Dyskopatia szyjna - objawy i leczenie

Szacuje się, że w ciągu roku na 100 tys. osób ponad 170 będzie miało objawy spowodowane przez dyskopatię w odcinku szyjnym kręgosłupa. W ciągu 30 następnych lat około 5 proc. osób doświadczy objawów, co nie oznacza, że pozostałe osoby dyskopatii nie mają. Po prostu nie odczuwają jej skutków.

Co to jest dyskopatia?

Dyskopatia to zmiany zwyrodnieniowe, które obejmują głównie krążek międzykręgowy. Dochodzi do niej, gdy zachodzi jedna ze zmian:

• zwyrodnienie krążka międzykręgowego bez jego uwypuklenia na zewnątrz,
• zwyrodnienie krążka z jego symetrycznym uwypukleniem (bulging),
• przepuklina krążka międzykręgowego (disk herniation) — przepuklina jądra miażdżystego (inna nazwa dyskopatii), tu zwykle uwypukleniu ulegają też fragmenty pierścienia włóknistego, a niekiedy także elementy chrzęstne, kostne i więzadłowe.

W uproszczeniu, dyskopatia to uszkodzenie dysku, czyli na przykład wysuwanie się krążka międzykręgowego (dysku) spomiędzy kręgów kręgosłupa.

Krążek może uciskać na pobliski nerw i powodować ból. W zależności od lokalizacji przepukliny dysku odczuwa się ból: dolnej części pleców (okolicy lędźwiowej kręgosłupa), karku, drętwienie lub mrowienie w ramionach, plecach, rękach, nogach lub stopach, problemy ze zginaniem lub prostowaniem pleców, a jeśli dysk naciska na nerw kulszowy – powoduje rwę kulszową.

Nie wszystkie jednak wysunięte dyski powodują dolegliwości bólowe i wiele osób może nawet nie wiedzieć, że ma przepuklinę.

Z medycznego punktu widzenia należy rozróżnić bóle karku od dyskopatii szyjnej powodującej dolegliwości bólowe tej okolicy, jak i ból osiowy kręgosłupa od zwyrodnienia dysku, objawiających się dolegliwościami mięśniowo-szkieletowymi.

W jednym z badań oceniających częstość występowania dolegliwości bólowych kręgosłupa szyjnego z podrażnieniem korzeni rdzeniowych oceniono, że średni czas trwania objawów przed postawieniem diagnozy wynosił 15 dni. Najczęściej występowała monoradikulopatia (czyli podrażnienie przez dysk jednego korzenia rdzeniowego nerwu) obejmująca korzeń nerwu C7, w dalszej kolejności korzeń C6. W tym badaniu średnioroczne wskaźniki zachorowalności skorygowane o wiek w przeliczeniu na 100 000 osób w przypadku radikulopatii szyjki wynosiły 83,2 dla całej populacji, 107,3 dla mężczyzn i 63,5 dla kobiet. Roczny wskaźnik zachorowalności na 100 000 mieszkańców w zależności od wieku osiągnął szczytowy wynik 202,9 dla grupy wiekowej 50-54 lata.

Objawy dyskopatii

Objawy związane z dyskopatią można podzielić na trzy grupy.

1. Objawy bólowe zlokalizowane zgodnie z uciskiem struktur anatomicznych.
   Jeżeli ucisk wywołany przez uwypuklony dysk nie będzie dotyczył korzeni rdzeniowych, należy się spodziewać miejscowych dolegliwości bólowych. Mogą się na nie nakładać objawy bólowe sąsiednich struktur związanych z przeciążaniami lub odruchowym napięciem mięśni. Ból w takiej sytuacji będzie się rozlewał na sąsiednie lokalizacje. W przypadku ucisku na korzeń rdzeniowy ból może pojawić się zgodnie z zakresem unerwienia podrażnionego nerwu. W tej sytuacji mogą także pojawić się kolejne możliwe objawy – ruchowe lub czuciowe. Każdy nerw rdzeniowy przekazuje bodźce sensoryczne i motoryczne, stąd jego ucisk może spowodować ich zaburzenie. W zależności od tego, którego nerwu funkcja będzie zaburzona może dojść do różnych objawów.

2. W przypadku osłabienia unerwianych mięśni nad- i podgrzebieniowych może dojść do osłabienia odwodzenia i rotacji zewnętrznej w stanie ramiennym. Nerw korzeniowy C5 odpowiedzialny jest za czucie segmentalne w okolicy nad barkiem i bocznie nad mięśniem naramiennym.

