Diagnoza nowotworu i co dalej? Jak nie zgubić się w emocjach

Co czujemy po diagnozie raka?

Wiadomość o chorobie nowotworowej bywa w pierwszej chwili traktowana jak wyrok śmierci, mimo że wczesne wykrycie raka często prowadzi do wyleczenia. Dochodzi wówczas do silnej reakcji emocjonalnej, którą można określić mianem „zalewu uczuć”. Może on przytłoczyć nawet najsilniejszego i najlepiej radzącego sobie z emocjami człowieka. Pojawiają się lęk, smutek, rozpacz, bezsilność, zagubienie, a często także poczucie niezrozumienia.

Razem z uczuciami przychodzi także tak zwana „gonitwa myśli”. Dotyczą one najczęściej własnej śmiertelności, konieczności uregulowania różnych spraw życiowych, rodzinnych, wychowawczych czy finansowych.

Reakcja na wiadomość o poważnej chorobie jest sprawą bardzo indywidualną i zależną od wielu czynników: osobistych (takich jak np. kompetencje związane z radzeniem sobie z kryzysem), ale także zewnętrznych (jak sposób przekazania informacji o poważnym stanie zdrowia przez lekarza czy kontakt z bliskimi, którzy mogą okazać wsparcie w tej sytuacji).

Życie nie kończy się wraz z diagnozą jakiejś bardzo poważnej choroby, ale tak naprawdę się zaczyna. Zaczyna się właśnie w tym momencie, bo kiedy dociera do nas to, że możemy umrzeć, zaczynamy w pełni rozumieć, że żyjemy

(Elisabeth Kubler – Ross, David Kessler).

Wypieranie diagnozy nowotworu

Najczęściej jednak reakcje osób, które dowiedziały się, że mają raka, układają się w pewne fazy, charakterystyczne dla procesu przystosowania się do choroby. Są to:

• szok i niedowierzanie;
• złość i bunt;
• depresja, rozpacz;
• a ostatecznie często akceptacja choroby.

Pierwszą fazą, która pojawia się najczęściej bezpośrednio po usłyszeniu diagnozy, jest szok i niedowierzanie. Chorzy nie dowierzają informacjom o chorobie, przekonują siebie i bliskich, że to niemożliwe, tłumaczą, że to błąd lekarski, i często próbują skonsultować się z wieloma innymi lekarzami. „Nie, to nieprawda, to niemożliwe, że mam nowotwór". Jest to mechanizm obronny zwany zaprzeczaniem, negacją rzeczywistości, z którą w tym momencie psychika nie może sobie poradzić.

Jak sobie poradzić z usłyszaną diagnozą?

Ogromne znaczenie – od momentu usłyszenia diagnozy przez cały proces trwania choroby – ma wsparcie emocjonalne ze strony bliskich.

Osobie, która zachorowała, trudno spojrzeć na tę sytuację z dystansu i „na chłodno”, dlatego obecność i wsparcie rodziny czy przyjaciół nabiera szczególnego znaczenia. Bardzo istotna jest okazana wówczas empatia. Czasem wystarczy obecność, która sprawia, że osoba, która ma raka, nie czuje się samotna.

Bliscy często także motywują do walki z chorobą, a na dalszych jej etapach pokazują sens życia i cierpienia. Ważne jest, aby pozwolić sobie na odczuwanie i nazwanie emocji oraz dzielenie się nimi, co dla wielu osób bywa bardzo trudne. Już poczucie, że można porozmawiać z bliskimi oraz przestrzeń, jaką oni stwarzają, bardzo dużo daje.

Chorzy na raka czasem sądzą, że okazywanie uczuć jest przejawem słabości i przyjmują maskę osoby, która jest silna i dobrze sobie radzi. Jednak otwarte komunikowanie się wzmacnia zaufanie i poczucie bezpieczeństwa w relacji. Pozwala też na bieżąco wyjaśniać nieporozumienia i zapobiega konfliktom.

Po usłyszeniu diagnozy onkologicznej najlepiej skoncentrować się na zadaniach wynikających z tej sytuacji, czyli na przykład wyborze szpitala czy też lekarza prowadzącego. Każda osoba chorująca na nowotwór ma prawo wybrać miejsce, w którym będzie leczona i ma to ogromne znaczenia dla jej komfortu i poczucia bezpieczeństwa.

Skąd czerpać wiedzę o nowotworze

Istnieje wiele koncepcji dotyczących tego, w jakim zakresie lekarz powinien informować pacjenta o stanie zdrowia i jak powinien to robić. Tak czy inaczej, dostęp do rzetelnej wiedzy jest kluczowy i lepiej nie szukać na własną rękę informacji o chorobie w internecie, ponieważ mogą nie być one rzetelne i potwierdzone.

