Płaskostopie - objawy i ćwiczenia na płaskostopie

Rozwój stopy od wieku dziecięcego

Stopa zbudowana jest z wielu kości, mięśni i więzadeł. Struktury te muszą ze sobą nieustannie i prawidłowo współpracować. Dlatego nauka i doskonalenie chodzenia to długi proces.

Przygotowanie stopy do pełnienia swoich funkcji zaczyna się już w życiu płodowym – dziecko kopie, pcha, dotyka stopami. Po urodzeniu, zanim jeszcze postawi pierwsze kroki, nadal doskonali umiejętności i możliwości stópek: odpycha się, obraca, ssie palce, dźwiga do siadu, klęku, próbuje stawać.

Podczas tego trudnego i długiego procesu stopa ze wszystkimi strukturami anatomicznymi wykonuje szereg ruchów, wyginając się w każdą możliwą stronę. Patrząc na stopę dziecka czasami nie wierzymy, że taki ruch jest w ogóle możliwy. Ale stopa to narządu ruchu i, aby prawidłowo się rozwijać, powinna mieć jak najwięcej ruchu, najlepiej na różnym podłożu:

• płaskim, jak wykładzina, podłoga drewniana, terakota
• o nierównej strukturze, jak piasek, małe kamyczki, mech itp.

Podczas chodzenia na boso masowane są receptory odpowiedzialne za właściwe funkcjonowanie wszystkich najważniejszych organów i narządów, których zakończenia znajdują się w stopie. Dlatego ważne jest pozwalanie na chodzenie na boso po różnym podłożu jak najczęściej jest to możliwe.

Nauka chodzenia u dziecka

Naukę chodzenia najłatwiej rozpocząć na twardym podłożu, ponieważ jest ono bardziej stabilne. Przydać się może np. dywan, na którym stópki nie ślizgają się, co daje duże szanse na sukces w stawaniu pierwszych kroków.

Na zbyt miękkim podłożu trudniej jest utrzymać równowagę, a przy jeszcze niepełnej wydolności aparatu ruchu małe stópki, szukając jak największej płaszczyzny podparcia, będą się koślawić.

Do prawidłowego rozwoju stopy dziecka oprócz ruchu potrzebne jest obciążenie. Jeżeli dziecko nie jest jeszcze gotowe na samodzielne kroki, to nie podtrzymujmy go pod pachami, nie korzystajmy z chodzików.

Chcąc w ten sposób „ułatwić” małym stópkom przemieszczanie się, narażamy je na zbyt duże przeciążenie (także ze strony innych stawów: kolan, bioder czy kręgosłupa). Najlepszym obciążeniem jest własne ciało malucha i samodzielne ćwiczenia równowagi.

Koślawość stóp - fizjologia stopy dziecka

Do około 3. roku życia po wewnętrznej stronie stopy można zaobserwować poduszeczkę tłuszczową. Fizjologiczna koślawość stóp utrzymuję się do 3.-4. roku życia, ale po tym okresie nie musimy się martwić, że stopy dziecka nadal są płasko-koślawe – samoczynna korekcja koślawości stóp może trwać nawet do 7. roku życia. 

Ćwiczenia dla dziecka z płaskostopiem

Jeżeli zauważymy, że u 4-latka obydwie stópki nadal są płaskie, to warto w tym okresie aktywnie podejść do zabawy. Coraz więcej placów zabaw wyposażonych jest w liny do wspinania, ścianki wspinaczkowe, ruchome kładki. Korzystajmy z tego.

Doskonałym ćwiczeniem jest skakanie na trampolinie, na skakance, gra w klasy, skakanie w gumę, bieganie po górkach, skoki przez niewielkie przeszkody, np. poukładane patyki w lesie, skoki przodem, bokiem, podskoki na jednej nodze, na dwóch nogach.