3. Trzecia grupa objawów wynika z podrażnienia lub ucisku rdzenia przez dysk międzykręgowy. Powyższa sytuacja jest niebezpieczna, ponieważ może doprowadzić do uszkodzenia rdzenia kręgowego, czyli tak zwanej mielopatii szyjnej. Na szczęście do takich sytuacji dochodzi dość rzadko. Objawami uszkodzenia rdzenia szyjnego w pierwszej kolejności są najczęściej zaburzenia czucia wibracji w kończynach dolnych, mogą także pojawić się zachwiania, zaburzenia chodu lub zaburzenia czucia o typie rdzeniowym. Rozpoznanie uszkodzenia rdzenia w przebiegu dyskopatii najczęściej kończy się leczeniem operacyjnym w celu usunięcia czynnika uszkadzającego.

Przyczyny dyskopatii

Predyspozycje genetyczne

Zmiany zwyrodnieniowe kręgosłupa są jednym z elementów starzenia się organizmu. Nie bez znaczenia dla zmian zwyrodnieniowych, jak i całego organizmu, są uwarunkowania genetyczne predysponujące do ich występowania.

Wpływ środowiska

Na uwarunkowanie genetyczne nakłada się wpływ środowiskowy, z czego za czynniki nasilające powstawanie dyskopatii uważa się między innymi:

• przeciążenia kręgosłupa,
• powtarzające się urazy,
• pracę z przymusowym ustawieniem tułowia (np. przed monitorem).

Dyskopatia a wiek

Podaje się kilka czynników powodujących zwyrodnienie dysku. Genetyczna predyspozycja do zwyrodnienia krążka została udowodniona w badaniach nad bliźniakami. Zwyrodnienie dysku wydaje się mieć także związek z wiekiem. Chociaż przeprowadzono wiele badań w celu udowodnienia tych związków, nie ustalono żadnej wyraźnej przyczyny.

Mimo że wszystkie dyski są w tym samym wieku, dyski w dolnych segmentach lędźwiowych są bardziej podatne na zmiany degeneracyjne niż w górnych segmentach. Sugeruje to, że obciążenie mechaniczne jest czynnikiem przyczynowym. Spadek liczby i aktywności komórek tworzących dysk zależą od obciążenia mechanicznego, transportu składników odżywczych, stylu życia, czynników genetycznych i czynników wzrostu.

Wiek jest najistotniejszym czynnikiem ryzyka, ale niektóre inne czynniki mogą przyspieszyć proces degeneracji. Należą do nich otyłość, uciążliwa praca fizyczna, palenie tytoniu, powtarzające się obrażenia.

Rozpoznanie dyskopatii

Na podstawie objawów stawia się rozpoznanie odnośnie lokalizacji schorzenia. Celem postawienia rozpoznania bierze się pod uwagę także wywiad z pacjentem, który opisuje przebieg i charakter dolegliwości. Na tej podstawie lekarz ustala możliwe przyczyny i wybiera te najbardziej prawdopodobne.

W przypadku charakterystycznego przebiegu, obciążeń i objawów diagnostyka radiologiczna najczęściej nie jest zalecana we wczesnych okresach choroby. Proponuje się leczenie farmakologiczne i w przypadku braku skuteczności, lekarz ponownie weryfikuje rozpoznanie na kolejnej wizycie. Spośród objawów podawanych przez pacjenta lub stwierdzonych przez lekarza w badaniu, są takie, które nie są typowe dla choroby zwyrodnieniowej kręgosłupa i powinny skutkować zmianą postępowania i rozszerzeniem diagnostyki m.in. o prześwietlenie kręgosłupa.

Najlepszym badaniem do zobrazowania struktur anatomicznych w zakresie kręgosłupa szyjnego jest rezonans magnetyczny. Obrazuje on dobrze struktury niekostne i relacje anatomicznie w zakresie kanału kręgowego. W przypadku braku możliwości wykonania badania rezonansu magnetycznego kręgosłupa alternatywnie można korzystać z pomocy tomografii komputerowej, które dużo lepiej pokazuje struktury kostne. Badanie RTG kręgosłupa szyjnego pomocne jest zazwyczaj we wczesnych okresach pourazowych w celu wykluczenia zmian kostnych, ponieważ tylko takie zmiany obrazuje. Za pomocą badania RTG nie można rozpoznać powodu dyskopatii, ponieważ w tym badaniu nie widać dysku, a wyłącznie przestrzenie międzydyskowe, których zaburzenie sugeruje obecność choroby krążka.

Wśród objawów, które uważa się za niepokojące w przypadku wystąpienia dolegliwości bólowych kręgosłupa szyjnego, poza objawami uszkodzenia rdzenia kręgowego, można także wymienić: wzrost temperatury, wzmożoną potliwość, spadek masy ciała, powiększenie szyjnych węzłów chłonnych, lub zdiagnozowana uprzednio choroba nowotworowa albo choroba układowa tkanki łącznej. Obecność powyższych objawów, niedowładu lub nietypowego przebiegu schorzenia skończy się najpewniej szybkim zleceniem badania obrazującego, czyli rezonansu magnetycznego kręgosłupa szyjnego.

