Witamina C

1. Rola witaminy C w organizmie
2. W czym jest witamina C
3. Dawkowanie witaminy C
4. Przedawkowanie witaminy C i skutki uboczne
5. Witamina C w ciąży
6. Witamina C lewoskrętna a prawoskrętna
7. Interakcje witaminy C z innymi substancjami

Rola witaminy C w organizmie

Witamina C, czyli kwas askorbinowy to substancja niezbędna do prawidłowego funkcjonowania człowieka. Pełni ona liczne funkcje w organizmie, a jej niedobór może mieć poważne konsekwencje. Ludzie, w przeciwieństwie do większości zwierząt i roślin, nie potrafią wytworzyć jej samodzielnie. Dlatego tak ważne jest dostarczenie odpowiedniej dawki witaminy C z pożywieniem lub w postaci suplementu.

Popularne jest stwierdzenie, że witamina C to dobry lek na przeziębienie. W badaniach wykazano jednak, że jej suplementacja w czasie choroby nie łagodzi objawów infekcji. Udowodniono natomiast, że profilaktyczne przyjmowanie witaminy C pozwala skrócić czas przeziębienia – odpowiednio o 14% wśród dzieci i o 8% u dorosłych. Najbardziej spektakularne efekty zauważono wśród sportowców – dzięki regularnej suplementacji chorowali oni o połowę rzadziej.

Jakie są więc właściwości witaminy C? Dotychczas udowodniono, że:

• jest ona wymagana do syntezy kolagenu, a więc wpływa na zapewnienie prawidłowego stanu tkanki łącznej;
• ułatwia proces gojenia się ran;
• ułatwia przyswajanie żelaza;
• jest aktywatorem wielu enzymów;
• bierze udział w syntezie kortykosteroidów i niektórych neuroprzekaźników oraz w przemianach tyrozyny;
• wpływa stabilizująco na psychikę;
• odgrywa rolę w stomatologii – witamina C zwalcza bakterie powodujące próchnicę oraz wzmacnia zęby i dziąsła.

Ponadto witamina C jest silnym antyoksydantem (przeciwutleniaczem). Związki te neutralizują wolne rodniki i pomagają spowolnić starzenie się organizmu.

Pojawiają się także doniesienia, że witamina C ma działanie przeciwnowotworowe. Jak dotąd zauważono, że podanie askorbinianu sodu (forma wit. C) dożylnie wywiera działanie cytotoksyczne na komórki rakowe.

Objawy niedoboru witaminy C

Sygnały, że w organizmie człowieka jest zbyt mało kwasu askorbinowego to m.in.:

• osłabienie naczyń krwionośnych,
• obrzęk i bolesność stawów,
• utrudnione gojenie się ran,
• nieprawidłowe zrastanie się kości po złamaniach,
• spadek odporności organizmu,
• szkorbut – choroba objawiająca się owrzodzeniem i krwawieniem dziąseł oraz wypadaniem zębów,
• suchość i szybsze starzenie się skóry.

Obecnie zapadalność na szkorbut w dobrze rozwiniętych krajach jest bardzo rzadka. Niedobór witaminy C jest jednak często widoczny u osób palących papierosy.

Kiedy suplementować witaminę C?

Suplementy z witaminą C zaleca się pacjentom, którzy nie dostarczają jej wystarczająco dużo wraz z pożywieniem. Należy jednak pamiętać, że żaden suplement nie zastąpi prawidłowo zbilansowanej diety.

Decydując się na uzupełnienie wit. C najlepiej zwrócić uwagę na preparaty, które przeszły odpowiednie badania laboratoryjne. Dzięki temu możemy mieć pewność, że zawartość substancji czynnych w produkcie jest rzeczywiście taka, jak deklaruje producent. Przykładem takiego suplementu jest Medicover Vital C1000. To wegański, bezglutenowy preparat stworzony przy udziale farmaceutów i technologów. Jest przyjazny również dla diabetyków, ponieważ nie zawiera dodatku cukrów.

W czym jest witamina C?

Kwas askorbinowy jest obecny w wielu warzywach i owocach, jednak jej postać w żywności jest bardzo wrażliwa. Pod wpływem wysokiej temperatury utlenia się, niszczy ją również światło. Dobre źródła witaminy C stanowią m. in.:

• acerola,
• dzika róża,
• cytrusy – cytryna, pomarańcza, grejpfrut, madarynka,
• pomidory,
• kiwi,
• truskawki,
• czarna porzeczka,
• papaja,
• jarmuż,
• papryka,
• brokuły,
• brukselka.

Witamina C w tabletkach ma identyczną budowę chemiczną do tej obecnej w pożywieniu. Suplementy mogą zawierać naturalny kwas L-askorbinowy pozyskiwany z roślin lub też kwas L-askorbinowy uzyskiwany syntetycznie. Czy ich skuteczność jest taka sama? Okazuje się, że witamina C pozyskiwana naturalnie może dawać lepsze efekty, ponieważ współistnieje z roślinnymi bioflawonoidami.