Warto zadbać o to, aby mieć dostęp zarówno do wiedzy o sposobach leczenia, jak i informacji o różnych formach uśmierzania bólu czy też poprawy swojego samopoczucia psychicznego. Wskazane jest także zadawać pytania lekarzom oraz prosić bliskich o obecność podczas wizyt lekarskich. Mogą oni później pomóc w odtworzeniu informacji przekazywanych przez specjalistę, których chory pod wpływem emocji może nie zapamiętać.

Jak zredukować stres diagnozie nowotworu

Kolejnym obszarem ważnym dla osób, które zachorowały na raka, jest zadbanie o siebie. Bardzo wielu pacjentów dopiero na skutek choroby uczy się o siebie dbać.

Leczenie z całą pewnością wymaga częstszego niż do tej pory odpoczynku. Jest wiele specjalistycznych metod relaksacji, które warto wprowadzić do swojego życia, aby poradzić sobie z ogromnym stresem.

Najlepiej zacząć jednak od najprostszych rzeczy, takich jak:

• kontakt z naturą,
• ruch – nawet w minimalnej dawce, np. joga czy relaks na macie do akupresury (oczywiście zgodnie z zaleceniami lekarza),
• dieta wzmacniająca organizm i obniżająca poziom stresu,
• wprowadzenie dobrych nawyków związanych z higieną snu.

Warto też ograniczyć niepotrzebne obowiązki i wprowadzić do swojego harmonogramu dnia dłuższe przerwy.

W relaksacji ogromną rolę odgrywa praca z oddechem (głębokie oddychanie, medytacja swobodnego oddechu), a także praca z ciałem, na przykład trening autogenny Schultza lub progresywna relaksacja mięśni Jacobsona. Innymi metodami, które przynoszą ukojenie i obniżają napięcie emocjonalne, są np.: techniki uważności, medytacja, muzykoterapia.

Rozpoznanie raka a aktywność zawodowa

Ważnym aspektem funkcjonowania osoby, która zmaga się z chorobą nowotworową, jest aktywność zawodowa. Badania pokazują, że praca (oczywiście adekwatna do chęci, możliwości i sił) pozytywnie wpływa na poczucie własnej wartości i bycia potrzebnym innym ludziom, co dla osoby chorej jest niezmiernie istotne.

Chociaż z chorobą wiążą się najczęściej zmiana rytmu dnia, aktywności czy też towarzystwa, warto jednak podtrzymywać czynności, które nadal sprawiają przyjemność bądź też szukać takich sposobów spędzania wolnego czasu, które wpłyną pozytywnie na nastrój.

Powiązane tematy: 

• Jak oswoić się z rakiem? Droga do akceptacji choroby nowotworowej
• Jak rozmawiać z bliskimi o swojej chorobie nowotworowej?
• Lęk w oczekiwaniu na diagnozę onkologiczną - jak sobie z nim radzić?

Podsumowując, informacja o diagnozie choroby nowotworowej wiąże się z ogromnym stresem i koniecznością zmian na wielu poziomach. Co dalej? Warto skupić się na szukaniu rzetelnych informacji i możliwych rozwiązań (również tych medycznych), utrzymywać kontakt z bliskimi, by zyskać wsparcie emocjonalne, kontynuować te aktywności, które dawały radość i znaleźć nowe – poprawiające samopoczucie. Wprowadzić do swojego życia metody redukujące poziom nieprzyjemnych emocji, a na końcu… pamiętać o tym, że warto szukać wsparcia u specjalistów – psychologa, psychoonkologa, a także lekarza psychiatry. Odczucia związane z chorobą nie są oznaką słabości, ale naturalną reakcją organizmu na informację o zagrożeniu.

Bibliografia:
A. Pietrzyk, Ta choroba w rodzinie. Psycholog o raku, Kraków 2006
D. Kubacka – Jasiecka, W. Łosiak, Zmagając się z chorobą nowotworową, Kraków 1999
E. Kubler – Ross, Rozmowy o śmierci i umieraniu, Warszawa 1979
M. Dorfmuller, H. Dietzfelbinger, Psychoonkologia. Diagnostyka – metody terapeutyczne, Wrocław, 2009
K. Mausch, E. Ryś, Sens życia a zdrowie psychiczne osób chorych onkologicznie. Wybrane zagadnienia w kontekście psychoonkologii i logoedukacji, Gorzów Wielkopolski 2020
K. de Walden – Gałuszko, Psychoonkologia w praktyce klinicznej, Warszawa 2015