Objawy autyzmu u dzieci, młodzieży i dorosłych

Objawy autyzmu, który w nowej klasyfikacji chorób Światowej Organizacji Zdrowia (ICD-11) nazywany jest zaburzeniem ze spektrum autyzmu, to problemy w interakcjach społecznych i komunikacji oraz ograniczone i powtarzające się wzorce zachowań, zainteresowań lub czynności (tzw. triada autystyczna). Symptomy te różnią się w zależności od wieku, funkcjonowania intelektualnego i zdolności językowych oraz stopnia nasilenia zaburzeń.
Jakie objawy autyzmu? Główne syptopmy to "triada zaburzeń".
  1. Pierwsze objawy
  2. Nieprawidłowy rozwój mowy
  3. Objawy u dzieci w wieku przedszkolnym i szkolnym
  4. Objawy u młodzieży
  5. Objawy u dorosłych

Symptomy autyzmu dotyczą komunikowania się, kontaktów społecznych, zachowania i zabawy. Mogą być związane z zaburzeniami rozwoju intelektualnego i języka funkcjonalnego o różnym nasileniu. Ujawniają się przed 3. urodzinami, a w przypadku zespołu Aspergera (łagodniejszej formy autyzmu, która w ICD-11 nie stanowi odrębnej diagnozy i jest określana jako zaburzenie ze spektrum autyzmu) – w wieku przedszkolnym lub szkolnym. Nie oznacza to jednak, że wcześniejszy rozwój przebiega w pełni prawidłowo. Zazwyczaj, patrząc wstecz na zachowanie dziecka, można stwierdzić sygnały zaburzenia.

Pierwsze objawy autyzmu (u dzieci przed 3. rokiem życia)

Oznaki autyzmu da się zaobserwować już u niemowląt i dzieci do trzeciego roku życia. Za takie pierwsze symptomy na wczesnym etapie rozwoju uważane są trudności z nawiązaniem i utrzymaniem kontaktu wzrokowego, niechęć do przytulania się czy brak uśmiechu na widok opiekuna (ograniczenie mimiki). Sygnałem zaburzenia może być również niereagowanie na głos rodziców oraz brak zainteresowania innymi dziećmi. 

Niepokojącym objawem w pierwszych latach życia dziecka jest także niedzielenie uwagi (niepodążanie za wzrokiem osoby dorosłej) i niewskazywanie palcem na przedmioty czy sytuacje, które budzą zainteresowanie.

Ponadto dzieci ze spektrum autyzmu bawią się w specyficzny sposób. Ich zabawę cechuje ubóstwo i powtarzalność. Bawienie się polega np. na gromadzeniu, porządkowaniu i układaniu przedmiotów. Zabawa może mieć także dziwaczny charakter i służyć jedynie dostarczaniu sobie doznań dotykowych. U dzieci autystycznych nie obserwuje się też zabaw związanych z naśladowaniem (np. „a ku ku”, „pa, pa”).

Rodzice dzieci z autyzmem często mogą zaobserować lęk w reakcji na hałasy domowe i nieszkodliwe obiekty (np. na pluszową zabawkę). Dzieci z zaburzeniami ze spektrum przejawiają też problemy ze snem i jedzeniem. Ponadto nie zgłaszają złego samopoczucia – ich jedyną reakcją w takim przypadku jest pobudzenie.

Jeśli obserwacja dziecka do 3. roku życia potwierdzi takie zachowania, powinieneś skonsultować się z lekarzem psychiatrą lub psychologiem, którzy zdecydują, czy istnieje ryzyko wystąpienia autyzmu.