Leczenie dyskopatii

Leczenie dyskopatii kręgosłupa szyjnego można podzielić na leczenie objawowe oraz leczenie operacyjne. Celem leczenia objawowego jest zmniejszenie zakresu dolegliwości w oczekiwaniu na naturalne procesy regeneracyjne organizmu. Wspomagająco można stosować rehabilitację w zakresie kinezyterapii lub fizykoterapii. Obawy bólowe przy zaostrzeniu dyskopatii trwają najczęściej kilka do kilkunastu dni. W przypadku większych zmian w zakresie kręgosłupa szyjnego objawy mogą się przedłużać i utrudniać funkcjonowanie.

Spośród leków lekarze najczęściej zalecają leki przeciwbólowe z grupy niesteroidowych leków przeciwzapalnych. Znaczenie i korzyści z leków miorelaksacyjnych, zgodnie z doniesieniami, są duże mniejsze niż wcześniej przypuszczano. Sporadycznie może się zdarzyć, że lekarz zastosuje silniejsze leki przeciwbólowe, leczenie miejscowe, leki z grupy leków przeciwpadaczkowych lub inne.

Dyskopatia operacja

W przypadku objawów ruchowych (osłabienie mięśni), przedłużających się dolegliwości bólowych lub innych specyficznych sytuacji zalecane jest leczenie operacyjne. Leczeniem operacyjnym dyskopatii zajmują się przede wszystkim neurochirurdzy i ortopedzi. Głównym celem leczenia operacyjnego jest uzyskanie usunięcia ucisku dysków lub zmian zwyrodnieniowych na sąsiednie struktury w celu zmniejszenia ryzyka ich uszkodzenia i przedłużania utrzymujących się dolegliwości. Leczenie operacyjne jest obarczone ryzykiem, które ocenia indywidualnie lekarz podejmujący się procedury.

Rokowanie przy dyskopatii

Rokowanie w dolegliwościach bólowych kręgosłupa szyjnego jest zazwyczaj dobre. Dolegliwości najczęściej ustępują w ciągu kilku do kilkunastu dni. Jeżeli dojdzie do konieczności leczenia operacyjnego, to także w większości przypadku należy się spodziewać dobrych efektów i poprawy zdrowia oraz powrotu do sprawności. Niestety zdarzają się także bardzo rzadko przypadki, w których dyskopatia doprowadzi do nieodwracalnych uszkodzeń i stan zdrowia nie poprawia się pomimo proponowanego leczenia operacyjnego i rehabilitacji. Obecny stan wiedzy medycznej nie ma jeszcze rozwiązania tego problemu, ale są prowadzone badania mające na celu ograniczyć uszkodzenia, do których doszło, między innymi z zastosowaniem komórek macierzystych.

Zapobieganie dyskopatii

Unikanie przeciążeń, aktywność fizyczna, redukcja masy ciała i niepalenie papierosów to główne proponowane czynności w ramach profilaktyki pierwotnej. W wielu przypadkach pomimo spełnienia zasad zdrowego stylu życia i tak dojdzie do rozwinięcia się dyskopatii oraz objawów jej towarzyszących. W tych przypadku poza okresowym leczeniem objawów wskazana jest poprawa sprawności mięśni kręgosłupa i jego statyki. Wzmocnienie struktur mięśniowych oraz funkcjonowania licznych stawów międzywyrostkowych oraz innych struktur kręgosłupa może ochronić lub wydłużyć okres do kolejnego ataku dolegliwości rwy szyjnej. Nigdy nie jest za późno na rozpoczęcie postępowania profilaktycznego, ważne jest żeby wskazówki, które otrzymujemy do jego prowadzenia, uzyskać z profesjonalnego źródła.

Źródła:

Degenerative Disorders of the Cervical Spine, Francis X. Camillo, Campbell's Operative Orthopaedics, 4-Volume Set; Chapter 38; Elsevier 2017.

Diagnostyka obrazowa. Układ nerwowy ośrodkowy. H. Walecki. PZWL Wydawnictwo Lekarskie, Warszawa 2013.

Brain. 1994 Apr;117 ( Pt 2): 325–-335. Epidemiology of cervical radiculopathy. A population-based study from Rochester, Minnesota, 1976 through 1990.

Pathophysiology of Degenerative Disc Disease. Asian Spine J. 2009 Jun; 3(1): 39–44.

Dowiedz się więcej

Ćwiczenia na kręgosłup