Wulwodynia – przyczyny, objawy, leczenie bólu miejsc intymnych

Wulwodynia – przypadłość częsta, a mimo to pozostająca jednocześnie jedną z mniej rozumianych jednostek chorobowych. Objawia się dolegliwościami bólowymi oraz występowaniem dyskomfortu w okolicach intymnych bez obserwowalnych zmian śluzówkowych, skórnych lub innego rodzaju uszkodzenia tkanek. Postawienie diagnozy często stanowi długi i mozolny proces – daje jednak pacjentkom nadzieję na ustąpienie dolegliwości i życie bez bólu.
Przewlekły ból sromu, który nie pozwala komfortowo współżyć, to sygnał alarmujący, aby z rozważyć diagnozowanie pod kątem wulwodynii.

Wulwodynia – definicja i potencjalne przyczyny

Pojęcie wulwodynii oraz jej definicja wprowadzone zostały do nomenklatury medycznej w 2003 r. przez stowarzyszenie ISSVD (The International Society for the Vulvovaginal Disease). Z szacunkowych danych wynika, że z powodu choorby cierpi nawet do 16% kobiet na całym świecie – w Polsce dokładne statystyki nie są znane.

16% kobiet na świecie cierpi na wulwodynię

Niepodważalna jest jednak dysproporcja między częstością występowania tej choroby a tym, jak rzadko jest ona rozpoznawana. Ma to swoje reperkusje w postaci wdrażania niewłaściwego leczenia. Nieleczona wulwodynia może nieść za sobą znaczące konsekwencje nie tylko w kontekście somatycznym, ale także uszczerbek w zakresie psyche.

Przyczyny

Do tej pory nie udało się jednoznacznie określić przyczyn występowania bólu sromu. Wiele badań sugeruje jednak, iż etiologia może być wieloczynnikowa – podejrzewa się m.in. podłoże genetyczne, infekcyjne, zapalne oraz hormonalne.

U większości pacjentek cierpiących z powodu bólu pochwy występuje dysfunkcja mięśniowo-powięziowa w obrębie miednicy. Mięśniem ze szczególną tendencją do przetrwałego napięcia jest największy mięsień przepony miednicy – dźwigacz odbytu.

Dysfunkcje mięśniowo-powięziowe, przewlekłe napięcie mięśni oraz dolegliwości bólowe okolic sromu mogą mieć związek z doświadczaniem stresu, co z kolei przyczynia się do supresji funkcji układu przywspółczulnego, odpowiedzialnego za wprowadzanie ciała w stan relaksacji.

Objawy wulwodynii

Wśród objawów wymienia się ból, świąd i pieczenie okolic intymnych, a także nadwrażliwość i suchość pochwy. Ponadto wyróżnia się tzw. wulwodynię prowokowaną – spowodowaną np. stosunkiem seksualnym lub próbą aplikacji tamponu.

Należy podkreślić, iż – wg ogólnie przyjętej definicji ISSVD z 2015 r. – dolegliwości muszą trwać przynajmniej 3 miesiące, aby można było mówić o postawieniu diagnozy.

Charakterystyczny dla choroby jest stopień natężenia bólu, który przyrównywany jest do uczucia „pękania skóry”.

Wulwodynia daje objawy bólowe w okolicy krocza.

Wulwodynia, w porównaniu do innych stanów chorobowych przebiegających z dolegliwościami bólowymi, może nieść ze sobą znacznie poważniejsze konsekwencje psychospołeczne. Kobiety dotknięte tą chorobą często mówią o poczuciu wstydu oraz o obniżonej samoocenie, przede wszystkim w kontekście życia seksualnego. Z powodu doświadczania chronicznego bólu, pacjentki mogą stopniowo wycofywać się z życia zawodowego, rodzinnego i społecznego.


Ból pochwy, pieczenie, dyskomfort podczas stosunku – jakie mogą być przyczyny bólu przy współżyciu. Schorzenia z podobnymi objawami:

Dyspareunia (ból podczas stosunku)

Pochwica 


Kiedy diagnozujemy wulwodynię?

