Szczepienia dzieci - bezpieczeństwo i kalendarz szczepień 2023

Na czym polega szczepienie dzieci?

Szczepionka jest preparatem biologicznym, którego celem jest pobudzenie organizmu do zwalczania chorobotwórczych drobnoustrojów i w konsekwencji uzyskania odporności na konkretne choroby.

Pierwszy rok życia dziecka w kontekście szczepień jest czasem szczególnie intensywnym. Dzieciom do ukończenia drugiego roku życia podaje się najwięcej szczepionek. Jest to uwarunkowane wyjątkową zdolnością układu immunologicznego małego dziecka do „uczenia się” odpowiedzi na antygeny bakteryjne i wirusowe i wytwarzania przeciwciał ochronnych.

Dodatkową korzyścią z wczesnego szczepienia jest „zdrowy start” w życie poprzez ograniczenie ryzyka zachorowania na choroby, które mogą być szczególnie niebezpieczne dla niemowląt i małych dzieci.

Szczepienia dzieci a przeciwciała od matki

W czasie ciąży matka przekazuje dziecku poprzez łożysko część posiadanych przeciwciał. Od chwili narodzin stężenie przeciwciał, które noworodek „otrzymał” od matki, stopniowo się zmniejsza na rzecz przeciwciał własnych.

Niestety proces zanikania przeciwciał matczynych przebiega szybciej niż wytwarzanie własnych, co prowadzi do rozwinięcia przejściowego niedoboru odporności w 3-6 miesiącu życia dziecka tzw. „luki odpornościowej”.

Dlatego tak ważne jest podanie szczepionek w odpowiednim momencie życia dziecka.  Dzieciom szczepionki podawane są najczęściej domięśniowo w przednioboczną powierzchnię uda lub w mięsień naramienny.

Niektóre szczepionki wymagają innej drogi podania - przykładowo szczepienie przeciwko gruźlicy BCG podawane jest śródskórnie, a przeciwko odrze, śwince i różyczce – podskórnie.

Obowiązek szczepienia dzieci 2022

Zgodnie z informacjami Ministerstwa Zdrowia w Polsce mamy obowiązek szczepienia dzieci przeciwko chorobom zakaźnym:

• gruźlicy,
• błonicy,
• krztuścowi,
• poliomyelitis,
• odrze,
• śwince,
• różyczce,
• tężcowi, 
• wirusowemu zapaleniu wątroby typu B (WZWB),
• pnenumokokom,
• Haemophilus influenzae typu B (HIB),
• rotawirusom (dla dzieci urodzonych po 31 grudnia 2020 r.).

Jeżeli lekarz na podstawie szczegółowego wywiadu i zapoznania się z dokumentacją medyczną dziecka stwierdzi, że pacjent jest w grupie szczególnie podwyższonego ryzyka zachorowania na którąkolwiek z chorób zakaźnych np. na ospę wietrzną, to w ramach zaplanowanego trybu szczepień, szczepienie zalecane należy wykonać w trybie zaordynowanym przez lekarza.

Obowiązek szczepienia dzieci i młodzieży do 19. roku życia ma na celu zminimalizowanie ryzyka zachorowania na choroby zakaźne w przyszłości. Dzięki zaszczepieniu dużej liczby osób w populacji możliwe jest nawet całkowite zwalczenie danej choroby na świecie. 

Zaszczepienie znaczącej części populacji jest gwarantem zahamowania krążenia drobnoustrojów wśród społeczeństwa, co chroni przed chorobą nie tylko osoby zaszczepione, ale też te, które z uzasadnionych względów, głównie przeciwwskazań medycznych, nie poddały się szczepieniom.

Kalendarz szczepień dzieci 2022

Co roku decyzją Głównego Inspektora Sanitarnego ustalany jest program szczepień ochronnych na dany rok. W 2017 roku najważniejszą zmianą w kalendarzu szczepień dla dzieci i młodzieży było niewątpliwie wprowadzenie obowiązkowych (czyli bezpłatnych) szczepień przeciw pneumokokom, a wcześniej zamiana doustnej szczepionki przeciw poliomyelitis na domięśniową oraz wprowadzenie preparatu z bezkomórkowym krztuścem w 6. roku życia zamiast pełnokomórkowej szczepionki DTP.

