Leczenie kataru. Katar nie tylko z przeziębienia

Katar wirusowy

Za infekcyjny nieżyt nosa odpowiadają drobnoustroje. Przeważnie są to wirusy, takie jak rinowirusy, koronawirusy i adenowirusy. Produkowana podczas kataru wydzielina ułatwia ich usuwanie.

W wyniku rozszerzenia naczyń krwionośnych i zwiększonego przepływu krwi pojawia się obrzęk błony śluzowej nosa. Wraz z krwią transportowane są komórki układu odpornościowego.

Katar objawy

Wśród objawów kataru obserwuje się:

• wyciek wydzieliny przez nozdrza przednie i (lub) tylne (spływanie po tylnej ścianie gardła),
• uczucie zatkania (blokady) nosa,
• kichanie,
• świąd,
• zaburzenia węchu i smaku.

U dzieci często dodatkowo występuje łzawienie, a nawet ropna wydzielina z oczu, ponieważ nos łączy się z oczami kanalikami łzowymi.

Wszystko to powoduje problemy z oddychaniem. W przypadku najmłodszych zmniejszony przepływ powietrza nosem może się wiązać z otwieraniem ust, również podczas snu. Pogorszone oddychanie utrudnia maluchom jedzenie i spanie, przez co bywają rozdrażnione.

Zazwyczaj stan zapalny obejmuje nie tylko sam narząd węchu, ale również zatoki przynosowe.  Wyściełająca je błona płynnie przechodzi w śluzówkę nosa. Przy zajęciu zatok występuje kaszel oraz uczucie ucisku, rozpieranie i (lub) ból w obrębie twarzy i głowy.

Wydzielina kataralna zwykle zmienia się w trakcie trwania choroby. Początkowo jest wodnista, lejąca i przezroczysta. Z czasem (po kilku dniach) staje się bardziej gęsta, zielonkawa lub żółta z tendencją do zalegania, trudno ją usunąć. Spowodowane jest to napływem dużej ilości komórek układu odpornościowego (leukocytów), które walczą z infekcją.

W tym momencie mamy już do czynienia z ropną odmianą kataru. Wraz z nią pojawia się zwiększony obrzęk nosa, nasilone trudności w oddychaniu i niedomykanie ust podczas snu. Może to prowadzić do wysuszenia śluzówki gardła, a w następstwie stanu zapalnego gardła.

Katar bakteryjny

Przyjmuje się, że początkowa faza nieżytu nosa ma podłoże wirusowe. Po kilku dniach może jednak dojść do nadkażenia bakteryjnego. Według statystyk sytuacja ta dotyczy 0,5–2 proc. chorych.

Za przedstawiony stan rzeczy odpowiadają bakterie z gatunku Streptococcus pneumoniae, Haemophilus influenzae, Moraxella catarrhalis, Streptococcus pyogenes i Staphylococcus aereus.

Zgodnie z „Rekomendacjami postępowania w pozaszpitalnych zakażeniach układu oddechowego 2010” rodzaj wydzieliny z nosa i jej ropny charakter nie stanowią kryteriów do rozpoznania podłoża infekcji. Podobnie mało różnicującym objawem jest gorączka. Ponieważ zakażenie bakteryjne niemal zawsze poprzedza wirus, większe znaczenie ma ocena ewolucji zmian.

U około trzech czwartych chorych infekcja wirusowa trwa 7–10 dni. Rozróżnienie, czy przyczyną choroby jest wirus czy bakteria, w krótszym okresie może odbywać się na podstawie pogorszenia objawów klinicznych obserwowanego po chwilowej poprawie.

Symptomy utrzymujące się dłużej niż 10 dni, ale krócej niż 12 tygodni, bądź przebiegające z nasileniem po 5 dniach, nazywa się ostrym niewirusowym zapaleniem jam nosowych i zatok przynosowych. To sugeruje nadkażenia bakteryjne.

U dzieci na bakteryjne podłoże infekcji może wskazywać zły stan kliniczny, gorączka powyżej 39°C i wycieki z nosa trwające 3–4 dni.

