Pochwica – objawy, diagnoza, leczenie

Pochwica jest jedną z najczęstszych dysfunkcji psychoseksualnych występujących u kobiet. Charakteryzuje się mimowolnymi skurczami mięśni pochwy, które utrudniają lub uniemożliwiają współżycie seksualne. Zaburzenie jest związane ze znacznym niepokojem i pogorszeniem jakości życia intymnego. W leczeniu stosuje się metody behawioralne, zabiegi fizjoterapeutyczne, farmakoterapię czy psychoterapię.
Pochwica jest zaburzeniem, które objawia się odruchowym skurczem mięśni podczas stosunku płciowego. Jeśli doświadczas bólu w czasie współżycia, powinnaś bezwzględnie skonsultować się z lekarzem.

Co to jest pochwica

Pochwica (vaginismus, zespół Mariona-Simsa) to skurcz mięśni otaczających pochwę, który powoduje zamknięcie jej wejścia. Wskutek tego wprowadzenie członka do pochwy jest niemożliwe lub bolesne. Skurcze mięśni w pochwicy są niezależne od woli. Zaburzenie występuje u 1-6 proc. kobiet. Wielu z nich uniemożliwia czerpanie satysfakcji z kontaktów intymnych, utrzymanie szczęśliwego związku czy staranie się o potomstwo.

Rodzaje pochwicy

Pochwicę dzieli się m.in. na pierwotną i wtórną. Pochwica pierwotna to taka, która trwa od pierwszych prób podejmowania czynności seksualnych. Skurcze mięśni pojawiają się już przy pierwszym stosunku. Natomiast pochwica wtórna pojawia się u kobiet, które odbywały wcześniej stosunki seksualne, ale wówczas nie odczuwały dolegliwości.

Objawy pochwicy

Zespół Mariona-Simsa cechuje się odruchowym, obronnym skurczem mięśni wejścia do pochwy i innych mięśni okolicy dna miednicy. Często towarzyszy im ściskanie ud i lordoza kręgosłupa. Dolegliwości bólowe podczas stosunków pochwowych i silny lęk przed bólem powodują unikanie sytuacji intymnych. Wpływa to na zdrowie psychiczne i fizyczne kobiety, obraz jej ciała i relacje interpersonalne.

Przyczyny występowania pochwicy

Od czasów „ojca ginekologii”, Jamesa Mariona Simsa, który ukuł termin „pochwica” w 1862 roku, wskazywano wiele przyczyn problemu. Obecnie wśród powodów dysfunkcji wymieniane są czynniki:

  • psychiczne: zalicza się do nich m.in. lęk przed bólem, ciążą czy naruszeniem ciała, urazy psychoseksualne (gwałt, molestowanie seksualne, urazowe pierwsze kontakty seksualne), rygorystyczne wychowanie, rygoryzm religijny, niewiedzę i brak uświadomienia seksualnego oraz infantylny typ osobowości;
  • biologiczne: należą tu np. zmiany zanikowe w pochwie, stany zapalne, zmiany w zewnętrznych narządach płciowych (otarcia, owrzodzenia, przeczulica) i gruba błona dziewicza;
  • współtowarzyszące: te uwarunkowania to m.in. awersja seksualna, fobie seksualne czy wcześniejsze doświadczenie bolesnych procedur medycznych.

Jak zdiagnozować pochwicę

W przypadku odczuwania trudności związanych ze zdrowiem seksualnym, trzeba zgłosić się po pomoc. Rozpoznanie może przeprowadzić psycholog lub seksuolog oraz ginekolog. Specjalistów nie należy się wstydzić czy obawiać. Wykazują się oni zrozumieniem i delikatnością.

Diagnostyka schorzenia polega na ocenie psychologicznej i seksuologicznej oraz na badaniu ginekologicznym. W zależności od potrzeb są one uzupełniane o dalsze badania.

Z czym można pomylić pochwicę

Schorzenie wykazuje duże podobieństwo do dyspareunii i wulwodynii (w niektórych klasyfikacjach medycznych dyspareunia i pochwica traktowane są jako jeden problem). Wspólną cechą wszystkich trzech zaburzeń jest odczuwanie silnego bólu w trakcie prób penetracji. Na tle pozostałych dysfunkcji pochwicę wyróżnia lęk przed bólem. Występuje on u 74-88 proc. pacjentek. Jest główną przyczyną unikania penetracji waginalnej podczas seksu oraz badań ginekologicznych.

Pochwica jakie ćwiczenia? Udaj się po pomoc do fizjoterapeuty uroginekologicznego, który nauczy cię, jak ćwiczeniami zniwelować skórcze powodujące zamknięcie wejścia do pochwy.

