Zawał serca - seryjny zabójca

Co to jest zawał serca?

Zawał serca jest to obumarcie części mięśnia sercowego na skutek jego niedokrwienia, w związku z ustaniem przepływu krwi w danym obszarze mięśnia. Najczęściej stan ten jest spowodowany zamknięciem światła naczynia przez obecne w nim zmiany miażdżycowe. Dużo rzadziej przyczyną zawału może być skurcz naczynia: samoistny lub np. wywołany spożyciem substancji narkotycznych (kokaina, amfetamina) oraz niedokrwienie mięśnia serca, spowodowane obecnością innych chorób towarzyszących, np. ciężkiej anemii. Do odrębnej grupy zawałów zalicza się te, występujące jako powikłania zabiegów: koronarografii oraz tzw. bypassów.

Choroba niedokrwienna serca

Dominującą przyczyną zawału mięśnia serca jest choroba niedokrwienna, nazywana chorobą wieńcową, a w języku potocznym również dławicą lub dusznicą. Jej przyczyną jest obecność zmian miażdżycowych w tętnicach zaopatrujących mięsień sercowy, które stopniowo lub nagle mogą doprowadzić do zamknięcia zajętego naczynia. Miażdżyca jest chorobą społeczną i dotyczy wszystkich osób, bez względu na wiek, ale jej stopień zaawansowania jest różny i zależy przede wszystkim od obecności czynników ryzyka.

Czynniki ryzyka można podzielić na modyfikowalne i niemodyfikowalne, czyli takie, na które mamy wpływ, i takie, których zmienić nie możemy. Do niemodyfikowalnych czynników ryzyka rozwoju miażdżycy należą: wiek, płeć męska, obciążenia genetyczne, tzn. występowanie choroby niedokrwiennej serca w rodzinie.

Do głównych modyfikowalnych czynników ryzyka zaliczamy:

• palenie tytoniu,
• nadwagę i otyłość,
• cukrzycę,
• nadciśnienie tętnicze,
• podwyższone stężenie cholesterolu tzw. „złego” ( LDL),
• obniżenie stężenia tzw. „dobrego” cholesterolu (HDL),
• małą aktywność fizyczną.

Międzynarodowe organizacje medyczne stworzyły specjalne tabele, służące indywidualnej ocenie ryzyka dla każdej osoby. Są one wykorzystywane w codziennej pracy lekarskiej, ale mogą z nich korzystać również sami pacjenci, aby sprawdzić, do jakiej grupy ryzyka należą. Dla osób powyżej 40. roku życia wykorzystywane są tabele EURO SCORE, przygotowane dla populacji polskiej.

Objawy zawału serca

Najczęstszym objawem rozwijającego się zawału serca jest ból w klatce piersiowej, zwykle zlokalizowany za mostkiem lub po lewej stronie klatki piersiowej, który może promieniować do szyi, lewego ramienia, nadbrzusza lub okolicy międzyłopatkowej. Ból ten ma charakter pieczenia, gniecenia lub jest to uczucie „rozrywania" w klatce piersiowej i może być o różnym nasileniu. Dolegliwości bólowe nie są związane ze zmianą pozycji ciała ani z oddechem, niekiedy mogą być sprowokowane wysiłkiem fizycznym lub zdenerwowaniem.

W niektórych przypadkach zawałowi serca mogą towarzyszyć: nudności i wymioty, zasłabnięcie lub utrata przytomności. Zdarza się, że pierwszym objawem zawału serca jest nagłe zatrzymanie krążenia. Jeżeli któreś z powyżej opisanych objawów wystąpią u ciebie lub u kogoś w twoim otoczeniu, należy jak najszybciej zawiadomić pogotowie ratunkowe (pod numerem 999 lub z telefonu komórkowego 112). W przypadku zawału mięśnia sercowego szybkość interwencji lekarskiej ma decydujące znaczenie dla przeżycia oraz dalszego rokowania, dotyczącego stanu zdrowia po przebytym zawale.

Poza obrazem klinicznym, tzn. zgłaszanymi przez chorego dolegliwościami, dla rozpoznania zawału serca konieczne są również badania uzupełniające. Są to: zapis EKG oraz badania krwi (oznaczenie tzw. markerów martwicy/uszkodzenia mięśnia serca). Na tej podstawie lekarz rozpoznaje zawał serca oraz jego typ, a następnie kwalifikuje pacjenta do grupy ryzyka i decyduje o sposobie dalszego leczenia.

Co po zawale?

Zawał serca, mimo coraz lepszych wyników jego leczenia, jest nadal stanem zagrożenia życia i w części przypadków może prowadzić do zgonu lub trwałej utraty zdrowia i inwalidztwa. Do powikłań zawału serca należą groźne zaburzenia rytmu (arytmie), uszkodzenie mechaniczne mięśnia serca, np. pęknięcie ściany serca lub znaczne upośledzenie funkcji serca jako pompy i w konsekwencji przewlekła niewydolność układu krążenia, w różnym stopniu ograniczająca zdolność do wysiłku fizycznego.

Pacjent po przebytym zawale serca będzie wymagał do końca życia opieki w specjalistycznej poradni kardiologicznej oraz bezwzględnego zażywania leków, stosowanych w leczeniu choroby niedokrwiennej serca. Bezpośrednio po przebytym zawale serca, po zakończonej hospitalizacji, wskazana jest rehabilitacja kardiologiczna – może się ona odbywać w trybie ambulatoryjnym (tzw. dochodzącym) lub w oddziale rehabilitacji kardiologicznej w szpitalu. Po zakończeniu rehabilitacji możliwa jest ocena wydolności fizycznej i określenie, jakie rodzaje wysiłków mogą być wykonywane przez chorego, oraz ewentualnie jaki rodzaj pracy zawodowej może być przez niego podejmowany.

Jak uniknąć zawału?

Zarówno dla osób chcących uniknąć zawału serca, jak i dla tych, które już zawał przebyły, kluczowe znaczenie ma modyfikacja stylu życia, tzn. odpowiednia dieta (zalecana jest dieta śródziemnomorska, z ograniczeniem spożycia tłuszczów zwierzęcych), rzucenie palenia tytoniu, redukcja masy ciała, regularny wysiłek fizyczny oraz osiąganie odpowiednich celów terapeutycznych w leczeniu nadciśnienia tętniczego, cukrzycy czy zaburzeń lipidowych.

Dowiedz się więcej: 

• Zawał serca może wywołać zbyt wysoki poziom homocysteiny. Sprawdź poziom tego aminokwasu, dowiedz się, jakie są wskazania do badania.