Katar alergiczny

Alergiczny nieżyt nosa jest z definicji chorobą przewlekłą. Może trwać kilka tygodni lub miesięcy, kiedy to obserwuje się sezonowe nawroty przy alergiach na pyłki roślin. Może trwać też cały rok przy uczuleniach na roztocza czy sierść zwierząt.

Katar alergiczny objawia się:

• wodnistą wydzieliną,
• zatkaniem (niedrożnością) nosa,
• kichaniem,
• świądem.

W odróżnieniu od kataru infekcyjnego katar alergiczny nie przybiera postaci ropnej, ale z alergią może współistnieć zakażenie drobnoustrojami, więc czasem określenie podłoża nieżytu jest trudne.

W parze z reakcją uczuleniową bardzo często idzie alergiczne zapalenie spojówek, czyli łzawienie, zaczerwienie i uczucie swędzenia oczu.

W rozpoznaniu uczulenia pomocne są testy skórne i odpowiednie badania krwi. Duże znaczenie ma również wywiad, dlatego warto odnotować, w jakich sytuacjach katar nawraca. Należy przy tym pamiętać, że test nie musi potwierdzać ani wykluczać alergii na dany czynnik w 100 proc. Podkreślenia wymaga, że nieleczona alergia może skutkować astmą oskrzelową, w związku z czym w momencie podejrzenia uczulenia najlepiej wybrać się na konsultację do alergologa.

Jeśli podejrzewasz alergię, ale nie wiesz, na co, możesz zrobić Test Alex z próbki krwi: 295 alergenów w 1 badaniu. Sprawdź zakres >>

Leczenie kataru

Leków OTC i wyrobów medycznych na katar wydawanych bez recepty lekarskiej jest wiele.

Sól morska

Do higieny jamy nosa stosuje się wodę morską i sól fizjologiczną (zakraplaną bądź w formie inhalacji). Roztwory hipertoniczne mają wyższe stężenie chlorku sodu, dzięki czemu wywołują zjawisko osmozy. W jego wyniku woda z obrzękniętej śluzówki przenika do jamy nosowej, dążąc do wyrównania stężeń. Tym sposobem sprawiają, że błona śluzowa ulega obkurczeniu, co daje efekt udrożnienia.

Krople na katar

Zdecydowanym numerem jeden wśród leków bez recepty są krople z ksylometazoliną i jej dłużej działającą pochodną, oksymetazoliną. Substancje te zwężają naczynia krwionośne, zmniejszając przekrwienie, a wraz z nim odczyn zapalny, wysięk oraz obrzęk błony śluzowej nosa i gardła. Skutecznie i dość szybko odtykają nos.

Preparaty ksylometazoliny i oksymetazoliny mogą zawierać domieszki ziołowe i (lub) substancji nawilżających. Ich stosowanie musi być jednak rozważne, ponieważ przy dłuższej kuracji prowadzą do uszkodzenia śluzówki.

Tabletki na katar

W tabletkach i mieszankach na przeziębienie występuje pseudoefedryna i fenylefryna. Obie wymienione substancje dobrze udrażniają jamę nosową, przynosząc ulgę, ale pseudoefedryna ma działanie pobudzające, przez co może być nadużywana.

Leki przeciwhistaminowe na katar

Zarówno w katarze alergicznym, jak i przy infekcjach wykorzystuje się leki przeciwhistaminowe I i II generacji (II generację znacznie częściej). Znajdują się one w składzie wielu leków złożonych. Przy alergicznym i całorocznym nieżycie nosa bardzo skuteczne są glikokortykosteroidy, wydawane z przepisu lekarza.

Alternatywę dla leków stanowią preparaty ziołowe i wyroby medyczne (tabletki, krople, maści, inhalacje, sztyfty), które nieraz okazują się wystarczająco skuteczne. W związku z tym, że dają mniej działań niepożądanych, uważa się je za bezpieczniejsze.

„Twój Farmaceuta” nr 13, wrzesień/październik 2017