Leczenie pochwicy

Istotą leczenia jest zmniejszenie napięcia mięśniowego, dzięki stopniowemu oswajaniu pacjentki z lękiem. Terapia dolegliwości najczęściej polega na jednoczesnym stosowaniu kilku metod. Ich wybór zależy od specjalisty. Zaliczane są do nich:

  • trening funkcjonalny: polega na uczeniu się kontrolowania kurczliwości mięśni pochwy oraz kontrolowanej penetracji pochwy palcem, rozszerzaczami o coraz większych rozmiarach czy członkiem;
  • desensytyzacja (desensybilizacja): inaczej zwana jest odczulaniem lub odwrażliwianiem. Technika ta ma na celu zmniejszanie reakcji lękowej na różne obiekty lub sytuacje dzięki stopniowej ekspozycji na dany obiekt lub sytuację;
  • wizualizacja: działa podobnie jak projekcja filmu. Pacjentka ćwiczy w wyobraźni osiąganie jakiegoś celu. Sprawia to, że wzrasta prawdopodobieństwo jego rzeczywistego zrealizowania;
  • trening autogenny: uzyskuje się w nim relaksację neuromięśniową. Obejmuje rozluźnienie mięśni, regulację swobodnego oddychania, pracy serca oraz odprężenie organów ciała;
  • libroterapia: to inaczej przekazanie treści dotyczących problemu seksualnego za pośrednictwem książek, broszur czy instrukcji. Jej uzupełnieniem są metody audiowizualne;
  • hipnoza: jest użyteczna jedynie jako część procesu leczniczego. Ma na celu zmniejszenie uczucia niepokoju i lęku, odreagowanie stłumionych uczuć i emocji oraz modyfikację i uczenie się właściwych reakcji;
  • fizjoterapia dna miednicy mniejszej: stosuje się w niej biofeedback i elektrostymulację mięśni oraz nerwów dna miednicy, terapię manualną w rejonie miednicy oraz terapię promieniami IR (podczerwienią). Jej częścią jest też instruktaż samodzielnego wykonywania ćwiczeń (ćwiczenia na pochwicę polegają na rozluźnianiu mięśni krocza i sąsiadujących);
  • leki na pochwicę: w farmakoterapii zaburzenia zalecane są preparaty o działaniu przeciwlękowym (benzodiazepiny, inhibitory wychwytu zwrotnego serotoniny), żel i maści przeciwbólowe (np. 5% lignokaina) oraz leki zmniejszające napięcie lub zwiotczenie mięśni okalających pochwę lub mięśni miednicy mniejszej (toksyna botulionowa, nitrogliceryna);
  • psychoterapia indywidualna lub partnerska: proponuje się ją w przypadku braku efektu lub nieakceptowania przez pacjentkę powyższych metod, poważnych zaburzeń lękowych, osobowościowych czy konieczności zmiany relacji w parze. Najczęściej stosowane jest podejście poznawczo-behawioralne (cognitive behavioral therapy, CBT).

Czy pochwica jest uleczalna

Pochwica jest uleczalna. Szansa powodzenia terapii wynosi 100 proc. Motywacja pacjentki do leczenia ma wpływ na jego efekty. Ważne dla powodzenia terapii jest uwzględnienie perspektywy partnerskiej.

Ile trwa leczenie pochwicy

Terapia dysfunkcji seksualnych jest krótkotrwała. Trzeba jednak pamiętać, że ta dysfunkcja może być „wierzchołkiem góry lodowej” i stanowić przejaw poważniejszych zaburzeń. W takich sytuacjach konieczne jest dalsze leczenie przypadłości, która jest podłożem objawów w sferze seksualnej.

Leczenie farmakologiczne pochwicy poza środkami przeciwlekowymi i przeciwbólowymi obejmuje zmniejszenie napięcia mięśni sromu i pochwy, które umożliwia bezbolesne odbycie stosunku seksualnego.

Źródła:

M. Lew-Starowicz, Z. Lew-Starowicz, V. Skrzypulec-Plinta (red.), Seksuologia, Warszawa 2017, s. 238-251
Z. Lew-Starowicz, V. Skrzypulec (red.), Podstawy seksuologii, Warszawa 2010, s. 189-191, 326-329
Z. Lew-Starowicz, E-book – Zaburzenia seksualne, Poznań 2017, s. 110-111
journals.viamedica.pl/seksuologia_polska/ (dostęp 10.07.22)
ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC7169926/ (dostęp 10.07.22)
www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC7072531/ (dostęp 10.07.22)


Może cię zainteresować

Prezentowanych informacji o charakterze medycznym nie należy traktować jako wytycznych postępowania medycznego w stosunku do każdego pacjenta. O postępowaniu medycznym, w tym o zakresie i częstotliwości badań diagnostycznych i/lub procedur terapeutycznych decyduje lekarz indywidualnie, zgodnie ze wskazaniami medycznymi, które ustala po zapoznaniu się ze stanem pacjenta. Lekarz podejmuje decyzję w porozumieniu z pacjentem. W przypadku chęci realizacji badań nieobjętych wskazaniami lekarskimi, pacjent ma możliwość ich odpłatnego wykonania. Należy potwierdzić przy zakupie badania szczegóły do jego przygotowania.
Data dodania 26.09.2022
Data ostatniej aktualizacji 24.04.2023