Dna moczanowa (podagra) - objawy i leczenie dny moczanowej

Czym jest dna moczanowa (podagra)?

Dna moczanowa to choroba, która przebiega z zapaleniem stawów spowodowanym wytrącaniem się kryształów moczanu sodu w płynie wypełniającym torebkę stawu, a także w innych narządach i tkankach.

Dna moczanowa objawy

Pierwszym objawem dny moczanowej zwykle jest zapalenie stawu podstawy palucha. Rzadziej atak dotyka stawów stóp, kolan, barków, palców rąk czy też pozostałych stawów. Mimo, że najczęściej zapalenie obejmuje jeden ze stawów, to możliwe jest również zajęcie kilku stawów w jednym czasie. W takim przypadku objawy wędrują od jednego stawu do kolejnego. Jest to pierwsza faza choroby.

Charakterystycznym objawem choroby są bóle stawów, które występują zazwyczaj w nocy. Po kilku, kilkunastu godzinach ból osiąga największe natężenie, co może utrudniać choremu normalne funkcjonowanie. Dotknięty chorobą staw jest opuchnięty, a skóra w jego okolicy jest cieplejsza w dotyku niż na reszcie ciała i zaczerwieniona. Ruchomość stawu jest ograniczona. Nierzadko do objawów dołączają:

• gorączka,
• dreszcze, 
• złe samopoczucie.

Symptomy te po kilku dniach (najczęściej 7 – 10) mijają, nawet, jeśli nie wdrożono leczenia. Po pierwszym napadzie dny dolegliwości ustępują na jakiś czas. Trzeba jak najwcześniej rozpocząć odpowiednie leczenie, aby nie dopuścić do kolejnych ataków, które z czasem przybierają na sile i częstości.

Objawy przewlekłej dny moczanowej

Nieleczona i trwająca przez wiele lat dna moczanowa cechuje się tym, że dolegliwości mają charakter stały, ale o lżejszym natężeniu niż w pierwszej fazie choroby. Odkładające się latami w stawie kryształy moczanu sodu zbijają się w złogi, powodując osłabienie i w efekcie zniszczenie chrząstek i nasad kostnych, sąsiadujących więzadeł i ścięgien. Konsekwencją tego jest nieodwracalne zniekształcenie stawów i niepełnosprawność.

W przewlekłej postaci dny moczanowej dochodzi też do utworzenia tzw. guzków dnawych, które z reguły można zaobserwować w obrębie stawów rąk i stóp oraz na małżowinach usznych. Może też dojść do sączenia się z guzków mokrej, kredowatej wydzieliny. Poza powierzchnią skóry guzy dnawe mogą także zająć narządy wewnętrzne i uciskać pobliskie nerwy. W najbardziej zaawansowanej postaci, u chorego na dnę moczanową, rozwijają się choroby nerek i kamica układu moczowego.

Przyczyny dny moczanowej

Dolegliwości wywołują kryształki moczanu sodu, które osadzają się najczęściej w stawach. Za odkładanie się kryształków moczanu sodu odpowiedzialna jest hiperurykemia.

Hiperurykemia

Jest to stan, w którym w surowicy krwi stężenie kwasu moczowego jest wyższe niż 6,5 mg/dl. Hiperurykemia jest skutkiem zmniejszonego wydalania kwasu moczowego przez nerki z organizmu lub zwiększonej jego produkcji.

Do nadmiernej produkcji kwasu moczowego może prowadzić m.in. przyjmowanie niektórych leków, nieprawidłowa dieta oraz szereg innych czynników, szczegółowo wymienionych poniżej:

• płeć męska,
• wiek,
• dieta bogata w mięso i owoce morza, napoje gazowane i fruktozę,
• nadużywanie alkoholu, szczególnie piwa (wino nie zwiększa ryzyka zachorowania, aczkolwiek jego spożycie również należy ograniczyć),
• współwystępowanie innych chorób cywilizacyjnych, m.in.: otyłości, nadciśnienia tętniczego, przewlekłej niewydolności serca, upośledzonej wydolności nerek, insulinooporności, zespołu metabolicznego),
• odwodnienie,
• niedawno przebyty uraz lub operacja, 
• infekcje,
• stan po przeszczepieniu narządów,
• genetyczne schorzenia wywołujące nieprawidłowe przemiany kwasu moczowego,
• choroba nowotworowa,
• przyjmowanie leków moczopędnych, cyklosporyny i aspiryny.