Obowiązkowe szczepienie na rotawirusy 2022

Najważniejszą zmianą w kalendarzu szczepień dla dzieci i młodzieży od roku 2021 jest wprowadzenie obowiązkowych szczepień  przeciw rotawirusom w pierwszych miesiącach życia dla dzieci urodzonych po 31 grudnia 2020 r. Szczepienia przeciw rotawirusom muszą być realizowane w określonym reżimie czasowym.

Zaleca się aby pierwszą dawkę szczepionki podać między 6. a 8. tygodniem życia dziecka, ale nie później niż przed ukończeniem 12. tygodnia życia. Schemat szczepienia, 2 lub 3 dawki, należy zakończyć najlepiej przed ukończeniem 24. tygodnia życia dziecka. Odstępy pomiędzy poszczególnymi dawkami nie powinny być krótsze niż 4 tygodnie. Szczepionki przeciw rotawirusom można przeprowadzać jednocześnie z innymi szczepieniami.

U dzieci urodzonych przed dniem 1 stycznia 2021 roku szczepienie przeciw rotawirusom jest szczepieniem zalecanym (odpłatnym).

Zmiany w szczepieniach zalecanych od 2021

Wprowadzono zapis dotyczący czasu szczepienia po przebyciu odry, świnki lub różyczki. Szczepienie można przeprowadzić po ustąpieniu ostrych objawów i poprawie stanu ogólnego pacjenta. Dodano wariant szczepień z zastosowaniem szczepionek wysoko skojarzonych przeciw błonicy, tężcowi, krztuścowi, poliomyelitis, inwazyjnemu  zakażeniu Haemophilus Influenzae typu b i przeciw wirusowemu zapaleniu  wątroby  typu  B  (typu 6 w 1). Doprecyzowano wiek podania trzeciej dawki szczepionki przeciw WZW B oraz błonicy, tężcowi i krztuścowi na 6.-7. miesiąc życia. Zmieniono zasadę realizacji szczepienia uzupełniającego, zgodnie z którą drugą dawkę szczepionki przeciw odrze, śwince i różyczce należy podać:

• w 6. roku życia, dzieciom urodzonym w 2016 r. (rocznik 2016),
• w 10. roku życia, dzieciom urodzonym w 2012 r. (rocznik 2012) i 2013 (rocznik 2013).

Szczepienia dzieci a COVID-19

Oprócz tego dodano  zasady realizacji szczepień w czasie pandemii COVID-19.

W związku z sytuacją epidemiologiczną  spowodowaną wystąpieniem wirusa SARS-CoV-2 wywołującego COVID-19 obowiązkowe (oraz zalecane) szczepienia ochronne dzieci i młodzieży nie rekomenduje się odraczania terminów przeprowadzania szczepień podstawowych i zalecanych, z wyjątkiem określonych sytuacji i według określonych zasad.

Szczepienia dzieci w Medicover

W placówkach Medicover dzieci i młodzież objęte są kalendarzem szczepień uwzględniającym podanie szczepionek w schemacie 6w1. Szczepionki 6w1 obejmują WZW B (przeciw wirusowi zapalenia wątroby typu B), błonicę, tężec, krztusiec, HiB (przeciwko pałeczce hemofilnej typu B) i poliomyelitis.

• Przed wypisem ze szpitala dziecko powinno zostać zaszczepione przeciw gruźlicy i pierwszą dawką przeciwko wirusowemu zapaleniu wątroby typu B (WZW B).
• W 2. miesiącu życia dziecku podaje się po raz pierwszy szczepionkę 6w1, która uodparnia na zachorowanie przeciwko błonicy, tężcowi, krztuścowi, Hib  oraz WZW B, oraz pierwszą dawkę przeciw pneumokokom.
• Po 6.-8. tygodniu podaje się pierwszą dawkę szczepionki przeciwko rotawirusom.
• W  4. miesiącu życia dziecka stosuje się szczepienie szczepionką 6w1 (WZW B, błonica, tężec, krztusiec, Hib, polio) oraz drugą dawkę przeciw pneumokokom.
• W 5.-6. miesiącu życia podaje się kolejną dawkę szczepionki szczepionką 6w1 (WZW B, błonica, tężec, krztusiec, Hib, polio) oraz trzecią dawkę przeciwko pneumokokom (wykonywana w zależności od preparatu i sytuacji zdrowotnej dziecka).
  Najpóźniej do 24. tyg. życia podaje się drugą dawkę szczepionki przeciwko rotawirusom.
• W 7. miesiącu życia  -  jeżeli szczepimy szczepionką 6w1 nie ma potrzeby wizyty w 7 m.ż. i oddzielnego szczepienia przeciwko WZW B.
• W 13.-15. miesiącu życia szczepi się dziecko czwartą i ostatnią dawką przeciw pneumokokom, a w 13.-14. miesiącu pierwszą dawką szczepionki przeciwko odrze, śwince i różyczce (MMR).
• Między 16. a 18. miesiącem życia podaje się po raz ostatni dawkę szczepionki 6w1 (WZW B, błonica, tężec, krztusiec, Hib, polio).

