Dieta przy nowotworze - rola żywienia w chorobach nowotworowych

Spis treści:

1. Na czym polega dieta w chorobie nowotworowej
2. Żywienie chorego na raka
3. Program odżywiania w chorobach nowotworowych
4. Skład diety 
5. Dieta a nastawienie chorego

Na czym polega dieta w chorobie nowotworowej

Zwykle nie zdajemy sobie sprawy, że przedłużające się niedostarczanie choćby jednego ze składników odżywczych lub dłuższe nieprzyjmowanie pokarmów powoduje niedożywienie organizmu, które ma drastyczne konsekwencje. Niedożywiony pacjent nie ma szans w walce z chorobą, zwłaszcza tak agresywną i szybko postępującą, jaką jest rak. Nieodpowiednia dieta powoduje, że leczenie przebiega znacznie dłużej, częściej występują powikłania, a w skrajnych przypadkach nawet śmierć. Można zatem zaryzykować twierdzenie, że prawidłowe odżywianie stanowi kluczowy element wspomagania procesu leczenia raka i rekonwalescencji. W niektórych przypadkach żywienie może nawet uratować życie chorego.

Żywienie chorego na raka

Największe trudności dotyczą takich problemów, jak:

• brak apetytu,
• zaburzenia wchłaniania i połykania,
• mdłości,
• torsje,
• apatia,
• biegunka,
• wymioty,
• osłabienie.

Częstym problemem jest w związku z tym ogólna niechęć chorych do przyjmowania pokarmów. W tym kontekście warto traktować spożywanie posiłków przez chorego jako element leczenia, ponieważ bez dostarczenia organizmowi odpowiedniej ilości kalorii nie będzie on miał energii do walki z chorobą. Dobranie odpowiedniej diety – tak, aby zwiększyć siły pacjenta w walce z chorobą, to zadanie dla specjalisty.

– W przypadku osób leczonych z powodu nowotworu trudno jednoznacznie określić wspólne cele w żywieniu. Wszystko zależy od stanu odżywienia i planu leczenia onkologicznego. Priorytetem jest zawsze utrzymanie stanu odżywienia umożliwiającego leczenie onkologiczne (radio-, chemioterapię, czy leczenie operacyjne), a także takie odżywianie pacjenta, by w przypadku choroby nieuleczalnej, w trakcie terapii paliatywnej maksymalnie wydłużyć jego życie i poprawić jakość codziennego funkcjonowania – mówi dr n. med. Anna Zmarzły, specjalista w zakresie leczenia żywieniowego i chorób wewnętrznych.

Warto podkreślić, że specjalnych programów żywieniowych opracowywanych przez specjalistów w tej dziedzinie powinni korzystać zarówno pacjenci w trakcie leczenia, chorzy w stanie paliatywnym, jak i ci, którzy zakończyli już leczenie onkologiczne. Ci ostatni, często w wyniku stosowanych terapii, borykają się z problemami układu trawienia i wydalania, przez co wymagają specjalnej diety (mogą to być takie problemy, jak np. zaburzenia połykania czy wchłaniania pokarmów, usunięte fragmenty żołądka i inne).

Program odżywiania w chorobach nowotworowych

Opracowanie właściwej diety musi być poprzedzone dokładną analizą stanu chorego, która przeprowadzana jest za pomocą takich narzędzi, jak:

• rozmowa z pacjentem,
• badanie pacjenta (w tym dokonanie analizy składu ciała),
• zapoznanie się z dokumentacją medyczną chorego.

W efekcie powstają zalecenia dietetyczne dobrane indywidualnie do stanu pacjenta oraz metody leczenia, jakie się u niego stosuje w walce z nowotworem. Tego typu plan żywieniowy przewiduje wybór odpowiednich pokarmów, częstotliwości ich przyjmowania oraz formy.

Skład diety pacjenta z nowotworem - zalecenia żywieniowe

Pokarmy osób cierpiących na schorzenia onkologiczne powinny być:

• lekkostrawne,
• bogate w chude białko,
• bogate w zdrowe wielonasycone kwasy tłuszczowy,
• bogate w pełnoziarniste produkty.

