Roztocze kurzu domowego – leczenie alergii na roztocze

Co to jest kurz?

Kurz domowy jest mieszaniną różnych składników. Istotną jego część stanowi złuszczony naskórek ludzi i zwierząt domowych. Wiele z obecnych w kurzu elementów to alergeny, czyli czynniki wywołujące objawy chorobowe u osób nadwrażliwych.

Do alergenów, które mogą być obecne w kurzu, zalicza się m.in.:

• grzyby pleśniowe,
• sierść zwierząt,
• pyłki roślin,
• fragmenty ciał i odchody karaluchów i roztoczy,
• żywe roztocze.

Co to są roztocze?

Roztocze kurzu domowego to mikroskopijne stawonogi, a dokładniej – pajęczaki. Są bliskimi krewnymi pająków i kleszczy.

Bytują w kurzu pomieszczeń zamieszkiwanych przez człowieka, przy czym można je znaleźć zarówno w rzadko sprzątanych domach, jak i w tych czystych.

Najwięcej roztoczy występuje w:

• materacach,
• narzutach,
• kocach,
• dywanach,
• siennikach,
• tapicerkach,
• ciężkich zasłonach,
• pluszowych zabawkach,
• pościeli z pierza i wełny.

Roztocze bytują też w kurzu na podłogach, meblach, książkach, paltach oraz futrach.

Roztocze kurzu domowego w pościeli

Po angielsku roztocze kurzu domowego bywają nazywane bed mites, co można przetłumaczyć jako roztocze łóżkowe. Nic dziwnego, bo ich największymi skupiskami są miejsca przeznaczone do spania. W 1 g kurzu z materaca może znajdować się nawet 3000 osobników.

Co to oznacza dla osoby uczulonej? Powinna ona szczególnie dbać o łóżko i sypialnię. Pościel trzeba prać co tydzień w temperaturze powyżej 60°C, a poduszki i kołdrę – co 4-12 tygodni. Co najmniej raz w tygodniu należy też odkurzyć łóżko i materac odkurzaczem z filtrem wysokiej efektywności HEPA.

Warto zaopatrzyć się w pokrowce na materac i pościel wykonane z tkanin barierowych, czyli o drobnej sieci oczek, które nie przepuszczają roztoczy i ich alergenów.

Nie można także zapomnieć o częstym wietrzeniu sypialni, a także – jeśli alergikiem jest dziecko – o trzymaniu pluszaków poza jego łóżkiem.

Czy roztocze kurzu domowego widoczne są gołym okiem?

Roztocze kurzu domowego zazwyczaj mierzą do 0,4 milimetra. Nie są widoczne bez użycia mikroskopu.

Mit o tym, że roztocze można spotkać „oko w oko”, wziął się najpewniej stąd, że są mylone z pluskwami domowymi. Te ostatnie gnieżdżą się w podobnych miejscach, ale widać je gołym okiem. Żywią się m.in. ludzką krwią.

Jak wyglądają roztocze kurzu domowego?

Roztocze kurzu domowego, widziane pod powiększeniem, nieco przypominają pająki. Osobniki dorosłe mają osiem odnóży. Nie mają oczu ani skrzydeł, w związku z czym nie latają (kolejny mit obalony!).

Ciało roztoczy jest przezroczyste. Ta cecha ma wpływ na fakt, że roztocze nie są naturalnie chronione przed światłem słonecznym. Dlatego wystawianie materacy, poduszek czy dywanów na bezpośrednie działanie silnego słońca (na więcej niż 3 godziny) zabija roztocze.

Czym się żywią roztocze kurzu domowego?

Roztocze kurzu domowego należą do keratofagów. Żywią się przede wszystkim złuszczonym naskórkiem ludzkim i zwierzęcym, ale także zarodnikami grzybów.

W pomieszczeniach mieszkalnych roztocze mają praktycznie nieograniczony dostęp do pokarmu. Obliczono, że aby wyżywić 3000 roztoczy przez okres 2-3 miesięcy potrzeba tylko 150 mg ludzkiego naskórka. Tymczasem człowiek traci „aż” 0,5-1 g naskórka w ciągu doby.

Rodzaje roztoczy kurzu domowego

Znanych jest około 46 tysięcy gatunków roztoczy, przy czym – z punktu widzenia alergologów – ważne są zwłaszcza roztocze kurzu domowego i roztocze magazynowe.

Do najczęstszych i najlepiej poznanych roztoczy alergogennych należą te z rodziny Pyroglyphidae:

• Dermatophagoides pteronyssinus
• Dermatophagoides farinae.

Natomiast jednym z pierwszych opisanych gatunków roztoczy było roztocze magazynowe – rozkruszek mączny (Acarus siro). Dokonał tego Linneusz w 1758 r.

Co to za roztocze? Roztocze magazynowe bytują w miejscach składowania zbóż i ich przetworów, warzyw czy ziół oraz w wiejskich domach, stodołach i domkach letniskowych. Ich zdolności uczulające przypominają te charakteryzujące roztocze kurzu domowego.

