Medicover
Czym są choroby psychosomatyczne?
Termin ten pojawił się już w XIX wieku, ale dopiero początek XX wieku był okresem większego zainteresowania zaburzeniami.
Charakteryzują się m.in. powtarzającymi się skargami na objawy somatyczne (fizyczne), którym towarzyszą nieustanne prośby o ciągłe badania dodatkowe oraz nadmierną koncentracją na swoich problemach somatycznych. Mówiąc dokładniej, cytując literaturę naukową, według Międzynarodowej Klasyfikacji Chorób, u pacjentów cierpiących na omawianą dolegliwość, pojawiają się takie dolegliwości jak:
- Skargi somatyczne sugerujące poważną chorobę fizyczną przy braku stwierdzanych zaburzeń usprawiedliwiających te skargi np. uporczywe bóle, uczucie swędzenia, mdłości itp.
- Czynniki psychologiczne i konflikty emocjonalne, które pozostają, jak się wydaje, w związku z wystąpieniem, zaostrzeniem i podtrzymywaniem zaburzenia.
- Fakt, że chory nie ma kontroli nad objawami somatycznymi i nadmiernie koncentruje się na sprawach zdrowia.
Ocenia się, że zaburzenia te dotyczą około 2 proc. populacji i dwukrotnie częściej ciepia na nie kobiety niż mężczyźni. Ich początek ma zwykle miejsce przed trzydziestym rokiem życia.
Związek między czynnikami psychologicznymi a objawami i chorobami somatycznymi możemy odnaleźć w dwóch różnych częściach Międzynarodowej Klasyfikacji Chorób. Mianowicie w rozdziałach: "Zaburzenia nerwicowe, związane ze stresem i pod postacią somatyczną" oraz w rozdziale "Zespoły behawioralne związane z zaburzeniami fizjologicznymi i czynnikami fizycznymi".
W tym materiale zostaną omówione najbardziej charakterystyczne, należące do pierwszego wyżej wymienionego działu: zaburzenia widoczne pod postacią somatyczną, do których należą m. in.
- somatyzacyjne (z somatyzacją),
- pojawiające się pod postacią somatyczną, niezróżnicowane,
- hipochondryczne,
- autonomiczne występujące pod postacią somatyczną
- uporczywe bóle psychogenne.
Jakie są objawy zaburzeń psychosomatycznych?
Ogólnie można powiedzieć, że są to skargi chorych, ich zaabsorbowanie odczuciami płynącymi z ciała (somy). Wśród bardziej szczegółowych objawów psychosomatycznych wyróżniamy m.in.:
- W przypadku zaburzeń somatyzacyjnych (z somatyzacją) m.in.: ze strony układu trawiennego: bóle brzucha, wzdęcia, odbijania, wymioty czy nudności. Wymienia się tutaj także swędzenie, drętwienie, problemy ze skórą.
- W przypadku zaburzeń objawiających się pod postacią somatyczną, niezróżnicowanych: wielorakie, niezróżnicowane skargi nie układające się w obraz kliniczny somatyzacji (zmienne, uporczywe).
- W przypadku zaburzeń hipochondrycznych, charakterystyczne są przekonania lub obawy wobec występowania poważnej choroby somatycznej. Typowe odczucia somatyczne są powodem skarg chorych.
- W przypadku zaburzeń autonomicznych występujących pod postacią somatyczną, objawy dotyczą narządu lub układu, który pacjent uznaje, jako źródło choroby. Możemy tu wyróżnić: serce i układ krążenia, górny odcinek przewodu pokarmowego, dolny odcinek przewodu pokarmowego, układ oddechowy, układ moczowo-płciowy oraz inne narządy i układy.
- W przypadku uporczywych bólów psychogennych, symptomy mogą dotyczyć np. psychogennych bólów głowy czy krzyża.
Przyczyny powstawania zaburzeń psychosomatycznych
Przyczyn może być kilka. Wskazuje się m. in. na możliwe czynniki biologiczne – dysfunkcje ośrodkowego układu nerwowego, czy jak w przypadku zaburzeń somatyzacyjnych – skłonności rodzinne.
Teorie psychologiczne z kolei wskazują m.in. na mechanizmy obronne, które wywołują objawy somatyczne, aby zneutralizować lęk spowodowany nieuświadomionym konfliktem czy niepokój, który jest manifestowany przez objawy fizyczne w sposób akceptowany. Niewątpliwie do zaburzeń tych przyczynia się również długotrwały stres.
Rozpoznanie wystąpienia zaburzeń psychosomatycznych
Rozpoznania dokonuje zwykle internista, psychiatra lub psycholog. Co ważne, zanim postawi takie rozpoznanie, pacjent powinien być dokładnie przebadany somatycznie, w celu wykluczenia choroby fizycznej. W tym celu konieczna jest wizyta u internisty ewentualnie u innych lekarzy specjalistów, którzy zlecą badania diagnostyczne w celu wykluczenia fizycznej przyczyny objawów (choroby).
