Złamania i urazy zimą

Według definicji, złamanie to stan, w którym w obrębie kości dochodzi do pojawienia się szczeliny pęknięcia. Większość złamań jest konsekwencją jednorazowego działania na kość znacząco dużej siły.

Złamania otwarte – jak je rozpoznać?

Złamania otwarte są szczególnie niebezpieczne i niosą za sobą ryzyko powikłań w postaci zakażenia kości. Złamanie otwarte związane jest z rozerwaniem mięśni i skóry w okolicy pękniętej kości. Objawy to przede wszystkim: silny ból, który pojawia się natychmiast po wystąpieniu urazu, stopniowo narastający obrzęk, często krwawe podbiegnięcie, widoczne na skórze w miejscu złamania. Inne objawy złamania, które nie zawsze można zaobserwować, to: ograniczona lub nieprawidłowa ruchomość kończyny, zniekształcenia oraz czasami trzeszczenie odłamów kostnych. Podstawowym badaniem, które powinno być wykonane w przypadku podejrzenia złamania, jest zdjęcie RTG.

Kiedy najczęściej łamią się kości?

Typowe zachowania i mechanizmy obronne człowieka wpływają na to, że pewne rodzaje złamań występują częściej niż inne, np. kiedy podczas upadku odruchowo wyciągamy przed siebie ręce, chcąc się ochronić przed potłuczeniem. Poza tym nasze kości nie są jednakowe na całej swojej długości. Te dwa czynniki decydują o tym, że istnieją pewne charakterystyczne „punkty”, gdzie kość jest słabsza i właśnie w tych miejscach częściej się łamie. Jednym z częstszych jest złamanie kości promieniowej (jedna z kości przedramienia) w okolicy nadgarstka. Do złamania dochodzi najczęściej, kiedy przewracamy się na wyprostowaną rękę. Jest to zwykle złamanie z przemieszczeniem, które wymaga repozycji (nastawienia) odłamów kostnych i unieruchomienia przedramienia razem z nadgarstkiem na 4-8 tygodni w opatrunku gipsowym. Podobny mechanizm upadku, tzn. z podparciem się na kończynie górnej, towarzyszy złamaniom kości ramiennej. Są one o tyle groźne, że może dojść do poważnych powikłań, np. uszkodzenia tętnicy ramiennej i dużego krwawienia czy też uszkodzenia nerwu promieniowego lub splotu barkowego z powikłaniem w postaci niedowładów ręki. Czas unieruchomienia wynosi w tym przypadku od 4 do 6 tygodni.

Złamanie podczas spaceru

Tak, to możliwe! Bardzo powszechne są złamania w obrębie stawu biodrowego, dotykające najczęściej osób w podeszłym wieku, zwłaszcza obciążonych osteoporozą. W obrębie stawu biodrowego może dojść do złamania szyjki kości udowej oraz złamania przezkrętażowego. Złamanie szyjki kości udowej występuje częściej u kobiet. Może powstawać w wyniku nawet niewielkiego urazu lub przeciążenia, np. podczas marszu. Nasilenie dolegliwości jest zmienne i zależy w głównej mierze od wielkości przemieszczenia, tzn. przesunięcia się względem siebie fragmentów kostnych. Rozległe złamania, z dużymi przemieszczeniami, w większym stopniu ograniczają ruchy w stawie biodrowym, towarzyszy im większe skrócenie kończyny oraz wyraźne jej skręcenie na stronę zewnętrzną. Leczenie jest najczęściej chirurgiczne.

Złamanie przezkrętażowe

Z kolei złamanie przezkrętażowe częściej dotyczy mężczyzn i zwykle jest bezpośrednią konsekwencją upadku. Objawy są podobne jak przy złamaniu szyjki kości udowej, z towarzyszącym obrzękiem i krwawym podbiegnięciem w okolicy uszkodzonego stawu. Również w tym przypadku leczenie ma zwykle charakter operacyjny.

Złamanie kręgosłupa

Złamanie kręgosłupa – diagnoza, która mrozi krew w żyłach. Przyczyną mogą być nie tylko kojarzone z tym urazem skoki do wody „na główkę” czy wypadki komunikacyjne. Złamania kręgosłupa mogą mieć charakter samoistny w przebiegu osteoporozy. Natomiast złamanie na skutek urazu może wystąpić na każdej wysokości kręgosłupa i ob

jawia się zwykle bardzo silnym bólem, promieniującym do kończyn, klatki piersiowej i brzucha.
Złamania kręgosłupa niosą ze sobą poważne ryzyko uszkodzenia rdzenia kręgowego oraz korzeni nerwowych, i mogą się wiązać z ciężkimi powikłaniami, takimi jak np. niedowład lub porażenie kończyn. W krótkim czasie po urazie rzadko można ocenić stopień, rozległość uszkodzeń i odwracalność objawów porażennych. W przypadku złamań kręgosłupa diagnostyka obrazowa jest zwykle rozszerzona o tomografię komputerową. Kluczowa dla wyboru rodzaju leczenia jest ocena stabilności złamania. Złamania niestabilne to takie, kiedy odłamy kostne są potencjalnie ruchome i mogą się przemieszczać względem siebie. Z uwagi na bliskość rdzenia kręgowego i nerwów rdzeniowych każde takie przemieszczenie wiąże się z ryzykiem uszkodzenia tych struktur nerwowych. Z tego względu niestabilne (ruchome) złamania kręgosłupa, a także każdy przypadek złamania dwóch pierwszych kręgów szyjnych, wymagają leczenia operacyjnego. W innych przypadkach możliwe jest leczenie zachowawcze – zwykle jest to wielomiesięczne unieruchomienie przy pomocy różnego rodzaju gorsetów ortopedycznych oraz rehabilitacja.