Dawkowanie witaminy C

Optymalna dawka witaminy C zależy od wieku i płci człowieka, ale również innych czynników, jak stan zdrowia i narażenie na stres. U osób dorosłych dzienne zapotrzebowanie na kwas askorbinowy to około 1 mg/kg masy ciała. W przypadku dzieci zaleca się wyższe dawki witaminy C - około 2 mg/kg masy ciała na dobę. Kwas askorbinowy stosowany doustnie w dawce do 200 mg wchłania się prawie całkowicie.

Przedawkowanie witaminy C i skutki uboczne

Nadmiar kwasu askorbinowego jest najczęściej samoistnie usuwany z organizmu wraz z moczem. Ogólnie rzecz biorąc przedawkowanie witaminy C nie powinno być szkodliwe, jednak dawki powyżej 2000 mg (2 g) na dobę mogą spowodować objawy niepożądane takie jak:

• nudności,
• wymioty,
• biegunka,
• inne dolegliwości żołądkowe,
• wysypka skórna.

Po gwałtownym obniżeniu dawki może również wystąpić spadek odporności.

Stosowanie suplementów z kwasem askorbinowym może zwiększać prawdopodobieństwo powstawania kamieni nerkowych u podatnych pacjentów. W analizie przeprowadzonej w 2015 roku zauważono taki wpływ, jednak wyłącznie u mężczyzn. Dla bezpieczeństwa zaleca się, by osoby chorujące na kamicę nerkową lub z tendencją do powstawania kamieni na nerkach, jeśli w kamieniach tych jest obecny kwas moczowy i/lub szczawian wapnia, nie przekraczały dobowej dawki kwasu askorbinowego 500 mg.

Witamina C ułatwia wchłanianie żelaza. Pacjenci chorujący na zaburzenia gospodarki żelazowej takie jak niedokrwistość syderoblastyczna, hemochromatoza i talasemia powinni zachować ostrożność podczas suplementacji oraz nie przyjmować dawek kwasu askorbinowego powyżej 500 mg na dobę.

W razie wykonania badań krwi lub moczu należy odstawić suplementy z witaminą C minimum 24 h wcześniej. Duże dawki kwasu askorbinowego mogą wypływać na wyniki testów laboratoryjnych przy użyciu metod oksydoredukcyjnych. Takie testy służą m.in. do oznaczania poziomu:

• glukozy,
• kreatyniny,
• bilirubiny,
• aminotransferazy alaninowej (ALAT),
• aminotransferazy asparaginianowej (AspAT),
• dehydrogenazy mleczanowej (LDH).

Witamina C w ciąży

Podczas badań na ciężarnych zwierzętach zaobserwowano, że wysokie dawki witaminy C mają szkodliwe działanie na ich płody. Mimo, że nie udowodniono podobnego działania u człowieka, to kobietom nie zaleca się przyjmowania dużych ilości witaminy C w ciąży.

Witamina C lewoskrętna a prawoskrętna

Istnieją dwie formy kwasu askorbinowego: kwas L-askorbinowy, który jest wykorzystywany przez organizm, oraz kwas D-askorbinowy, którego organizm nie potrzebuje. „Lewoskrętna witamina C” to niepoprawna, potoczna nazwa kwasu L-askorbinowego. Powodem błędu jest fakt, że jego grupa hydroksylowa znajduje się po lewej stronie, podczas gdy kwas D-askorbinowy ma grupę hydroksylową po stronie prawej. W rzeczywistości kwas L-askorbinowy jest prawoskrętny, ponieważ padające na niego spolaryzowane światło skręca w prawą stronę.

Interakcje witaminy C z innymi substancjami

Witamina C może mieć wpływ na działanie niektórych leków. Potwierdzono, że kwas askorbinowy:

• przyspiesza wchłanianie żelaza;
• przyspiesza usuwanie trójpierścieniowych leków przeciwdepresyjnych z organizmu;
• obniża skuteczność działania pochodnych fenotiazyny, które są stosowane w lekach przeciwpsychotycznych oraz przeciwuczuleniowych;
• obniża skuteczność antybiotyków aminoglikozydowych, do których należą m.in. amikacyna i gentamycyna.

Witamina C może mieć również wpływ na działanie doustnej antykoncepcji hormonalnej. Potwierdzono, że dawka witaminy C 1000 mg może spowodować blisko 2-krotny wzrost poziomu estrogenów we krwi. W efekcie skutki uboczne tabletek antykoncepcyjnych mogą występować częściej lub mogą być bardziej nasilone. Skutki uboczne wysokiego poziomu estrogenów to m.in.: bóle głowy, depresja, nudności, wymioty, wzdęcia, dolegliwości ze strony pęcherzyka żółciowego, wypadanie włosów, wzrost poziomu cukru we krwi. Najlepiej, by kobiety stosujące doustne środki hormonalne dostarczały organizmowi 50-100 mg kwasu askorbinowego dziennie. W szczególności nie powinny przekraczać dawki 1000 mg na dobę. Nagłe zmniejszenie podaży witaminy C przy stosowaniu antykoncepcji doustnej również może powodować działania niepożądane – może nastąpić szybkie obniżenie poziomu estrogenów, a w konsekwencji spadek ochrony przed zapłodnieniem.

Uwaga! Suplement diety nie może być stosowany jako substytut zróżnicowanej diety. Dla zachowania zdrowia ważne jest stosowanie zbilansowanej diety i prowadzenie zdrowego stylu życia.