IPP - inhibitory pompy protonowej kontra leki

IPP - co to jest

IPP, czyli inhibitory pompy protonowej (proton pump inhibitors), takie jak:

• omeprazol,
• lansoprazol,
• pantoprazol,
• esomeprazol,
• rabeprazol,

hamują działanie ATPazy wodorowo-potasowej (tzw. pompy protonowej), znajdującej się w komórkach okładzinowych błony śluzowej żołądka.

Enzym ten odpowiada za końcowy etap wydzielania kwasu solnego poprzez wymianę jonów potasowych na wodorowe. Zahamowanie jego aktywności zmniejsza sekrecję kwasu solnego o ponad 90%, czego efekt utrzymuje się od 2 do 5 dni.

Główne wskazania do stosowania IPP to:

• choroba refluksowa przełyku,
• choroba wrzodowa.

IPP zalecane są one również:

• w ramach gastroprotekcji (u pacjentów przyjmujących leki potencjalnie uszkadzające błonę śluzową żołądka i dwunastnicy),
• w profilaktyce wrzodów stresowych.

Skutki stosowania IPP

Aktualnie uważa się, że długotrwałe przyjmowanie IPP wiążę się ze zwiększonym ryzykiem wystąpienia niedoboru minerałów, takich jak:

• żelazo,
• wapń,
• magnez,
• witamina B12.

Najlepiej udokumentowana została zależność między przewlekłą terapią IPP a hipomagnezemią.

Długotrwałe stosowanie IPP zwiększa również ryzyko:

• powikłań infekcyjnych dróg oddechowych,
• rozwoju osteoporozy.

Ponadto sugeruje się, że hipochlorhydria będąca następstwem nadużywania IPP może predysponować do zakażeń Clostridium difficile i zespołu przerostu flory bakteryjnej jelita cienkiego (SIBO – small intestinal bacterial overgrowth syndrome).

IPP a inne leki

Jednoczesne stosowanie IPP z innymi lekami bywa przyczyną wystąpienia polekowych efektów niepożądanych.

Wszystkie leki z tej grupy metabolizowane są przez wątrobę, głównie przez układ cytochromu P450, w tym CYP2C19 i CYP3A4, które uczestniczą w metabolizmie wielu leków. Wyjątek stanowi tu pantoprazol, ponieważ wykazuje mniejsze powinowactwo do tego układu.

Spośród leków z grupy IPP interakcje najczęściej powoduje omeprazol (Bioprazol, Helicid, Polprazol, Piastprazol, Prazol, Ortanol, Ultop), a stosunkowo najrzadziej pantoprazol (Controloc, Contix, Anesteloc, IPP, Nolpaza, Panzol, Ozzion, Xotepic).

Podczas terapii IPP może dojść do zwiększenia stężenia w surowicy leków metabolizowanych przez CYP2C19, zwłaszcza diazepamu (Relanium, Relsed), przeciwpadaczkowych: fenytoiny (Phenytoinum) i karbamazepiny (Amizepin, Finlepsin, Neurotop, Tegretol), nasercowej digoksyny (Digoxin), przeciwdepresyjnych: citalopramu (Cital, Citabax, Cipramil), imipraminy (Imipramin) i klomipraminy (Anafranil).

Stosowanie lansoprazolu (Lanzul, Zalanzo) czy omeprazolu zwiększa średnią ekspozycję na takrolimus (Advagraf, Prograf), silny lek immunosupresyjny, zapobiegający odrzucaniu przeszczepów.

Konieczne bywa zatem monitorowanie stężenia wymienionych leków w surowicy i ewentualne dopasowanie dawek.

Możliwe są również interakcje omeprazolu z disulfiramem (Disulfiram, Anticol), stosowanym w leczeniu uzależnienia od alkoholu, oraz metotreksatem (Methotrexat, Trexan, Metotab, Metex), szeroko wykorzystywanym, na przykład w reumatologii.

Poprzez zmianę pH soku żołądkowego IPP mogą modyfikować wchłanianie innych preparatów, wpływając na ich działanie. Przykładem tego są popularne leki przeciwgrzybicze, takie jak ketokonazol (Ketoconazole) czy itrakonazol (Orungal, Trioxal, Ipozumax, Itrax).

Preparaty te potrzebują kwaśnego środowiska, dlatego w obecności IPP gorzej się wchłaniają i mogą nie wykazywać efektu terapeutycznego.

Sam lansoprazol zmniejsza stężenie teofiliny (Euphyllin CR, Theospirex, Theovent) w surowicy, przez co obniża jej skuteczność.

IPP nie należy łączyć również z atazanawirem, lekiem przeciwwirusowym stosowanym w terapii zakażeń wirusem HIV. Jeżeli takie skojarzenie jest konieczne, zaleca się ścisłe monitorowanie stanu klinicznego oraz zwiększenie dawki atazanawiru.

IPP i leki przeciwzakrzepowe

U chorych przyjmujących IPP i doustne leki przeciwzakrzepowe będące pochodnymi kumaryny, na przykład warfarynę (Warfin), istnieje zwiększone ryzyko krwawienia. Dlatego w podobnych przypadkach zaleca się monitorowanie INR.

Do istotnej interakcji może dojść podczas łączenia IPP z lekami przeciwpłytkowymi. Dotyczy to głównie klopidogrelu (Plavix, Areplex, Clopidix, Grepid, Zyllt). IPP (z wyjątkiem pantoprazolu) zmniejszają stężenie aktywnych metabolitów tej substancji, ograniczając jej kliniczną skuteczność.

Zwiększa się w ten sposób ryzyko zakrzepicy, ponownej hospitalizacji i zgonu z powodu zawału mięśnia sercowego.

Co nasila działanie IPP

Niektóre środki farmakologiczne mogą nasilać bądź osłabiać działanie leków z grupy IPP, wpływając na ich efekt terapeutyczny.

Popularny antybiotyk klarytromycyna (Klacid, Klabax, Klarmin, Fromilid), a także inne leki hamujące metabolizm zależny od CYP3A4 zwiększają stężenie IPP.

Natomiast leki indukujące CYP2C19 i CYP3A4, na przykład antybiotyk przeciwgruźliczy ryfampicyna czy preparaty zawierające ziele dziurawca zwyczajnego (Deprim), zmniejszają ich stężenie, obniżając skuteczność terapii.

Jak widać, leki z grupy IPP pomimo olbrzymiej popularności niosą spore ryzyko interakcji i działań niepożądanych. Z pewnością warto je przyjmować rozważnie i właściwe, zawsze zgodnie ze wskazaniami lekarskimi.

IPP charakteryzują się wysoką skutecznością terapeutyczną oraz szerokim profilem bezpieczeństwa, pod warunkiem, że są stosowane w odpowiedzialny sposób.

Dowiedz się więcej:

Czy i czym różnią się inhibitory pompy protonowej między sobą?

http://www.science24.com/paper/1329

O czym warto pamiętać, stosując przewlekle inhibitory pompy protonowej?

http://yadda.icm.edu.pl/yadda/element/bwmeta1.element.psjd-46aff45c-7596-40cb-8fd8-6b2d489a8fea

Znaczenie kliniczne interakcji między klopidogrelem a inhibitorami pompy protonowej

https://repozytorium.umk.pl/bitstream/handle/item/291/Znaczenie%20kliniczne%20interakcji%20mi%C4%99dzy%20klopidogrelem%20a%20inhibitorami%20pompy%20protonowej.pdf

„Twój Farmaceuta” nr 13, wrzesień/październik 2017