Inaczej wygląda sytuacja w przypadku wspomnianego wcześniej złamania kompresyjnego kręgosłupa, które polega na obniżeniu się wysokości trzonu kręgowego, zazwyczaj w odcinku piersiowym lub lędźwiowym. Trzon kręgu ulega po prostu zgnieceniu, kiedy siły działające na kręgosłup przewyższą jego wytrzymałość. Złamania kompresyjne mogą przebiegać bez znaczących objawów, jednak zazwyczaj wiążą się z wystąpieniem dolegliwości bólowych okolicy złamanego kręgu. Złamania, w szczególności dotyczące kilku kręgów, mogą prowadzić do powstania garbu piersiowego.

Złamanie kompresyjne

Złamanie kompresyjne, powstające w uszkodzonym przez osteoporozę trzonie kręgu, jest przykładem złamania patologicznego. Oznacza to, że złamanie ma miejsce w kości już wcześniej zmienionej chorobowo i w konsekwencji słabszej. Do złamań patologicznych dochodzi zwykle w wyniku minimalnego urazu lub spontanicznie. Mogą się one pojawiać w takich schorzeniach, jak: osteoporoza, nowotwory kości – zarówno pierwotne, np. szpiczak mnogi, jak i przerzuty, zapalenia oraz torbiele kości czy gruźlica kości.

Złamania u dzieci

Inna jest natomiast charaketrystyka złamań, występujących w wieku dziecięcym. Kiedy dzieci rosną, ich kości są bardziej elastyczne niż kości dorosłych, ponieważ zawierają więcej tkanki chrzęstnej. Z tego powodu większość złamań okresu dziecięcego to tzw. złamania zielonej gałązki. Nazwa jest bardzo łatwa do zrozumienia, kiedy spróbujemy sobie przypomnieć, jak trudno jest złamać gałązkę młodego drzewka. Podobna sytuacja występuje u dzieci, kiedy mimo wystąpienia pęknięcia w kości, nie dochodzi do przerwania stosunkowo grubej wartwy okostnej (błony, pokrywającej kość od zewnątrz) lub zostaje ona przerwana tylko z jednej strony. Fragmenty kostne są „trzymane” blisko siebie przez otaczającą je błonę okostnową, co umożliwia szybki zrost złamania w opatrunku gipsowym. Z istotnym zagrożeniem wiążą się natomiast złamania uszkadzające płytkę wzrostową kości, czyli strukturę chrzęstną, zlokalizowaną w okolicy nasady kości i odpowiedzialną za jej prawidłowy wzrost. Wyróżnia się kilka typów złamania płytki wzrostowej – najgroźniejsze, ale najrzadsze – jest złamanie, polegające na „zgnieceniu” płytki wzrostowej, które prawie w każdym przypadku prowadzi do wystąpienia zaburzeń wzrostu u dzieci.

Urazy na nartach

Okres zimowy to również czas białego szaleństwa na stokach. Zarówno zjazdy na nartach, jak i na snowboardzie wiążą się z ryzykiem urazów. Należy pamiętać, aby przed wyjściem na stok wykonać odpowiednie ćwiczenia rozgrzewające, w każdym przypadku stosować kask ochronny, po dłuższej przerwie od sportów zimowych nie wybierać od razu najtrudniejszych tras i, oczywiście, mierzyć siły na zamiary, dostosowując zarówno prędkość jazdy, jak i trasę do własnych umiejętności i doświadczenia. Niestety, bywa i tak, że nawet jeśli zachowamy zasady bezpieczeństwa, możemy stać się ofiarą bądź uczestnikiem wypadku na stoku. Oto kilka podstawowych zasad, których należy przestrzegać przed przybyciem ratowników lub przed konsultacją lekarską:

Pierwsza pomoc przy złamaniach

Przy podejrzeniu złamania:

• Zadbaj o bezpieczeństwo własne i poszkodowanego.
• Nie prostuj i nie poruszaj części ciała, podejrzanych o złamanie w wyniku urazu.
• Zaopatrz widoczne rany.
• Możesz unieruchomić kończynę, stosując się do następujących zasad: w przypadku złamania kości należy unieruchomić dwa sąsiednie stawy. Do unieruchomienia można wykorzystać dowolne przedmioty o odpowiedniej długości, dostosowane do kształtu kończyny (nie odwrotnie) i nieraniące skóry.
• Unieruchom poszkodowanego na miejscu zdarzenia i powiadom pogotowie ratunkowe, jeśli podejrzewasz złamanie kości kończyny dolnej, miednicy, kręgosłupa lub czaszki.

Przy podejrzeniu zwichnięcia lub skręcenia

(powstają wskutek przekroczenia zakresu ruchu w stawie):

• Pamiętaj o bezpieczeństwie.
• Unieruchom uszkodzony staw w pozycji zastanej (nie nastawiaj), zgodnie z następującą zasadą: w przypadku uszkodzenia stawu unieruchamia się dwie sąsiednie kości.
• Zastosuj chłodny kompres na uszkodzony staw w celu złagodzenia bólu.
• Jak najszybciej przetransportuj poszkodowanego do szpitala.

Przeczytaj także:

Przetrenowanie – objawy i skutki zbyt intensywnego wysiłku

Urazy na wakacjach - domowe sposoby, leczenie. Jak rozróżniać uszkodzenia?