Medicover
Ryzyko może być wyższe, jeśli kobieta jest otyła lub jeśli ma matkę, siostrę bądź ciotkę z PCOS.
Zaburzenia hormonalne związane z tym schorzeniem mogą być m.in. przyczyną nieregularnych miesiączek i trudności zajścia w ciążę.
Co to jest PCOS?
Kobiety z zespołem wielotorbielowatych jajników, mają hiperandrogenizm jajników, który oprócz problemów z płodnością, nadmiernego owłosienia, trądziku i łysienia androgenowego prowadzi do rozwoju otyłości brzusznej i jej niekorzystnych konsekwencji metabolicznych.
Ponadto u kobiet z tą choroba występuje wrodzona insulinooporność i związana z nią hiperinsulinemia, która może prowadzić do rozwoju miażdżycy tętnic, nadciśnienia tętniczego i cukrzycy typu 2. Schorzenia te wpływają na choroby sercowo-naczyniowe.
Zaburzenia równowagi hormonalnej powodują, że komórki jajowe nie dojrzewają lub nie mogą zostać uwolnione do jajowodu podczas owulacji. Pęcherzyki jajnikowe otaczające komórki jajowe obumierają i zmieniają się w małe torbiele.
Badania hormonalne w pakiecie
Ocena stanu gospodarki hormonalnej kobiety
Cena: od 240 zł
Objawy PCOS
Typowe objawy dla tej choroby, to (na podstawie wytycznych diagnostycznych International PCOS Network z 2018 r.):
- nieregularne cykle miesiączkowe lub ich ograniczona liczba (mniej niż 8 w roku);
- rzadkie owulacje lub ich brak;
- hirsutyzm (nadmierne owłosienie typu męskiego), dotyczy aż do 70 proc. kobiet z PCOS;
- trądzik (na twarzy, klatce piersiowej, na plecach);
- hiperandrogenizm (nadmiar androgenów, potwierdzony badaniem laboratoryjnym);
- wielotorbielowate jajniki w obrazie USG.
Jednym z najbardziej dokuczliwych i zmniejszających komfort życia objawem jest hirsutyzm, czyli nadmierne owłosienie typu męskiego. Owłosienie pojawia się w okolicy twarzy, brodawek sutkowych, okolicy lędźwiowo-krzyżowej.
Ponadto kobiety te częściej zgłaszają nadmierny przyrost masy ciała i trudności w pozbyciu się nadmiernych kilogramów. Otyłość wiąże się często z występowaniem insulinooporności (sprawdź wskaźnik choroby: kalkulatoror HOMA-IR), co wpływa na problemy z wagą i zajściem w ciążę.
Stwierdzono również, że kobiety tym schorzeniem częściej cierpią na zaburzenia natury psychicznej, w tym zaburzenia lękowo-depresyjne. Dlatego opieka nad kobietami z PCOS powinna być interdyscyplinarna i oprócz ginekologa, endokrynologa i diabetologa, obejmować również dietetyka i psychologa.
Dieta przy zespole policystycznych jajników
Dietoterapia wraz ze zwiększeniem aktywności fizycznej u kobiet chorych poprawia efektywność leczenia farmakologicznego.
Dieta i umiarkowany, ale regularny wysiłek fizyczny (co najmniej 3–4 razy w tygodniu po 30 minut) może pomóc w zakresie redukcji wagi i obniżenia stężenia glukozy we krwi. Ponadto aktywność i dieta poprawia insulinowrażliwość komórek oraz zmniejsza lipotoksyczność tkanki tłuszczowej.
Kobiety powinny stosować dietę ubogoenergetyczną z ograniczeniem nasyconych kwasów tłuszczowych, opierającą się na produktach o niskim indeksie glikemicznym. Powinna także zawierać dużo owoców i warzyw (co najmniej 5 porcji dziennie), błonnika (np. chleb razowy, pełnoziarniste płatki zbożowe i brązowy ryż), chude mięso, ryby i mięso drobiowe.
Najlepiej, aby skonsultować się z dietetykiem, który będzie mógł zaproponować odpowiednią dietę.
Przyczyny zespołu policystycznych jajników
Niestety dokładna przyczyna choroby nie jest znana. Większość ekspertów uważa, że schorzenie jest wynikiem kilku czynników, z których najważniejszą rolę odgrywają czynniki genetyczne.
Do niedawna przypuszczano, iż PCOS jest wynikiem uszkodzenia jednego z genów, bądź działania androgenów w okresie prenatalnym na płód, jednak żadna z tych teorii nie została jednoznacznie potwierdzona.
W ostatnim czasie próbuje udowodnić się teorię, że za powstawanie zespołu odpowiada duże stężenie AMH (hormonu antymullerowskiego) w ciąży u matki. To by wyjaśniało, dlaczego często córki matek z PCOS również mają problemy z zajściem w ciążę. Jednak teoria ta cały czas jest w fazie badań.
Inna, niepotwierdzona hipoteza mówi, że choroba zaczyna się już w okresie dojrzewania, kiedy zwiększone jest wydzielanie androgenów kory nadnerczy – a otyłość i insulinooporność w późniejszym czasie to czynniki wtórne.
Leczenie PCOS
Postępowanie w przypadku rozpoznania wielotorbielowatych jajników uzależnione jest od tego, czy pacjentka planuje ciążę w danym momencie, czy nie. Według najnowszych wytycznych duże znaczenie przypisuje się stanowi psychicznemu pacjentki.
