Gorączka i ból u dziecka

Kogo słuchać? Ile czasu stosować dany preparat? Jak postępować, aby ulżyć maluchowi, ale mu nie zaszkodzić? Te i inne pytania pojawiają się w głowach przerażonych rodziców chorego dziecka. Jedno jest pewne, w razie wątpliwości należy skonsultować się z pediatrą. Gorączka utrzymująca się powyżej trzech dni to wskazanie do wizyty lekarskiej. W przypadku dzieci do szóstego miesiąca życia stanowi je brak poprawy w ciągu doby lub nasilanie się objawów.

Gorączka u dziecka

Najważniejsza pozostaje obserwacja. Początkowo trudno jest wyczuć odpowiedni moment na podanie leku, szczególnie u najmniejszych dzieci, więc główną wytyczną powinny być pomiary temperatury. Ważne, aby nie podawać leku przeciwgorączkowego za szybko. Dajmy szansę małemu człowiekowi na uruchomienie fizjologicznych procesów. Niech układ odpornościowy dziecka zacznie walczyć z infekcją. Większość rodziców, w obawie o oddziaływanie wysokiej temperatury na młody organizm, podaje leki zbyt pochopnie. Tu należy wszystkich uspokoić. Badania nie potwierdzają uszkodzeń mózgu, nawet przy bardzo wysokich wartościach temperatury ciała. Przyjęło się, że odpowiedni moment na podanie leku stanowi temperatura powyżej 38ºC (w zależności od źródła, 38,3ºC lub 38,5ºC). Temperatury nie mierzymy bezpośrednio po obudzeniu się dziecka, kiedy jest ona zawsze wyższa. Najpierw dajemy dziecku dojść do siebie po nocnym śnie lub drzemce. Maluch ze stanem podgorączkowym (powyżej 37ºC) często wyraża złe samopoczucie swoim zachowaniem. Jeśli uznamy, że właśnie nadeszła pora na podanie preparatu, bo po dziecku widać, że jest mu bardzo źle, a temperatura szybko rośnie, nie czekajmy, aż termometr pokaże krytyczne 38,5ºC.

Zanim podasz lek na gorączkę u dziecka

Według Amerykańskiej Akademii Pediatrii i jej brytyjskiego odpowiednika leczenie gorączki u dzieci powinno się skupiać na poprawie komfortu i stanu ogólnego. Instytucje te nie wskazują wartości granicznej temperatury, od której należałoby podać lek. W sytuacji, gdy temperatura utrzymuje się poniżej 38ºC i w ciągu dnia jest raczej stała, można ulżyć maluchowi, podając mu na początek napary ziołowe. Od piątego miesiąca życia zaleca się herbatkę z lipy i owocową z malin, które działają napotnie i pomagają obniżać podwyższoną temperaturę. Bardzo ważne jest podawanie dziecku dużej ilości płynów. Kiedy temperatura szybko rośnie i ma wysokie parametry, można zastosować okłady z letniej wody na kark lub czoło. Skuteczne są również kąpiele. Nie należy jednak zanurzać dziecka w zimnej wodzie. Temperatura wody w kąpieli powinna być niższa o jeden stopień od temperatura ciała malucha. W razie wątpliwości, a każdy ma prawo je mieć, skonsultujmy się z pediatrą. Dzieciom do dwunastego roku życia nie wolno nigdy podawać kwasu acetylosalicylowego (popularna aspiryna), ponieważ prowadzi to do niebezpiecznej choroby o wysokiej śmiertelności (zespół Reye’a). Pamiętajmy, że te same leki występują pod różnymi nazwami handlowymi, dlatego zwracajmy uwagę na skład danego preparatu (zazwyczaj nazwy substancji aktywnych podawane są w nawiasie mniejszymi literami), by nie powielać jednej i tej samej substancji. Czytajmy ulotki. W nich właśnie zawarte są przeciwwskazania do stosowania.

Powiązane tematy:

• Badania dla dzieci. Jakie badania krwi wykonać?

