Nużeniec ludzki (pasożyt) – przyczyny, objawy, leczenie nużycy

Co to jest nużeniec, jak wygląda pasożyt?

Nużeńce to niewidoczne gołym okiem pasożyty, rodzaj roztoczy z gromady pajęczaków.

Skórę ludzką kolonizują dwa gatunki nużeńca, powszechne na świecie i odporne na czynniki środowiskowe:

• Demodex folliculorum (nużeniec ludzki, o długości około 0,3-0,4 mm, bytuje w skupiskach, m.in. na rzęsach, czole, policzkach, nosie oraz w kanałach słuchowych),
• Demodex brevis (nużeniec krótki, długości około 0,15-0,2 mm, bytuje pojedynczo, np. na szyi czy klatce piersiowej).

Głównym pożywieniem nużeńców są lipidy, dlatego żyją one  na ludzkiej skórze bogatej w gruczoły łojowe. Występują zwłaszcza okolicach oczu, czoła, brody, ust, małżowiny usznej i szyi. Kolonie nużeńca mogą zasiedlać również gruczoły łojowe i mieszki włosowe klatki piersiowej, pleców, dłoni, stóp czy genitaliów.

Nużeniec ludzki ma podłużny kształt ciała, w kolorze biało-żółtym i cztery pary odnóży z wypustkami/pazurkami ułatwiającymi mu przemieszczanie się. Nużeńce unikają światła słonecznego, dlatego też w ciągu dnia są mało aktywne, zwykle migrują po skórze w nocy w poszukiwaniu partnera.

U niektórych osób może dojść do patologicznego namnażania się mikroskopijnych pajęczaków i wystąpienia uciążliwych objawów nużycy. Są to m.in. osoby:

• z obniżoną odpornością (pacjenci onkologiczni, chorzy na cukrzycę, niewydolność nerek, hemodializowani, przyjmujący leki immunosupresyjne, nosiciele wirusa HIV),
• osoby starsze,
• cierpiące na zaburzenia hormonalne,
• mające dermatologiczne choroby współistniejące typu: złuszczające zapalenie skóry czy trądzik różowaty.

Jak można zarazić się nużycą

Szacuje się, że niemal każdy człowiek na świecie, bez względu na strefę klimatyczną, miał lub będzie mieć styczność z nużeńcem. Do zarażenia może dojść poprzez bezpośredni kontakt z nosicielem lub za pośrednictwem jego ręczników, grzebieni, pościeli czy ubrań. Dlatego w profilaktyce zakażeń istotne jest przestrzeganie zasad higieny oraz unikanie korzystania z rzeczy codziennego użytku należących do innych osób. Nie należy też pożyczać tuszu do rzęs, kredki do oczu czy przyborów do czesania.

Objawy zakażenia nużeńcem

Zarażenie nużeńcem w okolicy oka może przypominać zespół suchego oka czy też zapalenie spojówek pochodzenia alergicznego lub wirusowego. Towarzyszy mu:

• wysięk ropny,
• zaczerwienienie brzegów powiek,
• utrata rzęs i brwi,
• pieczenie i swędzenie skóry wokół oczu,
• nadwrażliwość na światło,
• pogorszenie ostrości widzenia.

Natomiast na pozostałych obszarach skóry twarzy, szyi czy klatki piersiowej dotkniętych nużycą, występują:

• wysypka na skórze,
• grudkowo-krostkowe wykwity skórne,
• rumień na twarzy,
• podrażnienie i tkliwość skóry,
• świąd,
• pieczenie,
• zaostrzenie trądziku różowatego,
• złuszczanie naskórka.

Drapanie zmienionych chorobowo miejsc przyczynia się do nadkażeń bakteryjnych, pogorszenia stanu skóry oraz wydłużenia czasu trwania – i tak dość żmudnego - leczenia. Na efekty czeka się niekiedy nawet kilka tygodni czy kilka miesięcy. Niektóre osoby przez wiele lat bezskutecznie walczą z pasożytem z powodu nawrotów choroby, która często bywa mylona z innymi schorzeniami dermatologicznymi.

Dlatego przy pojawieniu się wymienionych objawów, warto wykonać specjalistyczne badanie, by sprawdzić, czy przyczyną pogorszenia kondycji skóry jest wzrost liczby populacji nużeńców. Pozytywny wynik badania pozwoli rozpocząć leczenie ukierunkowane na jej zmniejszenie, przywrócić równowagę w mikroflorze skóry i pozbyć się uciążliwych objawów.