Przy takich schorzeniach psychosomatycznych jak zaburzenia układu krążenia, układu pokarmowego, układu oddechowego jest zalecana psychoterapia.
Jak wygląda leczenie zaburzeń psychosomatycznych?
Podstawową metodą leczenia, tak jak zresztą również we wszystkich dolegliwościach psychosomatycznych, jest psychoterapia. Może być ona utrzymana w nurcie poznawczo-behawioralnym i polegać m. in. na poznaniu rzeczywistych przyczyn stresu pacjenta, powodów, dla których np. chce on np. czuć się chorym.
Stosuje się również leki przeciwdepresyjne czy przeciwlękowe, gdyż często z tymi zaburzeniami współistnieją depresja czy lęk.
Rokowania i powikłania zaburzeń psychosomatycznych
Przede wszystkim sukces w leczeniu zależy głównie od zaangażowania chorego oraz odpowiedniego terapeuty. To, bowiem sam chory musi m.in. zrozumieć i przyjąć do wiadomości przyczyny choroby oraz chcieć współpracować. Jednym ze stanów częściej współwystępujących z zaburzeniami jest depresja.
Zapobieganie zaburzeniom psychosomatycznym
Niezależnie od przyczyny powstania, aby zapobiegać lub minimalizować powinniśmy m. in. zwrócić uwagę na swój tryb życia oraz na to m.in.: czy odpoczywamy w ciągu dnia, choć chwilę, wysypiamy się, właściwie się odżywiamy czy stosujemy odpowiednie metody radzenia sobie ze stresem.
Zalecane postępowanie
Oto kilka praktycznych rad:
- Utrzymuj równowagę pomiędzy życiem zawodowym i prywatnym, dbając o dobre relacje międzyludzkie.
- Wypoczywaj nawet, jeśli poświęcisz kilka, kilkanaście minut na odpoczynek w ciągu dnia lub zastosujesz prostą technikę relaksacyjną to poprawisz swoje samopoczucie, ponieważ stres wpływa na zdrowie fizyczne i może powodować chorobę wrzodową.
- Wysypiaj się, śpij odpowiednio długo, regularnie, i dbaj o to, aby jakość snu była jak najlepsza zwracaj uwagę na miejsce i czas zasypiania.
- Odżywiaj się zdrowo, stosując dietę bogatą w witaminy zwłaszcza z grupy B, składniki mineralne (magnez, żelazo, cynk i wapń) i kwasy omega-3 (orzechy, tłuste ryby).
- Bądź aktywny, ruch to zdrowie! Wiadomo, że osoby regularnie ćwiczące mają lepszy nastrój i samoocenę.
- Stosuj odpowiednie metody radzenia sobie ze siłnym stresem, np.
- Głębokie oddychanie - polega na wykonywaniu spokojnych wdechów i wydechów. Wówczas powinniśmy się maksymalnie koncentrować na tych czynnościach a między nimi możemy przytrzymać powietrze na 1 lub 2 sekundy.
- Wizualizacje - polegają one na wyobrażeniu sobie jakiegoś pięknego miejsca, gdzieś, gdzie chcielibyśmy się teraz znaleźć a przy tym na koncentracji na widokach jakie tam podziwiamy czy na odgłosach jakie słyszymy.
Źródła:
- Bilikiewicz A. (red.) Psychiatria. Podręcznik dla studentów medycyny, PZWL, Warszawa 2007;
- Czabała J.Cz. Podstawowe zaburzenia psychiczne w: Strelau J. (red.) Psychologia, Podręcznik akademicki, GWP, Gdańsk 2002;
- Siwiak-Kobayashi Maria, Zaburzenia występujące pod postacią somatyczną (somatoformiczne) w: Bilikiewicz A. i in. red., Psychiatria kliniczna, Med Urban &Partners, Wrocław 2002;
- Klasyfikacja zaburzeń psychicznych i zaburzeń zachowania w ICD-10. Opisy kliniczne i wskazówki diagnostyczne. „Vesalius”, Kraków, Warszawa 2000, Zyski i S-ka, Poznań 2003;
Przeczytaj także:
Prezentowanych informacji o charakterze medycznym nie należy traktować jako wytycznych postępowania medycznego w stosunku do każdego pacjenta. O postępowaniu medycznym, w tym o zakresie i częstotliwości badań diagnostycznych i/lub procedur terapeutycznych decyduje lekarz indywidualnie, zgodnie ze wskazaniami medycznymi, które ustala po zapoznaniu się ze stanem pacjenta. Lekarz podejmuje decyzję w porozumieniu z pacjentem. W przypadku chęci realizacji badań nieobjętych wskazaniami lekarskimi, pacjent ma możliwość ich odpłatnego wykonania. Należy potwierdzić przy zakupie badania szczegóły do jego przygotowania. |