Podawać je należy w formie najlepiej tolerowanej przez chorego. W zależności od potrzeb może to być normalna dieta lub pokarmy płynne.

– Wszystko zależy od etapu leczenia. Jeżeli pacjent nie ma narzuconych specjalnych ograniczeń, powinien stosować dietę zbilansowaną, dedykowaną zdrowym rówieśnikom w jego wieku, opartą na produktach świeżych, jak najmniej przetworzonych, eliminującą produkty peklowane, wędzone, pokarmy zawierające związki rakotwórcze (karcinogeny) oraz dużą ilość cukrów prostych. Pacjenci niedożywieni, z niedoborami pokarmowymi, wymagają wzbogacenia jadłospisu – często nie tylko poprzez określone techniki kulinarne, ale także przez dodanie odżywek doustnych. Chorzy, który nie mogą się odżywiać w sposób naturalny, powinni być leczeni żywieniowo (pozajelitowo lub dojelitowo) – wyjaśnia dr n. med. Anna Zmarzły.

Przy doborze odpowiedniej diety znaczenie mają także takie czynniki, jak:

• wiek pacjenta,
• płeć,
• jego ogólna kondycja,
• współistnienie innych chorób.

Specjalista ds. żywienia pomoże również znaleźć sposoby na to, by chory chętniej sięgał po jedzenie, mimo skutków ubocznych chemio- i radioterapii, do których należą najczęściej brak apetytu i nudności.

Dietetycy polecają przykładowo częstsze spożywanie małych posiłków, miksowanie zup do formy kremu, chłodzenie pokarmów (pomaga osobom mającym problemy z przełykaniem), czy eksperymentowanie ze smakami, które najbardziej odpowiadają choremu na danym etapie choroby.

Dieta przy nowotworze a nastawienie chorego

Równie ważnym aspektem, pomijanym często w procesie leczenia chorób onkologicznych, jest potrzeba zmiany postawy chorego w kontekście żywienia. W obliczu choroby u pacjenta musi nastąpić trwała zmiana stylu życia i postaw żywieniowych, która nie może ograniczać się tylko do okresu leczenia chemio- czy radioterapią. Głównym celem optymalnej diety jest:

• poprawa tolerancji stosowanego leczenia,
• minimalizacja skutków ubocznych terapii onkologicznej,
• stymulacja układu odpornościowego chorego.

Warto pamiętać, że również odpowiednia postawa otoczenia chorego ma wpływ na to, jak podchodzi on do kwestii żywienia. Mimo choroby, warto celebrować posiłki i organizować je tak, by chory spożywał je razem z rodziną. Odpowiednie żywienie umożliwia utrzymanie pacjenta w dobrej kondycji, po to, by mógł łatwiej znieść trudy terapii.

– Bez właściwego odżywiania nie ma życia, ale także i leczenia choroby nowotworowej. Właściwe odżywianie umożliwia zastosowanie wszystkich metod leczenia, zwiększa szanse na wyleczenie i przedłużenie życia. Należy podkreślić, iż prawidłowy model żywienia zapobiega także wielu nowotworom (np. przewodu pokarmowego) w populacji ogólnej. Szacuje się, że ok. 30 proc. chorób nowotworowych ma związek z nieprawidłowym sposobem odżywiania się – zwraca uwagę dr n. med. Anna Zmarzły.

WAŻNE: Warto mieć świadomość, iż odpowiednio zbilansowana dieta z odpowiednim zapotrzebowaniem energetycznym jest kluczowym czynnikiem determinującym proces leczenia. Dlatego w przypadku jej wystąpienia należy zwrócić się o pomoc do najbliższej placówki leczenia żywieniowego. Specjalista pomoże ustalić odpowiedni plan żywieniowy, który pozwoli zniwelować dolegliwości związane typowo z leczeniem nowotworów, np. osłabienie czy pogorszenie samopoczucia.

Dowiedz się więcej:

Rak żołądka - objawy, przyczyny i leczenie

Nowotwór stercza oraz zalecenia przy diecie dla osób chorych na raka prostaty