Badania na nużycę

Ze względu na powszechność roztoczy Demodex spp. do niedawna jeszcze ich rola w przebiegu chorób oczu i skóry była bagatelizowana. Większa świadomość wpływu roztoczy na problemy dermatologiczne pacjentów pozwala wdrożyć działania profilaktyczne, a dzięki badaniom wykonywanych w kierunku nużeńca – osiągać lepsze efekty leczenia. Nużeniec może być czynnikiem etiologicznym wielu dermatoz, dlatego ważne jest różnicowanie między nużycą a innymi chorobami skóry.

Istnieje kilka sposobów diagnostyki demodekozy. Najczęściej wykorzystywana jest metoda mikroskopowa polegająca na pobraniu próbek rzęs z obu oczu lub zeskrobin zmian skórnych i zliczaniu poszczególnych stadiów rozwojowych nużeńca, takich jak: jaja, larwy, nimfy i dojrzałe formy pasożyta. Określa się, czy liczba osobników mieści się granicach normy, za którą przyjmuje się liczbę nieprzekraczającą 5 osobników na jeden mieszek włosowy. Badanie jest bezbolesne i można je wykonać o każdej porze dnia. Ważne, by w dniu pobrania materiału nie myć twarzy mydłem, nie używać kosmetyków, maści czy kremów oraz nie nakładać makijażu.

Do innych, rzadziej wykorzystywanych metod diagnostycznych, zaliczana jest biopsja fragmentu skóry czy badanie polegające na izolowaniu fragmentu DNA nużeńca.

Leczenie nużycy

Leczenie demodekozy nie należy do najłatwiejszych i może trwać od kilku tygodni do nawet kilku miesięcy.

Postępowanie medyczne ustala lekarz (okulista czy dermatolog) na podstawie indywidualnych cech pacjenta i stopnia zaawansowania objawów klinicznych. Najczęściej jednak leczenie demodekozy oparte jest na stosowaniu preparatów, takich jak maści, kremy czy żele, zawierające np. metronidazol, permetrynę, olej kamforowy, inhibitory esterazy cholinowej, czy iwermektyna (lek przeciwpasożytniczy wykorzystywany w terapii trądziku różowatego). W niektórych sytuacjach lekarz może wystawić receptę na leki sterydowe, przeciwgrzybicze czy antybiotyki, by leczyć powikłania nużycy.

Pomocne są też wszelkiego rodzaju preparaty i roztwory na bazie olejku z drzewa herbacianego, który zawiera izolowany 4-terpineol (czynnik aktywny o działaniu przeciwdrobnoustrojowym), a także propolisu czy wyciągu z jeżówki, pobudzających układ odpornościowy. Wsparciem w walce z pasożytem są też mydła do pielęgnacji twarzy i ciała, żele, szampony czy chusteczki nawilżane na bazie szałwii hiszpańskiej, aloesu oraz dziegciu brzozowego. W przypadku zmian chorobowych dotyczących oka należy przeciwdziałać zespołowi suchego oka stosując krople nawilżające.

W trakcie terapii należy unikać jedzenia tłustych, pikantnych potraw, picia alkoholu i palenia papierosów, by poprawić efekty leczenia. Zapobieganie namnażaniu się pajęczaków i nawrotom nużycy to przede wszystkim dbanie o higienę osobistą, częsta zmiana pościeli, ręczników czy ubrań. Ponadto, wskazane jest regularne wykonywanie zabiegów złuszczających naskórek, a także unikanie stosowania tłustych maści na twarz.

Powiązane tematy:

• Pasożyty przewodu pokarmowego
• Pasożyty u dzieci. Objawy i leczenie pasożytów
• Pluskwa domowa (łóżkowa) – ugryzienie pluskwy, jak się pozbyć pluskiew
• Ugryzienia i użądlenia owadów. Jak rozpoznać, co cię ugryzło? [ZDJĘCIA]

Źródła:

ncbi.nlm.nih.gov

pspe.pl

ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/

Roztocze-z-rodzaju-Demodex-charakterystyka-chorobotworczosc-diagnostyka.pdf (researchgate.net)

Nużeniec Kłopotliwy pasożyt Demodex – troublesome parasite