Właściwa dieta a rozwój dziecka

Żywienie dziecka w pierwszych latach życia (przez tzw. pierwsze 1000 dni życia czyli okres między poczęciem nowego życia a ukończeniem drugiego roku życia) jest jednym z najważniejszych czynników determinujących jego przyszłe zdrowie. Dlatego szczególną uwagę należy poświęcić prawidłowemu żywieniu dzieci. Mózg rozwija się intensywnie przez pierwsze 2 lata życia dziecka, a pewne niedobory pokarmowe mogą wpływać na pamięć i rozwój inteligencji.
Jak powinna wyglądać dieta dziecka?

W popularnym powiedzeniu – jesteś tym, co jesz – jest wiele prawdy. Jeśli źle jemy, czujemy się źle, chorujemy, nasz organizm nie funkcjonuje dobrze. Nadal jednak zbyt mało osób ma świadomość, że jedzenie ma niebagatelny wpływ na wzrost i rozwój dziecka.

Wszyscy rodzice marzą, by ich dzieci wyrosły na zdrowych i zdolnych dorosłych. Jednak, aby tak się stało, rodzice muszą włożyć w to ogromną pracę. Dotyczy ona również stosowania odpowiedniej diety i kształtowania zdrowych nawyków żywieniowych od najmłodszych lat.

Żywienie w ciąży

Zdaniem naukowców, nie bez wpływu na zdrowie dziecka pozostaje żywienie kobiety w okresie ciąży. Predyspozycje do pewnych chorób mogą pojawić się już na etapie życia płodowego i jest to ściśle związane ze stanem zdrowia i stylem życia przyszłej matki, np. otyłość mamy a ryzyko rozwoju otyłości, chorób układu sercowo-naczyniowego u dziecka.

– Od żywienia matki w czasie ciąży oraz jej masy ciała zależy prawidłowy rozwój płodu. Odpowiednio zbilansowana dieta wpływa na prawidłowy rozwój płodu, przebieg ciąży oraz zdrowie matki. Kobieta powinna kierować się zasadami racjonalnego żywienia, które w czasie ciąży nabierają szczególnego znaczenia. Nie istnieje produkt, który zawierałby wszystkie niezbędne składniki. Wszelakich niedoborów najłatwiej uniknąć dzięki urozmaiconym posiłkom. Kobieta w ciąży powinna codziennie spożywać pełnoziarniste produkty zbożowe, mleko i produkty mleczne, tłuste ryby morskie, chude mięso, warzywa i owoce, a także wybierać tłuszcze roślinne zamiast zwierzęcych

– mówi Magdalena Kalinowska, mgr zdrowia publicznego, specjalista ds. profilaktyki i promocji zdrowia w Medicover.

Karmienie piersią

Pediatrzy zalecają dążenie do wyłącznego karmienia piersią przez pierwsze 6. miesięcy życia dziecka. Mleko matki zapewnia prawidłowy rozwój psychofizyczny i zmniejsza ryzyko wielu chorób – osoby karmione piersią mają prawdopodobnie mniejsze ryzyko wystąpienia chorób układu krążenia, otyłości, cukrzycy typu 2.

Co więcej karmienie mlekiem mamy wiąże się z rzadszym lub łagodniejszym przebiegiem m.in. zakażeń przewodu pokarmowego, dróg oddechowych, układu moczowego oraz zapalenia ucha środkowego. Mleko matki zawiera bowiem wszystkie składniki (z wyjątkiem witamin D i K), niezbędne do prawidłowego rozwoju malucha, w tym składniki o właściwościach immunomodulujących czyli mających wpływ na funkcjonowanie układu odpornościowego.

Dieta dla mózgu dziecka

Prawidłowy sposób żywienia odgrywa niezwykle istotną rolę w prawidłowym rozwoju i funkcjonowaniu układu nerwowego. Mózg rozwija się intensywnie przez pierwsze 2 lata życia dziecka. Pewne niedobory pokarmowe mogą wpływać na pamięć, rozwój inteligencji i umiejętności społecznych. Jednym z czynników wpływających na prawidłowy rozwój układu nerwowego jest karmienie piersią. Składniki odżywcze o kluczowym znaczeniu dla pracy układu nerwowego, w tym mózgu to: żelazo, cynk, cholina, jod, witaminy z grupy B (w tym B12), witamina D, oraz kwasy tłuszczowe długołańcuchowe omega-3 (zwłaszcza DHA, dokozaheksaenowy). Ważne jest również dostarczanie odpowiedniej ilości białka – niedożywienie białkowo-kaloryczne prowadzi do niższej ilości neuronów i neurotransmiterów.

Kwasy DHA stanowią budulec tkanki mózgowej, wpływają również na odporność organizmu oraz rozwój narządu wzroku, wspomagają rozwój intelektualny.

Obecność w diecie kwasów tłuszczowych DHA jest niezwykle ważnym czynnikiem rozwoju mózgu i zachowania sprawności umysłowej do późnego wieku. Ich naturalnym źródłem są m.in.: tłuste ryby morskie, jak łosoś norweski hodowlany, śledź atlantycki, sardynki, szprot, pstrąg hodowlany, flądra, dorsz, makrela atlantycka i morszczuk. Pamiętajmy zatem o uwzględnianiu ich podczas komponowania menu najmłodszych. Niemowlętom nie należy podawać ryb, tj. rekin, makrela królewska, tuńczyk oraz płytecznik ze względu na dużą zawartość rtęci.

