Nerki – filtr ludzkiego organizmu. Jak o nie dbać?

Nerki to kluczowe organy układu moczowego. Odpowiedzialne są za odfiltrowywanie z organizmu szkodliwych substancji i zatrzymywanie tych najbardziej wartościowych. Gdyby nie ich niezmordowana praca, organizm nie mógłby prawidłowo funkcjonować.
Zobacz dietę dla nerek.

Nerki to jedne z najważniejszych narządów w organizmie człowieka. Położone są z tyłu jamy brzusznej, po obu stronach kręgosłupa. Kształtem przypominają ziarno fasoli, wielkością zbliżone są do pięści. Podstawową jednostką nerki są tzw. nefrony. W każdej nerce jest ich około miliona. To dzięki nim nerki spełniają swoją najważniejszą dla organizmu rolę – odfiltrowują szkodliwe substancje z krwi i jednocześnie zatrzymują te wartościowe dla organizmu.

Nerki jako stacja filtrująca

Organizm pobiera z pożywienia niezbędne składniki odżywcze, które nie są jednak wykorzystywane w całości. To właśnie nerki dbają o to, by oczyścić krew z toksyn, nadmiaru soli, mocznika we krwi i innych zbędnych produktów przemiany materii.

Ten ważny dla organizmu proces zachodzi w nefronach. W początkowym ich fragmencie, tzw. kłębuszku nerkowym, z krwi usuwany jest nadmiar wody i zbędne produkty przemiany materii. Tutaj powstaje mocz pierwotny. Następnie, w środkowej części nefronów, z moczu odzyskiwane są cenne dla organizmu woda i elektrolity, a w końcowej części dochodzi do zagęszczenia moczu, który przez moczowody spływa do pęcherza.

Nerka zdrowego człowieka w ciągu doby produkuje aż 150–170 litrów moczu. Dla porównania: mocz ostateczny to tylko 1,5 litra. W ciągu doby osocze krwi zostaje przefiltrowane ponad 30 razy!

Nerki to regulator organizmu

Oprócz działania filtrującego nerki pełnią funkcję regulatora, odpowiadając za utrzymanie stałego środowiska wewnątrz organizmu, tzw. homeostazę. To dzięki nim wszystkie narządy mogą pracować w stałych, optymalnych warunkach, co jest warunkiem niezbędnym do zachowania zdrowia i życia.

Regulują gospodarkę hormonalną i elektrolitową (dbają o odpowiednią ilość sodu i potasu) oraz kontrolują poziom wody w organizmie. Gdy przyjmujemy jej zbyt dużo, transportują więcej wody z krwi do moczu. Gdy ją tracimy, na przykład przez wymioty czy biegunkę, zmniejszą jej wydalanie w moczu.

Nerki odgrywają też zasadniczą rolę w regulacji ciśnienia tętniczego, a dzięki wytwarzaniu aktywnej witaminy D3 wpływają na gospodarkę wapniowo-fosforanową, a więc i na stan kości. Wytwarzają erytropoetynę, pobudzającą szpik do produkcji erytrocytów, których zadaniem jest transport tlenu do poszczególnych tkanek i narządów organizmu.

Dbaj o nerki

Mimo pełnienia tak ważnych funkcji, nerki są jednym z najbardziej zaniedbywanych narządów. Brakuje nam świadomości na temat odpowiedniej profilaktyki. Ta jest konieczna, bo większość chorób nerek przebiega bezobjawowo. Pacjenci do lekarzy trafiają zbyt późno, gdy dysfunkcja nerek jest tak duża, że wpływa na działanie innych organów. – Szacuje się, że przewlekła choroba nerek (PChN) występuje u 1 na 10 mieszkańców naszego globu, natomiast w Polsce problem ten może dotyczyć około 4 milionów osób. Przypuszczenie wynika z faktu, iż choroba nerek niemal zawsze przebiega bezobjawowo, przez co wiele osób nie zdaje sobie sprawy z jej obecności – mówi dr n. med. Krzysztof Wróblewski, specjalista nefrolog. To dlatego bardzo ważne jest wykonywanie regularnych badań kontrolnych, szczególnie przy występowaniu chorób przewlekłych, mogących uszkadzać nerki, tj. cukrzycy i nadciśnieniu tętniczym.

– Podstawowym badaniem, oceniającym funkcje nerek, jest stężenie kreatyniny w surowicy krwi. Na podstawie wyniku poziomu kreatyniny wyliczany jest, według określonego wzoru, tzw. wskaźnik filtracji kłębuszkowej GFR (Glomerular Filtration Rate). Jeżeli nerki zostały uszkodzone i stan ten trwa nieprzerwanie ponad 3 miesiące, na podstawie wskaźnika GFR ocenia się stopień zaawansowania przewlekłej choroby nerek. Drugim podstawowym i bardzo tanim badaniem, oceniającym funkcję nerek, jest badanie ogólne moczu. Powyższe badania powinny przynajmniej raz w roku być wykonane również u osób z nadciśnieniem tętniczym, chorobami układu krążenia i przewlekłymi zaburzeniami w obrębie układu moczowego, np. nawracającą kamicą nerkową – mówi dr n. med. Krzysztof Wróblewski.

Dieta dla nerek

Duży wpływ na pracę nerek ma to, co jemy. Zdecydowanie należy ograniczyć dosalanie potraw i unikać diet białkowych.

W jadłospisie powinny pojawić się natomiast warzywa i owoce, stymulujące pracę nerek i działające moczopędnie: seler, koper, pietruszka, bakłażan, pomidory, truskawki, poziomki, gruszki, żurawina, arbuz. Moczopędnie działają też niektóre zioła: liść brzozy, korzeń pietruszki, ziela skrzypu.

Wywary ziołowe polecane są szczególnie osobom, cierpiącym na kamicę nerkową. Pomagają łagodzić bolesne objawy choroby w postaci kolek. Bardzo ważne w profilaktyce kamicy nerkowej i dbaniu o nerki jest też odpowiednie nawadnianie organizmu.

– Zaleca się, aby spożycie płynów było o ok. 500 ml wyższe od ilości oddawanego moczu na dobę, co przeciętnie oznacza dzienne wypijanie ok. 2 litrów płynów – informuje dr n. med. Krzysztof Wróblewski.

W profilaktyce chorób nerek istotne są także: unikanie spożywania substancji nefrotoksycznych, uszkadzających nerki, czyli na przykład leków przeciwbólowych, oraz właściwa kontrola metaboliczna cukrzycy i ciśnienia tętniczego.

Przeczytaj także: 

Prezentowanych informacji o charakterze medycznym nie należy traktować jako wytycznych postępowania medycznego w stosunku do każdego pacjenta. O postępowaniu medycznym, w tym o zakresie i częstotliwości badań diagnostycznych i/lub procedur terapeutycznych decyduje lekarz indywidualnie, zgodnie ze wskazaniami medycznymi, które ustala po zapoznaniu się ze stanem pacjenta. Lekarz podejmuje decyzję w porozumieniu z pacjentem. W przypadku chęci realizacji badań nieobjętych wskazaniami lekarskimi, pacjent ma możliwość ich odpłatnego wykonania. Należy potwierdzić przy zakupie badania szczegóły do jego przygotowania.
Data dodania 20.12.2017
Data ostatniej aktualizacji 06.05.2022