Dawki leku na gorączkę u dziecka

Nauczmy się obliczania dawek. Jest to bardzo ważne dla osiągnięcia zamierzonych efektów terapeutycznych – dawka zbyt mała będzie nieskuteczna, a zbyt duża grozi przedawkowaniem. Schemat dawkowania leków u dzieci ustala się w oparciu o przeliczenie ilości substancji czynnej na kilogram masy ciała. I tak w przypadku paracetamolu w postaci zawiesiny doustnej podajemy przeciwgorączkowo 10–15 mg na każdy kg m.c. co 4–6 h albo przeciwbólowo 10–20 mg/kg m.c., a dawka dobowa nie powinna przekraczać 60 mg/kg m.c. W większości zawiesin paracetamol występuje w dawce 120 mg/5 ml, co oznacza, że w 1 ml zawiesiny znajduje się 24 mg leku. Jak wobec tego ustalić dawkę jednorazową? Przykładowo, jeśli dziecko waży 9 kg, obliczamy: 15 mg x 9 kg = 135 mg paracetamolu, co daje 5,6 ml zawiesiny (135/24 = 5,625). Inna droga podania to czopki doodbytnicze. Paracetamol w tej postaci dawkujemy w ilości 15–25 mg/kg m.c. co 6–8 h, nie przekraczając maksymalnej dawki dobowej 60 mg/kg m.c. Pamiętajmy przy tym, aby nie dzielić czopków, ponieważ substancja czynna jest w nich rozmieszczona nierównomiernie. Schemat dawkowania ibuprofenu u dzieci poniżej dwunastego roku życia to 20–30 mg/kg m.c. w dawkach podzielonych co 6 h, czyli jednorazowo 5–10 mg/kg m.c. Maksymalna dawka dobowa wynosi tu 40 mg/kg m.c. W przypadku jakichkolwiek wątpliwości najlepiej poradzić się lekarza lub farmaceuty.

Paracetamol na gorączkę u dziecka

Paracetamol (Acetaminofen) to chyba najpopularniejszy lek przeciwgorączkowy, znajdujący się w wielu domowych apteczkach jako środek przeciw przeziębieniu, uważany za bezpieczny dla kobiet w ciąży i w okresie laktacji (przenika do mleka, ale w ilościach niemających znaczenia klinicznego). Nowe dane pokazują jednak, że powinno się go stosować z umiarem (nadużywanie może prowadzić do astmy u najmłodszych dzieci). Paracetamol ma działanie przeciwbólowe (wykorzystywane często przy bólach nowotworowych, szczególnie w połączeniu z działaniem innych substancji przeciwbólowych, np. tramadolu) oraz przeciwgorączkowe. Wpływa on na ośrodek termoregulacji, powoduje rozszerzenie obwodowych naczyń krwionośnych, prowadząc do wzrostu przepływu krwi w skórze i pocenia się, a tym samym obniża ciepłotę ciała. Substancja ta nie działa przeciwzapalnie. Ponieważ paracetamol nie podrażnia błony śluzowej żołądka, polecany jest osobom z chorobą wrzodową. Z tego samego powodu zaleca się go w infekcjach układu pokarmowego przebiegających z gorączką, ale tu trzeba być bardzo ostrożnym, gdyż w przypadku odwodnienia może on szybko doprowadzić do uszkodzenia nerek. Należy zatem najpierw nawodnić dziecko i dopiero potem podać mu lek.

Ibuprofen na gorączkę u dziecka

Drugim najczęściej stosowanym u dzieci lekiem jest ibuprofen. Prócz działania przeciwgorączkowego i przeciwbólowego wykazuje on również działanie przeciwzapalne. Substancja ta należy do grupy NLPZ (niesteroidowych leków przeciwzapalnych) i wpływa na błonę śluzową żołądka – może powodować jej krwawienie (na szczęście do uszkodzeń przewodu pokarmowego dochodzi rzadko, w porównaniu z innymi NLPZ I generacji), uważana jest mimo wszystko za lek bezpieczny. W badaniach na zwierzętach nie wykazano szkodliwego działania ibuprofenu na płód. Mogą go stosować kobiety w I i II trymestrze ciąży, ale tylko w razie zdecydowanej konieczności. Choć ibuprofen w niewielkim stopniu przenika do mleka matki, jest mało prawdopodobne, aby wywierał szkodliwe działanie na niemowlęta.

Ibuprofen czy paracetamol na gorączkę u dziecka?

Istnieje ogólna zasada, żeby nie łączyć leków i leczyć się jedną substancją czynną, jednak u dzieci, w sytuacji gdy gorączka nazbyt szybko wzrasta i kiedy istnieje taka potrzeba, stosuje się ibuprofen i paracetamol naprzemiennie co 4 h, uważając, aby nie przedawkować żadnego z nich. Podawanie leków w tym schemacie zaczyna się od ibuprofenu, który potencjalnie działa dłużej. Zgodnie z wynikami badań naprzemienny schemat dawkowania jest efektywniejszy. Posiada on większą skuteczność w zwalczaniu gorączki i skraca czas jej trwania. Najnowsze doniesienia wskazują również na korzyści wynikające z podawaniu obydwu leków naraz, w jednej dawce i w tym samym czasie. Połączenie to ma mieć mniejsze działania niepożądane niż leki podawane oddzielnie. Na polskim rynku istnieje gotowy już preparat dla dzieci, łączący ibuprofen z paracetamolem, dostępny z przepisu lekarza.

„Twój Farmaceuta” nr 8, listopad/grudzień 2016