Medicover
Co to jest japońskie zapalenie mózgu?
Japońskie zapaleniu mózgu jest infekcją wywołaną przez wirus. Wirus japońskiego zapalenia mózgu jest przenoszony przez komary. Po ich ukąszeniu może przedostać się do organizmu człowieka i wywołać objawy choroby.
Gospodarzami wirusa są najczęściej świnie i brodzące ptactwo wodne, stąd najwyższe ryzyko zachorowania dotyczy osób przebywających w rejonach hodowli świń i pól ryżowych, które są nie tylko miejscem bytowania ptactwa wodnego, ale również miejscem, w którym szczególnie łatwo namnażają się komary (wektory zakażenia).
Gdzie występuje japońskie zapalenie mózgu?
Zachorowania na japońskie zapalenie mózgu występują w Azji (Filipiny, Korea Północna, Korea Południowa, Laos, Malezja, Mongolia, Nepal, Pakistan, Rosja, Singapur, Sri Lanka, Tajwan, Tajlandia, Timor, Wietnam) i regionie zachodniego Pacyfiku oraz Papui Nowej Gwinei.
Niektóre kraje Azji (Japonia, Korea, Tajwan, Tajlandia, Sri Lanca, Nepal, Wietnam) wprowadziły szczepienie przeciw tej chorobie do narodowego kalendarza szczepień.
Dla większości podróżujących do Azji, ryzyko zachorowania nie jest wysokie, ale zmienia się w zależności od miejsca i czasu trwania podróży, pory roku i aktywności (sporty, trekking, wycieczki poza miasto, spanie w namiotach, wycieczki piesze).
Objawy japońskiego zapalenia mózgu
Część zachorowań może przebiegać bezobjawowo lub z łagodnymi objawami grypopodobnymi:
- uczucie rozbicia,
- osłabienia,
- ból mięśni,
- podwyższona temperatura ciała,
- zaburzenia żołądkowo-jelitowe,
- ból głowy.
W takich przypadkach choroba mija samoistnie.
Jednak u 1 na 100 zakażonych osób pojawiają się objawy zapalenia mózgu, wśród nich:
- nagły ból głowy,
- wysoka gorączka,
- dezorientacja,
- śpiączka,
- porażenie kończyn,
- drżenie mięśni,
- osłabienie siły mięśni,
- trudności z koncentracją,
- drgawki.
U osób, u których rozwinęło się zapalenie mózgu ryzyko zgonu wynosi 25-30%. Częste są również trwałe następstwa neurologiczne po przechorowaniu.
Leczenie japońskiego zapalenia mózgu
W przypadku japońskiego zapalenia mózgu nie ma leczenia przyczynowego, – czyli takiego, które unieszkodliwia wirusa. Pacjentów poddaje się leczeniu objawowemu, starając się łagodzić uporczywe objawy i zapobiegać powikłaniom.
Rekonwalescencja chorego trwa zwykle kilka miesięcy, po tym czasie pacjenci wracają do codziennych aktywności. U pacjentów, u których zakażenie przebiega łagodnie, z objawami grypopodobnymi lub bezobjawowo choroba ustępuje samoistnie po około 10 dniach.
Rokowanie i powikłania w przebiegu japońskiego zapalenia mózgu
W przypadku przeważającej części chorych rokowania są dobre, choroba ustępuje samoistnie, nie pozostawiając po sobie powikłań.
U niektórych osób (około 1 % pacjentów) dochodzi do rozwinięcia objawów zapalenia mózgu:
- drgawek,
- drżenia mięśni,
- trudności w uczeniu się.
Czas powrotu do zdrowia u osób z lżejszej postaci choroby wynosi kilka miesięcy. W ciężkim przebiegu zakażenia u chorych może dojść do trwałego uszkodzenia mózgu.
Japońskie zapalenie mózgu może doprowadzić do śmierci. Statystycznie jeden przypadek na cztery jest śmiertelny.
Japońskie zapalenie mózgu - szczepionka
Najskuteczniejszym sposobem zapobiegania zachorowaniu na japońskie zapalenie mózgu jest szczepienie. Preparat jakim szczepi się przeciwko japońskiemu zapaleniu mózgu to szczepionka pojedyncza, inaktywowana – co oznacza, że zawiera nieżywe wirusy.