Autyzm pierwsze objawy

Objawy autyzmu a nieprawidłowy rozwój mowy

Sygnałem do rozpoznania spektrum może być też nieprawidłowy rozwój mowy. Świadczą o nim np.:

  • brak lub znaczne opóźnienie gaworzenia;
  • opóźnienie rozwoju mowy;
  • „płaski” i monotonny lub śpiewny i dziwaczny sposób mówienia;
  • mowa niesłużąca komunikacji – powtarzanie zasłyszanych wypowiedzi innych osób (echolalia), brak rozumienia fraz;
  • powtarzanie słów, zdań czy dźwięków w celu autostymulacji (bez związku z podejmowaną aktywnością);
  • odwracanie zaimków (określanie siebie jako „ty”, a innych jako „ja”);
  • tworzenie nazw przedmiotów w nawiązaniu do ich przeznaczenia lub wymyślanie własnych słów.

Niektóre dzieci z autyzmem przez całe życie pozostają mutystyczne (nie posługują się mową).

Autyzm – objawy u dzieci w wieku przedszkolnym i szkolnym

W związku ze zwiększaniem się trudności zadań społecznych, objawy u dzieci w wieku przedszkolnym i szkolnym stają się bardziej widoczne i łatwiej je diagnozować. Zalicza się do nich m.in.

  • brak zainteresowania zabawami grupowymi lub dziwaczny sposób nawiązania kontaktów społecznych;
  • schematyczne, mało kreatywne zabawy, brak tzw. zabawy funkcjonalnej (opartej na wyobraźni i naśladowaniu);
  • brak rozumienia sytuacji i zasad społecznych;
  • ograniczone rozumienie mowy;
  • brak umiejętności podtrzymywania rozmów;
  • naleganie na niezmienność w środowisku, opór przed zmianami, reagowanie na zmiany lękiem czy wybuchami złości;
  • zaabsorbowanie pojedynczymi szczegółami, cechami przedmiotu lub problemami;
  • koncentracja na jednym lub kilku szczególnych, wąskich zainteresowaniach;
  • mechaniczny sposób uczenia się (bez zrozumienia);
  • trudności w zakresie myślenia abstrakcyjnego oraz porządkowania i przetwarzania informacji;
  • brak umiejętności przypisania innym stanów psychicznych;
  • nadmierna impulsywność i aktywność, rzadkie używanie gestów;
  • stereotypowe ruchy (np. trzepotanie rękami, klaskanie, kołysanie się czy chodzenie w kółko);
  • nadwrażliwość lub obniżona wrażliwość na bodźce zmysłowe;
  • niezwykłe zainteresowanie bodźcami sensorycznymi (np. pozorna obojętność na ciepło/zimno/ból, nadmierne obwąchiwanie lub dotykanie przedmiotów, fascynacja obracającymi się obiektami).

Jeśli obserwujesz podobne zachowania u dzieci w wieku przedszkolnym, istnieje ryzyko występienia zaburzeń i powinno się rozważyć wykonanie diagnozy autyzmu.

Brak reakcji dziecka na imię może być objawem spektrum autyzmu.

Objawy autyzmu u młodzieży

Lepiej funkcjonujące nastolatki z zaburzeniem autystycznym nawiązują relacje społeczne. Jednak te kontakty są na ogół powierzchowne i egocentryczne. Odmienność osoby z autyzmem jest zauważana przez rówieśników (a niekiedy również przez nią samą). Nastolatek dotknięty zaburzeniem może stać się podmiotem żartów, odrzucenia czy prześladowań.

U młodzieży z autyzmem daje się zaobserwować niedostosowanie do zasad grupy – nieużywanie „młodzieżowych” wyrażeń czy odmienny ubiór. Problemem może być też brak dbałości o wygląd i higienę.

Nastolatki dotknięte spektrum zaburzeń autystycznych cechują się też brakiem spontaniczności i pomysłowości w organizowaniu swojego czasu czy trudnościami w podejmowaniu bardziej złożonych zadań. U części młodzieży z autyzmem występują obsesje lub czynności natrętne. Nawet u dobrze funkcjonujących osób w chwilach stresu obserwuje się stereotypowe ruchy.

Zainteresowania nastolatka ze spektrum autyzmu często ograniczają się do jednego, wąskiego pola. U dobrze funkcjonujących osób wiedza z wybranej dziedziny może osiągać poziom akademicki. Niektórzy wykazują też ponadprzeciętne zdolności, np. muzyczne, plastyczne, arytmetyczne, wzrokowo-przestrzenne czy pamięci mechanicznej.