Dna moczanowa kto choruje?

Z badań wynika, że dna moczanowa sześciokrotnie częściej występuje wśród mężczyzn niż u kobiet. W grupie mężczyzn jest to najpowszechniejsza przyczyna zapalenia stawów. Największe ryzyko zachorowania dotyczy panów w średnim i starszym wieku oraz kobiet po okresie menopauzy. Biorąc pod uwagę fakt, że europejska populacja jest populacją starzejącą się to można się spodziewać, że problem dny moczanowej w przyszłości będzie dotykał coraz większej liczby osób.

Mimo że nie ma dokładnych badań na temat występowania dny moczanowej w Polsce, to szacuje się, że choroba ta dotyka około 1 proc. – 1,4 proc. populacji naszego kraju, czyli ok. 380 tys. – 532 tys. osób. Z kolei w Stanach Zjednoczonych ten odsetek sięga nawet 3,9%. Ze zgromadzonych danych można wywnioskować, że przez ostatnie 10 lat liczba nowych zachorowań na dnę moczanową w krajach wysoko rozwiniętych wzrosła o 200 proc.

Profesor Brygida Kwiatkowska - ekspert w zakresie dny moczanowej - uważa, że liczba chorych w Polsce jest zaniżona, ponieważ dna jest chorobą sprawiającą duże problemy diagnostyczne, w związku z czym liczba chorych może być znacznie wyższa.

Rozpoznanie dny moczanowej

Lekarz wysuwając podejrzenie choroby będzie poszukiwał objawów charakterystycznych dla zapalenia stawów, t.j.:

• zaczerwienienia,
• opuchlizny,
• bólu stawów,
• zaburzeń ruchomości w stawie.

Oznaczenie stężenia kwasu moczowego we krwi

W diagnostyce dny moczanowej pomocne są badania laboratoryjne. Jednym z częściej zlecanych testów jest badanie oceniające dobową utratę kwasu moczowego wraz z moczem oraz kilkukrotne oznaczenie stężenia kwasu moczowego we krwi. Analizując wynik stężenia kwasu moczowego w surowicy krwi, trzeba pamiętać, że w trakcie napadu dny może ono pozostawać w normie.

Mikroskopowa ocena płynu stawowego

Innym badaniem, które jest pomocne w diagnostyce dny mocznaowej, jest mikroskopowa ocena płynu stawowego. Diagnosta poszukuje w płynie kryształów moczanu sodu. Żeby pobrać materiał niezbędne jest nakłucie stawu, który daje dolegliwości bólowe. Badanie płynu stawowego ma tę zaletę, że pozwala na rozróżnienie dny moczanowej od dny rzekomej, która jest spowodowana osadzaniem się innych kryształów. Pozwala ono również na sprawdzenie,czy w stawie nie rozwija się zakażenie o etiologii bakteryjnej.

RTG

Jeśli chodzi o wykonywanie zdjęć rentgenowskich (RTG) zajętych stawów, to w diagnostyce pierwszej fazy dny moczanowej nie są one przydatne. Prześwietlenia mają większe znaczenie w momencie, gdy choroba rozwinęła się i przeszła do fazy zaawansowanej. W zaawansowanych postaciach choroby zdjęcia rentgenowskie mogą ujawnić nadżerki, zwężenia szczelin stawowych czy guzy dnawe.

USG

Czasem również w diagnostyce wykorzystuje się również badanie ultrasonograficzne - USG stawów. O wskazaniach do wykonania badań każdorazowo decyduje lekarz, po zbadaniu pacjenta i przeprowadzeniu z nim wywiadu medycznego.

Sprawdź również >> Kwas moczowy badanie

Leczenie dny moczanowej

Leczenie dny moczanowej to połączenie zastosowania leków wraz z metodami niefarmakologicznymi. Dużą rolę w leczeniu odgrywa edukacja pacjenta, której nieodzownymi elementami są rekomendacje dotyczące diety i zmiany sposobu życia.

Jeśli chodzi o leczenie farmakologiczne, to jest ono zależne od tego, w jakiej fazie choroby pacjent się znajduje. W sytuacji, gdy u pacjenta obserwuje się bezobjawową hiperurykemię konieczna jest zazwyczaj tylko zmiana trybu życia i diety. Leki stosuje się w wyjątkowych sytuacjach, np. u osób chorych onkologicznie.