Roztoczem jest też świerzbowiec (Sarcoptes scabiei), odpowiedzialny za powstawanie świerzbu. Ten rodzaj roztocza – w przeciwieństwie do roztoczy kurzu domowego i magazynowych – jest pasożytem i nie wywołuje alergii.

Czy roztocze kurzu domowego gryzą?

Czas zdemaskować następny mit. Roztocze nie gryzą. Faktem jest jednak, że w wyniku kontaktu osoby nadwrażliwej z alergenami roztoczy, mogą się u niej pojawić zmiany skórne.

Taka zmiana skórna to wyprysk atopowy (zwany też atopowym zapaleniem skóry, AZS i egzemą).

Alergia na roztocze kurzu domowego

Roztocze kurzu domowego to najczęstsza przyczyna alergii na kurz, a jednocześnie jedna z najczęstszych przyczyn alergii w ogóle.

Czym jest alergia? Już sama nazwa choroby wywodzi się od greckich słów allos ergon (állos - inny, cudzy, érgon - czyn, działanie), czyli zmieniony, odbiegający od normy sposób reagowania.

Alergia bowiem to niewłaściwa reakcja układu odpornościowego na – zazwyczaj nieszkodliwy dla osób zdrowych – czynnik (alergen), na który organizm się uczulił). To właśnie ta „nadgorliwość” układu odpornościowego u osób nadwrażliwych prowadzi do objawów chorobowych dotyczących nosa, oczu, oskrzeli czy przewodu pokarmowego.

Szacuje się, że na schorzenia związane z nadwrażliwością na alergeny roztoczy kurzu domowego cierpi około 100 mln osób na świecie.

Roztocze kurzu domowego są odpowiedzialne za:

• alergiczny nieżyt nosa,
• alergiczne zapalenie spojówek,
• wyprysk atopowy,
• astmę.

Czy roztocze kurzu domowego są szkodliwe?

Alergeny roztoczy unoszą się wraz z kurzem i są przez nas wdychane. Alergików uczula zwłaszcza kał tych pajęczaków. Roztocze mogą wydalić dziennie około 20 drobinek odchodów. To właśnie w kale roztoczy znajdują się białka Der p 1, Der f 1, które silnie alergizują.

Całe pajęczaki, fragmenty ich ciał czy wylinki mają mniejsze właściwości uczulające.

Co sprzyja rozwojowi alergii na roztocze kurzu domowego?

Im większe w mieszkaniu stężenie alergenów roztoczy, tym większe ryzyko wystąpienia objawów chorobowych. Warto zatem wiedzieć, jakie warunki sprzyjają tym pajęczakom.

Najlepsza dla rozwoju roztoczy kurzu domowego jest temperatura 20-25°C i wilgotność względna powietrza powyżej 60-80%. W temperaturze powyżej 55°C roztocze giną. Podobnie dzieje się w bardzo niskich temperaturach i przy niskiej wilgotności (30%).

Roztocze kurzu domowego „nie lubią” chłodnych i suchych warunków. Zauważono, że ich stężenie jest mniejsze w górach, dlatego to dobry kierunek urlopowy dla osób uczulonych.

Roztocze kurzu domowego a pory roku

Liczebność roztoczy kurzu domowego w mieszkaniu zależy także od pory roku. Najwięcej jest ich od maja do sierpnia, a zimą populacja wielokrotnie się zmniejsza.

Jednak – paradoksalnie – objawy alergii są wtedy bardziej dokuczliwe. Ma to związek z faktem, że więcej czasu spędzamy wówczas w zamkniętych, niewietrzonych pomieszczeniach.

Objawy alergii na roztocze kurzu domowego

Uczulenie na roztocze kurzu domowego ma charakter całoroczny. Alergia na roztocze może ujawnić się w każdym wieku, choć najczęściej ma to miejsce w dzieciństwie.

Typowe dla tego rodzaju uczulenia jest nasilanie się objawów w trakcie sprzątania, słania łóżka czy rano, po przebudzeniu.

Najczęstsze objawy alergii na roztocze kurzu domowego to:

• uczucie blokady (zatkania) nosa,
• odchrząkiwanie wydzieliny spływającej po tylnej ścianie gardła,
• osłabienie węchu,
• napady kichania,
• wodnisty katar,
• swędzenie nosa i gardła,
• zaczerwienienie, swędzenie i łzawienie oczu,
• świszczący oddech,
• kaszel,
• ucisk w klatce piersiowej,
• duszność.

W uczuleniu na roztocze kurzu domowego mogą wystąpić też:

• bóle głowy,
• zaburzenia snu i koncentracji,
• zmęczenie.

Ponadto niektórzy uczuleni na roztocza mają alergię pokarmową na:

• krewetki,
• skorupiaki,
• ślimaki.

Powodem jest podobna budowa alergenów (to tzw. reakcja krzyżowa).