• W 6. roku życia wykonuje się szczepienie dawką przypominającą  przeciwko błonicy, tężcowi i krztuścowi oraz dawkę przypominającą przeciwko odrze, śwince, różyczce.
• W 10. roku życia podaje się dawkę przypominającą szczepionki chroniącej przed zachorowaniem na odrę, świnkę i różyczkę.
• W 14. roku życia dziecko powinno przyjąć drugą dawkę przypominającą szczepionki błonica, tężec i krztusiec.
• W 19. roku życia jest ostatnie szczepienie ujęte w kalendarzu szczepień dzieci i młodzieży. W tym czasie podaje się trzecią dawkę przypominającą szczepionki chroniącej przed tężcem i błonicą.

Przeciwwskazania do szczepienia dzieci

O tym, czy dziecko może być zaszczepione danego dnia, decyduje lekarz podczas wizyty kwalifikacyjnej do szczepienia. Przeciwwskazaniami do zaszczepienia dziecka w danym dniu są:

• nasilone objawy infekcji organizmu,
• niedobory immunologiczne,
• przyjmowanie sterydów w dużej dawce,
• wystąpienie wstrząsu anafilaktycznego po podaniu szczepionki w przeszłości. 

O każdym przypadku odstąpienia od szczepienia bądź odroczenia jego terminu decyduje lekarz po:

• zebraniu dokładnego wywiadu,
• zbadaniu dziecka,
• zapoznaniu się z dokumentacją medyczną.

Zalety płynące z ochrony dziecka przed chorobami zakaźnymi zawsze znacząco przewyższają niedogodności wizyty i wykonania zastrzyku, o czym należy pamiętać, rozważając szczepienia u dziecka.   

Czy szczepienia dzieci są bezpieczne?

Rodzice, którzy nie chcą szczepić swoich dzieci, uważają, że dziecko powinno naturalnie uzyskać odporność na choroby zakaźne. Niestety, nie chcą przyjąć do wiadomości, że każde zachorowanie na chorobę zakaźną np. na ospę wietrzną, niesie za sobą ryzyko wystąpienia powikłań i ciężkiego przebiegu choroby.

Świadome narażanie dziecka na choroby, których możemy uniknąć, jest pozbawione racjonalnych argumentów.

Niektórzy rodzice uważają, że alternatywą dla szczepień jest:

• homeopatia,
• długie karmienie piersią,
• aktywność fizyczna, 
• właściwa dieta,
• higiena,
• hartowanie klimatyczne.

W badaniach naukowych, prowadzonych zgodnie ze standardem dobrej praktyki, nigdy nie udowodniono leczniczego ani profilaktycznego działania preparatów homeopatycznych. 

Pozostałe wymienione metody w całości składają się na zdrowy styl życia, który sprzyja podnoszeniu odporności organizmu, ale sam w sobie nie zapewnia ochrony przed zachorowaniem i ciężkimi powikłaniami.

Dlatego należy podkreślić, że szczepienia są najskuteczniejszą i jednocześnie najbezpieczniejszą metodą zapobiegania chorobom zakaźnym.

- Szczepienia ochronne pozostają jedną z najbezpieczniejszych i najskuteczniejszych metod zapobiegania chorobom  – uspokaja lekarz Agnieszka Motyl, specjalista medycyny rodzinnej. - Poważne odczyny poszczepienne zdarzają się bardzo rzadko. Większość istotnych zdarzeń związanych ze szczepieniem nie ma  związku z działaniem szczepionki, a zbieżność w czasie jest przypadkowa. Wiemy to dzięki monitorowaniu bezpieczeństwa szczepień czyli zgłaszaniu niepożądanych  odczynów poszczepiennych i analizowaniu każdego takiego zgłoszenia pod kątem związku przyczynowo-skutkowego.

Szczepienia dla dzieci obowiązkowe i zalecane 2022

Sprawdź, które szczepienia musimy wykonać obowiązkowo, a które są rekomendowane.