W ostrych napadach dny moczanowej modyfikacja stylu życia nie wystarczy, konieczne jest przyjmowanie leków zleconych przez lekarza

Zwykle dnę moczanową leczy się za pomocą leków mających za zadanie zwalczać ból i dolegliwości związane z zapaleniem stawów. Lekami zazwyczaj zlecanymi w leczeniu napadów dny moczanowej są kolchicyna, glikokortykosteroidy i niesteroidowe leki przeciwzapalne, których część jest dostępna w aptece bez recepty. Farmakoterapia ostrego napadu dny zwykle trwa 7 – 14 dni. W przypadku w pełni rozwiniętej, przewlekłej postaci dny moczanowej celem leczenia jest powstrzymywanie postępowania choroby oraz leczenie powikłań. Głównie stosowane leki to allopurynol i febuksostat, których zadaniem jest hamowanie wytwarzania kwasu moczowego. Aby leczenie przynosiło najlepsze możliwe efekty bardzo istotne jest także wykrycie i leczenie innych, współwystępujących u pacjenta chorób.

Warto zatem pamiętać, że szybka i wczesna diagnoza oraz prawidłowe leczenie pozwolą pacjentowi szybko wrócić do zdrowia i zmniejszą ryzyko rozwoju powikłań.

Dna moczanowa dieta

W niefarmakologicznym leczeniu dny najważniejsza jest zmiana nawyków żywieniowych. Istotne jest wyeliminowanie pokarmów i napojów zawierających puryny (związek chemiczny występujący w niektórych produktach spożywczych, zwłaszcza bogatych w białko), które przyczyniają się do wzrostu stężenia kwasu moczowego we krwi.

Zaobserwowano, że dieta bogata w produkty zawierające witaminę C, niskotłuszczowy nabiał (odtłuszczone mleko, sery, twarogi itp. obniżają poziom kwasu moczowego), większość warzyw, herbata i kakao mają właściwości ochronne i sprzyjają przeciwdziałaniu odkładania się złogów z kryształów moczanu sodu.

Dowiedz się więcej na temat właściwej diety przy dnie moczanowej.

Dna moczanowa zapobieganie

Najskuteczniejszym i najprostszym sposobem zwiększającym szansę na uniknięcie choroby jest prowadzenie zdrowego trybu życia. Ważne jest utrzymywanie prawidłowej masy ciała poprzez zdrową, zbilansowaną dietę. Nie wolno także zapominać o codziennej aktywności fizycznej, która pozwoli utrzymać elastyczność i ruchomość stawów. Pamiętaj jednak, by przesadnie ich nie obciążać. Ogranicz spożycie alkoholu oraz zaprzestań palenia tytoniu. 

Dna moczanowa a zmiana stylu życia

• W sytuacji, gdy doświadczysz ataku zapalenia stawów niezwłocznie udaj się do lekarza, aby zbadał, co jest przyczyną dolegliwości i ewentualnie wdrożył odpowiednią terapię.
• Jeśli lekarz zdiagnozuje u Ciebie dnę moczanową konieczne jest abyś był pod stałą kontrolą reumatologa. Stosuj się do zaleceń lekarza i nie omijaj wizyt i badań kontrolnych.
• Utrzymuj prawidłową wagę ciała.
• Stosuj się do zaleceń żywieniowych, jakie zostały ci zarekomendowane, zmiana trybu życia pozwoli ci unikać czynników wywołujących napady dny i prowadzących do progresji choroby.
• Regularnie ćwicz - aktywność fizyczna pomoże ci utrzymać kondycję i pozytywnie wpłynie na stan kości i stawów.
• Nie stosuj leków bez wskazań i konsultacji lekarskiej.

Źródła:

1. Z. Guła, M. Korkosz, „Dna moczanowa”, Medycyna Praktyczna – Reumatologia. 
2. T. Neogi, tłum. E.M. Koźmińska, ,,Dna moczanowa”, Medycyna po Dyplomie. 
3. Rynek Zdrowia – Reumatologia „Eksperci: gwałtownie rośnie zachorowalność na dnę moczanową”.
4. I. Zimmermman-Górska, „Dieta zalecana chorym na dnę moczanową”, Medycyna Praktyczna – Diety.
5. K. Wolnicka, „Produkty zalecane osobom z dną moczanową” Medycyna Praktyczna – Diety.
6. F. Raciborski, M. Maślińska, A. Kłak, „Występowanie i leczenie dny moczanowej w Polsce. Analiza, wskazania, rekomendacje.”, Instytut Ochrony Zdrowia, Warszawa, 2015 r.