AFP - kiedy oznaczać marker nowotworowy, cena, wynik badania

Oznaczanie AFP ma szerokie znaczenie diagnostyczne. Jest wykonywane w celach przesiewowych u kobiet ciężarnych, jako element profilaktyki w diagnostyce wad wrodzonych płodu, ale także jako marker nowotworowy w potwierdzeniu wybranych chorób nowotworowych układu pokarmowego.

Badanie AFP to badanie diagnostyczne o dość szerokim znaczeniu. Jest wykonywane w celach przesiewowych u kobiet ciężarnych, jako element profilaktyki w diagnostyce wad wrodzonych płodu, ale także jako marker nowotworowy w potwierdzeniu wybranych chorób nowotworowych układu pokarmowego.

Spis treści:

1. Co to jest AFP? (alfa-fetoproteina)
2. Kiedy wykonać badanie AFP?
3. Przygotowania do badania stężenia AFP
4. Normy AFP w surowicy krwi

Co to jest AFP? (Alfa-fetoproteina)

AFP to skrót oznaczający alfa-fetoproteinę, czyli białko wytwarzane przez komórki rakowe, ale także przez tkanki płodu (głównie komórki wątroby). Zauważono, że związek może przenikać przez barierę łożyskową, co sprawia, że w okresie ciąży jego stężenie w krwi matki może być wyższe.

Kiedy wykonać badanie AFP?

W przypadku kobiet ciężarnych badanie wykonywane jest w ramach profilaktyki jako element wczesnej diagnostyki wad wrodzonych płodu. Łącznie z oznaczeniem miana hCG oraz wolnego estriolu pozwala m.in. zdiagnozować wady układu nerwowego, w tym cewy nerwowej, a także trisomii 21, znanej jako zespół Downa.

Cechą charakterystyczną białka jest to, że wraz z rozwojem ciąży jego poziom spada, dlatego badania przesiewowe muszą zostać wykonane w wyznaczonym momencie. Oznaczenie wykonuje się między 15. a 20. tygodniem ciąży, chociaż optymalnym czasem jest okres między 16. a 18. tygodniem.

Znaczenie diagnostyczne badania jest jednak znacznie szersze. Jest ono wykorzystywane w diagnostyce choroby nowotworowej wątroby lub jeśli inny typ nowotworu spowoduje pojawienie się przerzutów do wątroby. Obserwuje się zależność pomiędzy rozmiarem guza a poziomem alfa-fetoproteiny, które wzrasta wraz z rozwojem nowotworu.

Jeśli zastosowane leczenie jest skuteczne, wówczas poziom białka spada, dlatego badanie wykonywane jest jako element monitorowania procesu leczenia. Należy pamiętać, że nieprawidłowości w wyniku występować mogą również w przebiegu innych chorób wątroby lub nerek nie związanych z rakiem.

Przygotowania do badania stężenia AFP

Badanie alfafetoproteiny przeprowadzane jest na podstawie pobranej próbki krwi. Należy się do niego odpowiednio się przygotować. Zaleca się, aby już w dniu poprzedzającym badanie zrezygnować z obfitych oraz tłustych posiłków, a także alkoholu.

Na pobraniu krwi nie trzeba być na czczo. Krew może być pobrana w różnych godzinach. Przystępując do badania, należy chwilę odpocząć w pozycji siedzącej przez ok. 10-15 minut. Nawet niewielki wysiłek fizyczny może mieć wpływ na prawidłowość wyniku.

Normy AFP w surowicy krwi

Normy zależą od wieku pacjenta, mogą też różnić się w zależności od zakresu referencyjnego określonego w danym laboratorium. Największe stężenie obserwuje się do zakończenia czwartego miesiąca życia dziecka. Przykładowe referencyjne wartości (należy jednak pamiętać, że normy mogą się różnić w zależności od zakresu podanego przez dane laboratorium). Wartości podane w jednostkach ng/ml:

• do 30 dni: 50-100
• 1 -3 m-cy: 40-1000
• 4 -12 m-cy: <12
• 1 -18 lat: <12
• >18 lat: <7

W przypadku kobiet ciężarnych wyniki badania powinny być interpretowane przez lekarza zgodnie z wiekiem ciąży.

Wzrost stężenia AFP

Białko o znacznie podwyższonym mianie obserwowane jest w przebiegu chorób nowotworowych, bez względu na fakt, czy są to zmiany łagodne, czy złośliwe. Jest wytwarzane przez komórki rakowe, a następnie jest uwalniane do krwiobiegu pacjenta. W praktyce diagnostycznej alfa-fetoproteina wykorzystywana jest m.in. jako wskaźnik w rozpoznaniu raka wątroby, zwłaszcza wątrobiaka i raka wątrobokomórkowego.

Ponadto wysoki poziom wskaźnika występuje w przebiegu takich chorób, jak:

• marskość wątroby,
• uszkodzenie wątroby na skutek nadużywania alkoholu przez pacjenta,
• ostre wirusowe zapalenie wątroby,
• niedrożność dróg żółciowych,
• przewlekła niewydolność nerek,
• nowotwory zarodkowe jąder i jajników.

Zbyt wysokie miano białka u kobiety ciężarnej, może świadczyć o wysokim ryzyku obecności wad rozwojowych u nienarodzonego dziecka. Najczęściej będą to wady wrodzone występujące w obrębie układu nerwowego.

Niski poziom AFP

U kobiet ciężarnych niski poziom białka może świadczyć o zwiększeniu ryzyka trisomii genu 21 u płodu. Wówczas konieczne jest rozszerzenie diagnostyki w kierunku zespołu Downa.

Przeczytaj także: 

• Badania w ciąży – kalendarz badań w ciąży