Wskazaniem do szczepienia jest planowany wyjazd, którego charakter może zwiększać ryzyko zachorowania (np. zaplanowano piesze wycieczki poza miasto, trekking, spanie w namiotach bądź pod gołym niebem, oddalanie się od miast i aglomeracji miejskich, uprawianie sportów w terenie, wędrówki po terenach zalesionych itp.) lub zamieszkanie w rejonach występowania zachorowań na japońskie zapalenie mózgu.
Szczepić można zarówno dorosłych jak i dzieci od 2 miesiąca życia.
Schemat szczepienia przeciwko japońskiemu zapaleniu mózgu
Aby uzyskać najszerszą możliwą ochronę należy podać dwie dawki szczepionki, składające się na szczepienie pierwotne.
W przypadku niektórych pacjentów wskazane jest podanie trzeciej dawki szczepionki – tzw. szczepienie przypominające. Schemat szczepienia różni się w przypadku dzieci i osób dorosłych.
Japońskie zapalenie mózgu - szczepionka dla dzieci
Noworodki od 2 miesiąca życia do 3 roku życia należy zaszczepić dwoma dawkami szczepionki – 0,25 ml, podanymi w odstępie 28 dni. Podanie drugiej dawki szczepionki jest niezbędne do uzyskania ochrony.
Uodpornienie powinno być zakończone, co najmniej tydzień przed datą planowanego wyjazdu w obszary występowania japońskiego zapalenia mózgu.
Japońskie zapalenie mózgu – szczepionka dla dorosłych
Dorosłych można szczepić na japońskie zapalenie mózgu dwoma schematami - konwencjonalnym oraz przyspieszonym.
Schemat konwencjonalny szczepionki na japońskie zapalenie mózgu
Schemat konwencjonalny obejmuje dwie dawki szczepionki podane w odstępie 28 dni.
Schemat przyspieszony szczepionki na japońskie zapalenie mózgu
Pacjent, w przypadku który ze względu na zbliżający się wyjazd wymaga szybkiego uodpornienia, może zostać zaszczepiony w trybie przyspieszonym.
Tryb przyspieszony przewiduje, że drugą dawkę szczepionki można podać w odstępie 7 dni. W obu przypadkach szczepienie powinno być zakończone co najmniej tydzień przed wyjazdem na tereny występowania japońskiego zapalenia mózgu. Do pełnego uodpornienia konieczne jest przyjęcie dwóch dawek szczepionki.
Szczepionka na japońskie zapalenie mózgu - ile dawek?
Zarówno dla dzieci jak i dorosłych wskazane jest podanie dawki przypominającej w ciągu drugiego roku (12-24 miesiące) po szczepieniu podstawowym, przed potencjalną ponowną ekspozycją na wirusa japońskiego zapalenia mózgu.
Osoby z grupy stałego, podwyższonego ryzyka zachorowania na japońskie zapalenie mózgu (personel laboratoryjny lub osoby mieszkające na terenach występowania japońskiego zapalenia mózgu) powinny otrzymać dawkę przypominającą w 12. miesiącu od szczepienia pierwotnego.
Drugą dawkę przypominającą należy podać 10 lat po pierwszej dawce przypominającej, przed potencjalną ekspozycją na wirusa japońskiego zapalenia mózgu.
Nie ma dostępnych danych na temat długoterminowej ochrony po podaniu dawki przypominającej.
Kogo szczepić na japońskie zapalenie mózgu?
Szczepionki na japońskie zapalenie mózgu nie należy podawać:
- niemowlętom poniżej 2 miesiąca życia,
- osobom, u których wystąpiła natychmiastowa reakcja alergiczna po podaniu poprzedniej dawki szczepionki lub po którymkolwiek składniku szczepionki,
- kobietom ciężarnym (nie było badań nad bezpieczeństwem tej szczepionki u kobiet w ciąży) chyba, że ryzyko zachorowania jest szczególnie duże, wówczas należy rozważyć podanie szczepionki,
- kobietom karmiącym piersią (nie wiadomo czy szczepionka przeciw japońskiemu zapaleniu mózgu przenika do mleka kobiety), chyba, że ryzyko zachorowania jest szczególnie duże, wówczas należy rozważyć podanie szczepionki,
- u pacjentów z ostrymi i ciężkimi infekcjami z gorączką.