W warunkach domowych możemy wykorzystać różne podłoża (dywan, podłogę drewnianą, terakotę), kartkę papieru (jako kałuże, które trzeba przeskoczyć), kredki (jako przeszkody do ominięcia). Ulubioną formą zabawy dzieci w tym wieku jest naśladownictwo. Już 3-4-letnie dzieci są w stanie uczestniczyć w zorganizowanej zabawie trwającej 20-30 minut.

Płaskostopie - kiedy do lekarza?

Wizyta u specjalisty jest konieczna, kiedy zauważymy jakąś asymetrię (nierównowagę) w pracy i wyglądzie stóp, całych nóżek, pleców lub utrzymaniu głowy.

Leczenie płaskostopia

Jedną z najbardziej podstawowych form pomocy są ćwiczenia korekcyjne z fizjoterapeutą i ewentualnie zaopatrzenie ortopedyczne w postaci wkładek. Jeżeli konieczne jest używanie wkładek, to nie powinny być one noszone cały czas - stopa musi pracować dynamicznie, nie powinna być ciągle podtrzymywana w pozycji wymuszonej przez wkładki.

Można to rozwiązać następująco: niech dziecko nosi wkładki w przedszkolu/szkole, a w domu, na dworze i podczas zabawy - niech będzie bez. Wkładka zabezpiecza stopę przed deformacją, kiedy więzadła jeszcze nie są na tyle elastyczne, by prawidłowo utrzymać kości, ale pracy mięśni nic nie zastąpi i najważniejszy jest niczym nieograniczony ruch.

Jakie obuwie przy płaskostopiu?

Kolejnym ważnym elementem prawidłowego rozwoju stopy jest dobór odpowiedniego obuwia. Jak wspomnieliśmy wcześniej, najlepiej jak dziecko chodzi na boso, a w chłodniejsze dni w skarpetkach antypoślizgowych zamiast kapci.

Kupując buty, zwróć uwagę na kilka rzeczy:

• Koniecznie weźmy je do ręki i sprawdźmy, czy są elastyczne. But powinien wyginać się w 1/3 długości patrząc od palców - tu gdzie zginają się palce w momencie odbicia stopy od podłoża.
• Po drugie wykonajmy ruch skrętny całego buta, tak jakbyśmy chcieli go wycisnąć po praniu. But powinien być elastyczny.
• Wybieraj buty z krótką cholewką (długa ogranicza ruchy w stawie skokowym), z elastycznym (nie sztywnym) zapiętkiem i szerszym przodem zapewniającym miejsce na swobodny ruch palców.
• But może być sznurowany lub na rzepy, ważne by dobrze zwierał stopę. Wkładka w bucie powinna być miękka i przepuszczająca powietrze. But powinien być lekki oraz pomagać stopie w ruchu, a nie przeszkadzać.

Warto na koniec wspomnieć, że na prawidłowe funkcjonowanie stopy składa się aktywność dziecka od początku przemieszczania się. Dlatego bardzo ważne jest, aby być świadomym co na danym etapie rozwoju fizycznego możemy zrobić, aby umożliwić niczym nieskrępowaną przestrzeń do poruszania się.

Rozwój i leczenie płaskostopia - podsumowanie

• Stopa do nauki chodzenia przygotowuje się już w życiu płodowym.
• Fizjologiczna koślawość stopy utrzymuje się do 3. roku życia.
• Fizjologiczna korekcja koślawości stóp może trwać do 7. roku życia.
• W profilaktyce jak i leczeniu ważnym elementem są skoki i symetryczna aktywność fizyczna.
• Chodzenie na boso po różnym podłożu to konieczny element zapewniający prawidłowy rozwój stóp.
• Ważne jest zapewnienie dziecku bezpiecznej przestrzeni do rozwoju aktywności fizycznej na każdym etapie.
• Odpowiednie buty są elastyczne, mają szerokie przody oraz niski i elastyczny zapiętek.
• Wizyta u specjalisty i wkładki są konieczne, gdy widzimy u dziecka asymetrię stóp, całych nóżek, miednicy, barków lub po prostu mamy wątpliwości.

Powiązane tematy: 

Ćwiczenia na stopę - wideo