U części osób z tym zaburzeniem rozwojowym w okresie dorastania dochodzi do nasilenia objawów. Ma to związek z pojawieniem się innych problemów lub powikłań (np. padaczki czy zaburzeń nastroju).


Przeczytaj: Seks u nastolatków ze spektrum autyzmu


Objawy autyzmu u dorosłych

Autyzm jest grupą zaburzeń, których objawy z reguły znacząco różnią się stopniem nasilenia, przez co stanowi niejednorodną kategorię. Dorosłe osoby autystyczne różnią się między sobą problemami w fizycznym i psychicznym funkcjonowaniu.

Najlepiej funkcjonujące dorosłe osoby z autyzmem mogą odnosić sukcesy w dziedzinie, która jest przedmiotem ich zainteresowań. Jednak nadal doświadczają trudności w relacjach społecznych. Często nie potrafią swobodnie uczestniczyć w rozmowie. Ponadto autyzm u dorosłych objawia się nienaturalnym sposobem mówienia i gestykulacji. Pacjentów tych cechuje również brak empatii oraz nadmierna otwartość i szczerość. Wypowiedzi osoby z autyzmem, choć prawdziwe, mogą urazić.

Słabo funkcjonujący dorośli z autyzmem wymagają przez całe życie opieki i wsparcia innych, czego przyczyną niejednokrotnie jest upośledzenie intelektualne w stopniu uniemożliwiającym samodzielne funkcjonowanie. Ponadto często przejawiają silne zaburzenia mowy, nie mówią w ogóle lub wypowiadają jedynie pojedyncze frazy.

Schorzeniu mogą towarzyszyć symptomy neuropsychiatryczne, takie jak skłonność do krzyków, zachowania opozycyjne, samouszkodzenia, zachowania niszczycielskie. Osoby te z reguły wymagają podania uspokajających środków farmakologicznych w celu umożliwienia wykonania niezbędnych badań medycznych czy zabiegów dentystycznych. Często występują u nich stereotypowe zachowania, manieryzmy ruchowe, rytualizacja, silna emocjonalna reakcja na drobne nawet zmiany.

Źródła:

A. Bryńska, J. Komender, G. Jagielska , Autyzm i zespół Aspergera, Warszawa 2009, s. 33-50

M. Jarema red., Psychiatria, Warszawa 2011, 2016, s. 472-476

icd.who.int/browse11/l-m/en#/http://id.who.int/icd/entity/437815624

M. Kanar, Wspieranie dorosłych osób ze spektrum autyzmu w Polsce – od rozważań teoretycznych do praktycznej egzemplifikacji, Ogrody Nauk i Sztuk nr 2019 (9), 2019 r.

S. Pawlik, Diagnoza spektrum autyzmu u osób dorosłych jako biograficzny przełom, Kultura i Edukacja 2019 nr 1 (123), s. 216–229

A.Lenart, Funkcjonowanie dorosłych osób z autyzmem w kontekście różnic międzypłciowych, Edukacja – Technika – Informatyka” nr specj. 1/2019

 

Prezentowanych informacji o charakterze medycznym nie należy traktować jako wytycznych postępowania medycznego w stosunku do każdego pacjenta. O postępowaniu medycznym, w tym o zakresie i częstotliwości badań diagnostycznych i/lub procedur terapeutycznych decyduje lekarz indywidualnie, zgodnie ze wskazaniami medycznymi, które ustala po zapoznaniu się ze stanem pacjenta. Lekarz podejmuje decyzję w porozumieniu z pacjentem. W przypadku chęci realizacji badań nieobjętych wskazaniami lekarskimi, pacjent ma możliwość ich odpłatnego wykonania. Należy potwierdzić przy zakupie badania szczegóły do jego przygotowania.
Data dodania 09.06.2022
Data ostatniej aktualizacji 27.06.2023