Pamiętajmy, że objawy uczuleniowe mogą być wywołane nie tylko przez roztocze. By dowiedzieć się, co jest przyczyną nadwrażliwości, należy skontaktować się z alergologiem. Lekarz postawi diagnozę na podstawie wywiadu chorobowego, obserwacji objawów oraz testu (najczęściej skórnego).

Roztocze kurzu domowego a zmiany skórne

Jak już wspomniano kontakt z alergenami roztoczy roztoczy kurzu domowego może prowadzić także do wystąpienia wyprysku atopowego.

Objawami wyprysku atopowego są:

• zaczerwienienia,
• grudki,
• pęcherzyki,
• sączące się ranki na skórze.

Charakterystyczna dla tej choroby jest też nadmierna suchość skóry i silne swędzenie. Objawy AZS, które wiążą się tylko z alergią na roztocze, rzadko bywają silne.

Jak zapobiegać rozwojowi alergii na roztocze kurzu domowego?

Alergia na roztocze kurzu domowego (a także każda inna) ma podłoże genetyczne.

Ryzyko wystąpienia choroby u dziecka można zmniejszyć dzięki nienarażaniu go na dym tytoniowy (zwłaszcza w ciąży i we wczesnym dzieciństwie) oraz wyłącznemu karmieniu piersią przez przynajmniej 4 miesiące. Takie postępowanie zalicza się do tzw. prewencji pierwotnej alergii.

Działania profilaktyczne możemy podejmować również po zachorowaniu. W przypadku wystąpienia alergii, należy ją jak najszybciej zdiagnozować i leczyć, by zapobiec postępowi choroby. Ważne jest także zmniejszenie kontaktu chorego z alergenami.

Jak się pozbyć roztoczy kurzu domowego?

Całkowite pozbycie się roztoczy z mieszkania nie jest możliwe. Istnieje jednak wiele sposobów na zmniejszenie ich liczby. Efekty przynosi działanie wielotorowe, żadna pojedyncza metoda nie jest szczególnie zalecana.

By ograniczyć narażenie na alergeny roztoczy kurzu domowego:

• pierz pościel raz w tygodniu w temperaturze powyżej 60°C., a kołdrę i poduszki - co 4-12 tygodni,
• utrzymuj w mieszkaniu temperaturę poniżej 22°C i wilgotność względną 40-45%, nie stosuj nawilżaczy,
• odkurzaj odkurzaczem z filtrem HEPA (urządzenie starszego typu wydmuchują z powrotem część kurzu),
• sprzątaj pod nieobecność alergika, a jeżeli to ty masz uczulenie, poproś kogoś o pomoc lub używaj maseczki ochronnej,
• nie zamiataj na sucho,
• wycieraj kurze wilgotnymi ściereczkami, sprawdzą się lepiej niż miotełka do kurzu,
• zrezygnuj z kołder, narzut, poduszek i koców z naturalnych tkanin,
• ogranicz liczbę dywanów, tapet, wykładzin, ciężkich zasłon oraz innych przedmiotów, w których może gromadzić się kurz,
• regularnie wietrz mieszkanie i pościel,
• trzymaj książki i ubrania w zamkniętych szafach,
• usuń pluszowe zabawki z łóżka alergika, pierz je w wysokiej temperaturze i/lub wkładaj w folii do zamrażalnika,
• zaopatrz się w atestowane pokrowce, które nie przepuszczają roztoczy,
• wypróbuj pochłaniacz kurzu (skonsultuj się z lekarzem, by mieć pewność, że pochłaniacz jest skuteczny, a jego zakup – zasadny),
• możesz też korzystać ze środków roztoczobójczych, tzw. akarycydów.

Leczenie alergii na roztocze kurzu domowego

W terapii alergii na roztocze kurzu domowego, jak i innych rodzajów nadwrażliwości, powszechnie stosuje się leki antyhistaminowe. Ich mechanizm działania polega na blokowaniu związku zwanego histaminą, który jest odpowiedzialny za większość objawów alergii.

Lekarze zalecają też leki obkurczające naczynia krwionośne nosa (znoszą uczucie zatkania nosa), kortykosteroidy, kromony czy montelukast, który leczy towarzyszącą alergii astmę.

Osoba uczulona na roztocze kurzu domowego może się również poddać immunoterapii swoistej, czyli odczulaniu. Klasycznie polegała ona na wstrzykiwaniu pacjentowi pod skórę coraz mocniejszych dawek alergenu. Obecnie dostępne są również preparaty do podawania doustnego i podjęzykowego.

Ten rodzaj leczenia, który trzeba prowadzić kilka lat, obniża wrażliwość uczuleniowca na alergeny. Konsekwencją jest złagodzenie lub eliminacja objawów alergicznych. Immunoterapia może też zapobiec rozwojowi astmy oskrzelowej.

Ważnym elementem leczenia alergii na kurz jest też unikanie alergenów poprzez stosowanie metod opisanych wyżej.