Cukier w diecie dla dziecka

Słodycze to puste kalorie, to znaczy są źródłem łatwoprzyswajalnej energii, ale nie zawierają składników wartościowych, tj., witaminy czy składniki mineralne. Dziecko, które spożywa zbyt dużą ilość cukrów dodanych może być nie tylko otyłe, ale niedożywione, ponieważ jego dieta może nie dostarczać odpowiedniej ilości białka, witamin i składników mineralnych. Wysokie spożycie produktów zawierających tzw. wolne cukry może prowadzić do rozwoju otyłości, cukrzycy typu 2, ale również próchnicy. Warto zwracać uwagę nie tylko na słodycze, ale również na spożycie koktajli owocowych, słodzonych produktów mlecznych, soków owocowych i nektarów.

Zbyt wysokie spożycie cukrów prostych to wyższe ryzyko otyłości i próchnicy.

Dodatki do żywności u dzieci

Stosowane powszechnie substancje dodatkowe są stosowane ze względów technologicznych, np. wydłużyć okres trwałości produktu, ale mogą również nie być obojętne dla zdrowia dzieci. Dla części barwników (np. tartazyna, czy czerwień Allura) zmniejszono ich dopuszczalną ilość w produkcie końcowym z uwagi na związek z występowaniem nadpobudliwości i trudności z koncentracją u dzieci.

Warto też wiedzieć, że pobudzającą układ nerwowy kofeinę zawiera nie tylko kawa oraz napoje energetyzujące (które nie powinny być spożywane przez dzieci). Zawierają ją również popularne napoje typu cola. Jej nadmierne spożycie może spowodować zaburzenia snu.

Generalnie powinno dążyć się do ograniczenia spożywania żywności wysokoprzetworzonej zarówno w diecie maluchów jak i dorosłych.

Dobre nawyki żywieniowe u dzieci

Niezwykle ważne jest kształtowanie prawidłowych nawyków żywieniowych, uświadamianie zarówno szkodliwości spożywania w nadmiarze pewnych produktów czy składników żywności, jak i zachęcania do utrzymywania zdrowych nawyków żywieniowych już od najmłodszych lat. Największą rolę mają tu do spełnienia rodzice, ale nie bez znaczenia jest podejmowanie tego tematu również przez nauczycieli, np. w przedszkolu, w grupie rówieśniczej. – Bardzo dobre rezultaty, służące zmianie nawyków żywieniowych, przynoszą różnorodne i systematyczne zabawy dotyczące zdrowego sposobu żywienia. Wybór słodkiego dnia w tygodniu. Ustalenie zasad przynoszenia słodyczy i częstowanie słodyczami np. w urodziny, imieniny itd. Jeżeli ze spożywania słodyczy zrobimy święto, to stają się cenne, i zwracamy większą uwagę, kiedy, ile i jakie słodycze jemy. Warto ustalić z dzieckiem jeden dzień, np. sobota, kiedy dostanie coś słodkiego (kontrolować spożywanie produktów słodkich do max. 1-2 razy w tygodniu). Można wspólnie z dzieckiem szukać zdrowych zamienników słodyczy, np. z dodatkiem ksylitolu zamiast cukru, lub ciasta na bazie warzyw czy nasion roślin strączkowych.

Pierwszym, niezwykle ważnym, krokiem do zmiany nawyków żywieniowych jest świadomość dorosłych i konsekwencja w działaniu. Dzieci biorą przykład z rodziców i uczą się od nich, dlatego tak ważne jest by razem wprowadzać zdrowe nawyki żywieniowe.  

Nauczyciele obserwują coraz więcej pozytywnych zmian w świadomości rodziców odnośnie zdrowego żywienia dzieci. – Rodzice coraz częściej zwracają uwagę, by nagrodami, np. w konkursach, nie były słodycze. Nie są też zadowoleni, gdy dzieci przynoszą słodycze i częstują się wzajemnie. Takie przykłady to niewątpliwie pozytywny przykład tego, jak zmienia się świadomość społeczna w podejściu do żywienia. Daje to nadzieję, że kształtowanie pozytywnych nawyków ma szansę stawać się bardziej powszechne, zarówno w szkołach, jak i w rodzinie.

Źródła: 

Prendergast AJ, Humphrey JH. The stunting syndrome in developing countries. Paediatr Int Child Health. 2014;34(4):250–265.

Prezentowanych informacji o charakterze medycznym nie należy traktować jako wytycznych postępowania medycznego w stosunku do każdego pacjenta. O postępowaniu medycznym, w tym o zakresie i częstotliwości badań diagnostycznych i/lub procedur terapeutycznych decyduje lekarz indywidualnie, zgodnie ze wskazaniami medycznymi, które ustala po zapoznaniu się ze stanem pacjenta. Lekarz podejmuje decyzję w porozumieniu z pacjentem. W przypadku chęci realizacji badań nieobjętych wskazaniami lekarskimi, pacjent ma możliwość ich odpłatnego wykonania. Należy potwierdzić przy zakupie badania szczegóły do jego przygotowania.
Data dodania 14.12.2017
Data ostatniej aktualizacji 01.09.2023