Diagnoza wulwodynii jest diagnozą z wykluczenia – stawiana jest wówczas, gdy upewnimy się, że ból nie ma organicznej przyczyny. Najczęściej chorują młode kobiety, jednak diagnoza ta może dotyczyć również kobiet w wieku pomenopauzalnym. Niektóre badania sugerują, że ból występujący w wulwodynii może mieć cechy bólu neuropatycznego, czyli zaburzeń somatosensorycznych powstałych na skutek nieprawidłowej funkcji nerwów obwodowych. Do przyczyn zmian neuropatycznych należą:

  • zapalenie nerwu (np. po infekcji wirusem opryszczki)
  • czynniki metaboliczne (np. neuropatia w przebiegu cukrzycy)
  • uszkodzenie nerwu na skutek jego ucisku

Diagnostyka powinna opierać się przede wszystkim na szczegółowo zebranym wywiadzie w zakresie bólu sromu oraz jego okolicy, a także dotyczyć chorób współistniejących. Ważnym elementem jest również przeprowadzenie dokładnego badania ginekologicznego celem wykluczenia przyczyn organicznych bólu.

Leczenie wulwodynii

Zgodnie z ustawą dotyczącą Praw Pacjenta, lekarz ma obowiązek podjąć działania polegające na leczeniu bólu samego w sobie – bez względu na znalezioną (lub nie) przyczynę. Postępowanie lecznicze w wulwodynii powinno być kompleksowe i wielokierunkowe ze względu na to, jak różne mogą być przyczyny wywołujące tą chorobę.

Nie ma ściśle określonego standardu postępowania terapeutycznego. NVA (National Vulvodynia Association) podaje ok. 30 różnych metod leczenia. Oznacza to, że nie istnieje jedna, skuteczna metoda leczenia dla wszystkich chorych. Z tego powodu terapia powinna być skrojona na potrzeby konkretnej pacjentki.

Wobec obowiązujących zaleceń, leczenie powinno opierać się na zastosowaniu terapii mięśniowo-powięziowej (fizjoterapia uroginekologiczna) w zakresie miednicy oraz psychoterapii poznawczo-behawioralnej (CBT). Dodatkowo opieka nad pacjentką z wulwodynią może obejmować ogólną fizjoterapię.

Standardowo nie zaleca się stosowania farmakoterapii, gdyż wiąże się ona z występowaniem objawów ubocznych. Wyjątek stanowi sytuacja, gdy odczuwany przez pacjentkę ból ma podłoże neuropatyczne – wówczas zastosować można leki z grup przeciwdepresyjnych oraz przeciwdrgawkowych, czyli tzw. neuromodulatorów. Przykładami tych leków są m.in. trójcykliczne leki przeciwdepresyjne, takie jak amitryptylina. Zastosowanie w leczeniu mogą znaleźć też gabapentyna i pregabalina. Pod uwagę można wziąć również terapie miejscowe w postaci maści lub kremów zawierających np. lidokainę stosowanych bezpośrednio na srom.

Powiązane tematy 

Ćwiczenia mięśni Kegla (mięśni dna miednicy). Przykłady

Bibliografia:      

  1. Baszak-Radomańska, Ewa, i Marek Jantos. „Vulvodynia-update on 2017”. Seksuologia Polska 15, nr 1 (2017): 27–33.
  2. Loflin, Bobbi Jo, Kearsten Westmoreland, i Nancy Toedter Williams. „Vulvodynia: A Review of the Literature”. The Journal of Pharmacy Technology : jPT : Official Publication of the Association of Pharmacy Technicians 35, nr 1 (luty 2019): 11. https://doi.org/10.1177/8755122518793256.
  3. Merlino, Lucia, Luca Titi, Francesco Pugliese, Giulia D’Ovidio, Roberto Senatori, Carlo Della Rocca, i Maria Grazia Piccioni. „Vulvodynia: Pain Management Strategies”. Pharmaceuticals 15, nr 12 (grudzień 2022). https://doi.org/10.3390/PH15121514.
  4. Torres-Cueco, Rafael, i Francisco Nohales-Alfonso. „Vulvodynia—It Is Time to Accept a New Understanding from a Neurobiological Perspective”. International Journal of Environmental Research and Public Health 18, nr 12 (czerwiec 2021). https://doi.org/10.3390/IJERPH18126639.
  5. https://www.issvd.org/resources/vulvodynia
Prezentowanych informacji o charakterze medycznym nie należy traktować jako wytycznych postępowania medycznego w stosunku do każdego pacjenta. O postępowaniu medycznym, w tym o zakresie i częstotliwości badań diagnostycznych i/lub procedur terapeutycznych decyduje lekarz indywidualnie, zgodnie ze wskazaniami medycznymi, które ustala po zapoznaniu się ze stanem pacjenta. Lekarz podejmuje decyzję w porozumieniu z pacjentem. W przypadku chęci realizacji badań nieobjętych wskazaniami lekarskimi, pacjent ma możliwość ich odpłatnego wykonania. Należy potwierdzić przy zakupie badania szczegóły do jego przygotowania.
Data dodania 24.04.2023
Data ostatniej aktualizacji 24.04.2023