Oprócz dążenia do osiągnięcia stabilizacji hormonalnej bądź uzyskania ciąży należy przede wszystkim zadbać o to, aby kobieta zaakceptowała swoje ciało i wygląd. Można to osiągnąć m.in. dzięki stabilizacji masy ciała na odpowiednim poziomie oraz zmniejszeniu nadmiernego owłosienia. Należy pamiętać, że nadwaga bardzo zwiększa objawy kliniczne zespołu.
Redukcja nadwagi jest niezwykle istotna u kobiet z PCOS. W pierwszej kolejności należy zaproponować im schudnięcie oraz zwiększenie aktywności fizycznej. Okazuje się, że obniżenie wagi o 5 proc. oraz podjęcie ćwiczeń fizycznych daje bardzo zbliżone efekty do leczenia farmakologicznego – u pacjentek z zaburzeniami owulacji następuje powrót cykli owulacyjnych.
Należy jednak pamiętać, iż w związku z sytuacją hormonalną kobietom z zespołem trudno jest uzyskać nawet 5-proc. redukcję masy ciała. Do terapii często włącza się też leczenie farmakologiczne. Tabletki antykoncepcyjne i metformina (lek na cukrzycę) mogą poprawić nierównowagę hormonalną i złagodzić objawy.
Zespół policystycznych jajników a ciąża
Rokowanie co do ciąży jest stosunkowo dobre. Tym większe są szanse na dziecko, im szybciej kobieta się na nie zdecyduje. Pacjentki z PCOS najczęściej dobrze odpowiadają na leczenie lekami stymulującymi owulację, co zwiększa ich szanse na potomstwo.
Rozpoznanie zespołu policystycznych jajników
Diagnoza PCOS zwykle opiera się na podstawie obecności dwóch z następujących trzech objawów (wg najczęściej stosowanych kryteriów rotterdamskich):
- brak lub rzadkie występowanie jajeczkowania (owulacji);
- kliniczne i/lub biochemiczne oznaki hiperandrogenizmu;
- obecność policystycznych jajników w ultrasonografii przezpochwowej (12 lub więcej pęcherzyków, o średnicy 2-9 mm i/lub objętość jajnika powyżej 10 cm3).
Obecnie uważa się, że nie wystarczy obraz pęcherzyków jajnikowych charakterystyczny dla PCOS, aby zdiagnozować tę chorobę. W 2018 r. ukazały się nowe wytyczne dotyczące rozpoznania choroby, w których większe znaczenie przypisuje się objawom klinicznym niż obrazowi USG.
| Sprawdź terminy wizyty u ginekologa w Warszawie, Krakowie, Wrocławiu lub Poznaniu |
Badania na PCOS
W czasie diagnostyki wyklucza się jednocześnie inne przyczyny hiperandrogenizmu, np. hiperprolaktynemię czy niedoczynność tarczycy, nowotwory, chorobę Cushinga, wrodzony przerost nadnerczy.
Diagnostyka rozpoczyna się od:
- badań hormonalnych (m.in. FSH, LH, progesteron, testosteron, hormony tarczycy, prolaktyna);
- USG narządu rodnego;
- badań w kierunku insulinooporności (stężenie glukozy i insuliny, OGTT).
Niekiedy poszerza się badania pod kątem zespołu metabolicznego, który często współistnieje z PCOS.
Aktualnie często zwraca się uwagę na nadrozpoznawalność zespołu, szczególnie w grupie nastolatek.
Uważa się, że jedną z przyczyn może być to, iż część objawów spełniających kryteria rozpoznania choroby może być wynikiem fizjologicznych zmian zachodzących w organizmie dojrzewających dziewcząt.
Wsparcie dla diagnozy PCOS, jako następstwo nadmiernej syntezy testosteronu, stanowi badanie SHBG. Niekiedy pomocne jest również badanie androstendionu.
Referencje:
https://journals.viamedica.pl/forum_zaburzen_metabolicznych/article/view/56330/44469
https://www.nhs.uk/conditions/polycystic-ovary-syndrome-pcos/symptoms/
https://www.womenshealth.gov/a-z-topics/polycystic-ovary-syndrome
P.Kłósek, S. Grosicki, B. Całyniuk, Nutrition therapy in polycystic ovarian syndrome – practical recommendations, Zakład Profilaktyki Chorób Nowotworowych Wydziału Zdrowia Publicznego w Bytomiu, Śląski Uniwersytet Medyczny w Katowicach, Zakład Żywienia Człowieka Katedry Dietetyki Wydziału Zdrowia Publicznego w Bytomiu, Śląski Uniwersytet Medyczny w Katowicach.
http://www.czytelniamedyczna.pl/2960,postepy-w-rozpoznawaniu-i-leczeniu-zespolu-policystycznych-jajnikow.html (dostęp: 06.02.2020)
Teede H.J., Misso M.L., Costello M.F. i wsp., Recommendations from the international evidence-based guideline for the assessment and management of polycystic ovary syndrome. Fertil Steril. 2018 Aug;110(3): 364-379.
Prezentowanych informacji o charakterze medycznym nie należy traktować jako wytycznych postępowania medycznego w stosunku do każdego pacjenta. O postępowaniu medycznym, w tym o zakresie i częstotliwości badań diagnostycznych i/lub procedur terapeutycznych decyduje lekarz indywidualnie, zgodnie ze wskazaniami medycznymi, które ustala po zapoznaniu się ze stanem pacjenta. Lekarz podejmuje decyzję w porozumieniu z pacjentem. W przypadku chęci realizacji badań nieobjętych wskazaniami lekarskimi, pacjent ma możliwość ich odpłatnego wykonania. |