Skutki uboczne szczepionki na japońskie zapalenie mózgu
Jak w przypadku każdego szczepienia, również po szczepieniu na japońskie zapalenie mózgu mogą u pacjenta wystąpić działania niepożądane. Najczęściej są one związane z ogólnym złym samopoczuciem. Mijają samoistnie i nie są dla pacjenta bardzo uporczywe.
Wśród działań niepożądanych po szczepionce na japońskie zapalenie mózgu obserwowanych u dorosłych wymienia się:
- ból zaczerwienienie, obrzęk w miejscu wstrzyknięcia preparatu,
- bóle głowy,
- bóle mięśni,
- zmęczenie.
Do innych częstych działań niepożądanych po szczepionce na japońskie zapalenie mózgu należą:
- nudności,
- objawy grypopodobne,
- gorączka.
Niezbyt często u chorych zaszczepionych na japońskie zapalenie mózgu obserwuje się:
- powiększenie węzłów chłonnych,
- migrenę,
- zawroty głowy,
- ból stawów,
- wysypkę, świąd skóry,
- dreszcze, ogólne osłabienie organizmu, złe samopoczucie.
Do rzadkich objawów po szczepionce na japońskie zapalenie mózgu, które dotykają dorosłych należą:
- małopłytkowość,
- zapalenie nerwów, zaburzenia smaku,
- obrzęk powiek,
- częstoskurcz, kołatanie serca,
- duszność,
- pokrzywka, rumień,
- ból kończyn,
- obrzęki obwodowe.
Objawy niepożądane po szczepionce na japońskie zapalenie mózgu obserwowane wśród dzieci to zazwyczaj:
- gorączka,
- biegunka,
- wymioty,
- zmniejszenie apetytu,
- wysypka,
- objawy grypopodobne.
Rzadziej występują bóle głowy, bóle mięśni, powiększenie węzłów chłonnych oraz kaszel.
Rozpoznanie japońskiego zapalenia mózgu
Lekarz stawia rozpoznanie na podstawie objawów zgłaszanych przez pacjenta oraz wywiadu medycznego. W wywiadzie lekarz pyta m.in. o odbyte w ostatnim czasie podróże, ich kierunek, termin oraz rodzaj podejmowanej na miejscu aktywności.
W przypadku choroby gorączkowej, która wystąpiła po powrocie z Azji, należy rozważyć możliwość zachorowania m.in. na malarię, dengę i japońskie zapalenie mózgu. Są to choroby, których objawy nie są charakterystyczne i bez badań laboratoryjnych niemożliwe jest właściwe ich zdiagnozowanie.
W diagnostyce japońskiego zapalenia mózgu pomocne jest badanie poziomu swoistych przeciwciał w klasach IgM oraz IgG.
Japońskie zapalenie mózgu - zalecane postępowanie
Jeśli planujesz podróż w region występowania japońskiego zapalenia mózgu pamiętaj o zasadach, które znacząco ograniczą ryzyko zachorowania:
- Zaplanuj szczepienia, co najmniej na 6 tygodni przed planowaną datą wyjazdu.
- Wybieraj ubrania z długimi nogawkami, rękawami, zakryte buty.
- Stosuj repelenty czyli preparaty odstraszające komary, nanoś je na odkrytą skórę zgodnie z zaleceniami producenta.
- Szczególnie nocą używaj moskitier i siatek w oknach pomieszczeń, w których przebywasz.
- Unikaj przebywania w miejscach, w których hodowane są świnie oraz w okolicach podmokłych – rozlewiskach i polach ryżowych.
Dowiedz się więcej:
Past, Present, and Future of Japanese Encephalitis
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC2660690/
Genetic variation of Japanese encephalitis virus in nature
Wind-Blown Mosquitoes and Introduction of Japanese Encephalitis into Australia
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC2631883/pdf/11747709.pdf
Prezentowanych informacji o charakterze medycznym nie należy traktować jako wytycznych postępowania medycznego w stosunku do każdego pacjenta. O postępowaniu medycznym, w tym o zakresie i częstotliwości badań diagnostycznych i/lub procedur terapeutycznych decyduje lekarz indywidualnie, zgodnie ze wskazaniami medycznymi, które ustala po zapoznaniu się ze stanem pacjenta. Lekarz podejmuje decyzję w porozumieniu z pacjentem. W przypadku chęci realizacji badań nieobjętych wskazaniami lekarskimi, pacjent ma możliwość ich odpłatnego wykonania. Należy potwierdzić przy zakupie badania szczegóły do jego przygotowania. |
