U dzieci w pierwszych 5 latach życia grypa ma dużo cięższy przebieg niż u starszych, a ryzyko wystąpienia powikłań jest większe. Leczenie grypy wymaga szybkich działań, a przy nasilonych objawach i współistniejących czynnikach ryzyka powikłań i ciężkiego przebiegu choroby niezbędny może okazać się pobyt w szpitalu - mówi dr n. med. Marta Sobczyńska.

Grypa zaczyna się gwałtownie wysoką gorączką.

Dr n. med. Marta Sobczyńska

Doktor nauk medycznych z doświadczeniem pracy z pacjentami, które nabyła podczas pracy w szpitalu oraz w poradniach. Pediatra specjalizujący się w tematyce wakcynologii i hematologii. Autorka wielu publikacji naukowych z zakresu pediatrii, organizatorka warsztatów o tematyce zdrowia dla dzieci i młodzieży. Prowadzi wykłady i szkoli kadrę medyczną.

Aleksandra Woźniak, Specjalista ds. Informacji Medycznej Medicover: Jesteśmy w szczycie sezonu infekcyjnego. Pacjenci borykają się z przeziębieniem oraz grypą. Czy mogłaby pani wyjaśnić, czym różni się grypa od przeziębienia?

Dr n. med. Marta Sobczyńska: Grypa i przeziębienie to infekcje wywoływane przez wirusy, ale cechujące się innym przebiegiem. Grypa jest wywoływana przez wirus grypy.  Zaczyna się gwałtownie, wysoką gorączką (często wyższą niż 39 st. C), towarzyszy jej ból głowy, bóle mięśniowe, uczucie "łamania w kościach" oraz osłabienie. Kaszel jest nasilony, suchy, męczący. Występuje uczucie zatkanego nosa, niewielki nieżyt nosa. U dzieci mogą pojawić się nudności i wymioty. W przebiegu grypy częstsze są powikłania.

Natomiast przeziębienie jest powodowane przez wiele różnych wirusów, takich jak rynowirusy, koronawirusy, adenowirusy. Dolegliwości pojawiają się stopniowo. Temperatura ciała zwykle nie przekracza 38 st. C, a dolegliwości stawowo-mięśniowe są niewielkie, nie uniemożliwiają codziennej aktywności. Chorobę charakteryzuje katar, chrypka, pokasływanie i niewielki ból gardła. Objawy przeziębienia mijają zwykle po kilku dniach bez powikłań.

Grypa i przeziębienie - różnice

Kto choruje na grypę? Czy są grupy osób szczególnie narażone na zachorowanie?

Każdy może zachorować na grypę, ale najbardziej narażone są dzieci i osoby z obniżoną odpornością.

Ciężki przebieg choroby i konieczność hospitalizacji dotyczy zwłaszcza dzieci do 2-go roku życia, przede wszystkim niemowląt  oraz dzieci z tzw grupy ryzyka czyli zakażone wirusem HIV, ze schorzeniami immunologiczno-hematologicznymi, w tym małopłytkowością idiopatyczną, ostrą białaczką, chłoniakiem, sferocytozą wrodzoną, brakiem lub dysfunkcją śledziony, z pierwotnymi niedoborami odporności, po leczeniu immunosupresyjnym, po przeszczepieniu szpiku, przed lub po przeszczepieniu narządów wewnętrznych, leczone przewlekle salicylanami.

Cięższego przebiegu choroby spodziewać się należy także u kobiet w ciąży i połogu, osób bardzo otyłych, z obniżoną odpornością w przebiegu HIV i leczenia immunosupresyjnego, u przewlekle chorych na choroby płuc i układu krążenia, nerek, wątroby, cukrzycę, schorzenia hematologiczne, onkologiczne i neurologiczne, oraz u osób w podeszłym wieku.

Dlaczego grypa jest szczególnie niebezpieczna dla dzieci?

U dzieci w pierwszych 5 latach życia grypa ma dużo cięższy przebieg niż u starszych, a ryzyko wystąpienia powikłań jest większe. Powodem jest „niedojrzałość układu immunologicznego” oraz trudności w szybkim postawieniu rozpoznania.

U dzieci z reguły występuje znacznie wyższa gorączka ale przebieg grypy może też mieć mniej typowy przebieg, np. w postaci objawów ostrego nieżytu żołądkowo-jelitowego, senności czy rozdrażnienia.

Leczenie grypy u dzieci wymaga szybkich działań, a przy nasilonych objawach i współistniejących czynnikach ryzyka powikłań i ciężkiego przebiegu choroby niezbędny może okazać się pobyt w szpitalu.

Dzeci znajdują się w wysokiej grupie ryzyka rozwoju powikłań pogrypowych.

W jaki sposób diagnozuje się grypę?

Grypę rozpoznaje się przede wszystkim na podstawie charakterystycznych objawów klinicznych. Diagnozę ułatwia wywiad potwierdzający kontakt z osobą chorą w okresie zwiększonej zachorowalności na grypę.

Pomocne są też szybkie testy wykrywające antygen wirusa grypy A i B w ciągu zaledwie 15 min. Do wykonania badania wystarczające jest pobranie wymazu z jam nosa. Badanie może być zlecone przez lekarza lub pacjent może samodzielnie zdecydować o odpłatnym jego wykonaniu. Trzeba jednak pamiętać, że najważniejsze są objawy obserwowane u pacjenta, a ujemny wynik szybkiego testu nie może być powodem odstąpienia od leczenia przeciwwirusowego, jeśli stan pacjenta tego wymaga.

Inne testy laboratoryjne (ELISA, czy tzw „złoty standard” czyli RT-PCR lub hodowla wirusa) są wykonywane w czasie leczenia szpitalnego. Ich wynik jest pewny, ale czas oczekiwania na niego wynosi minimum 1 dzień, a często nawet kilka-kilkanaście dni.

Jak przebiega leczenie grypy?

W przypadku grypy o niepowikłanym przebiegu leczenie jest głównie objawowe - odpoczynek, pozostanie w domu, oszczędzający tryb życia. Można zastosować leki przeciwgorączkowe i przeciwbólowe. Najbezpieczniejszy jest paracetamol. U dzieci nie wolno stosować kwasu acetylosalicylowego.

Pomocne są leki zmniejszające kaszel i katar, zmniejszające ból gardła tabletki do ssania, spraye. Należy pamiętać, że leki obkurczające naczynia błony śluzowej nosa stosowane miejscowo można stosować tylko przez kilka dni). Ważne jest odpowiednie nawodnienie organizmu, czyli picie wody niegazowanej, przebywanie w chłodnym, dobrze nawilżonym i często wietrzonym pomieszczeniu. Choroba zwykle ustępuje samoistnie po kilku dniach, ale niektóre objawy, zwłaszcza kaszel i osłabienie mogą się utrzymywać dłużej.

Antybiotyki, które służą do walki z bakteriami, nie są skuteczne w leczeniu grypy i przeziębienia wywoływanych przez wirusy. Proszę pamiętać, że „ropna, żółta, czy zielona” wydzielina kataralna z nosa nie stanowi wskazania do antybiotykoterapii i nie oznacza zakażenia bakteryjnego, Żółty kolor kataru oznacza zwykle obecność w wydzielinie leukocytów walczących z wirusami. Antybiotyk jest konieczny tylko w leczeniu powikłań po grypie, tzn gdy dojdzie do nadkażenia bakteryjnego.

W niektórych przypadkach lekarz decyduje się na zastosowanie leków przeciwwirusowych - preparatu oseltamiwir działającego przeciwko wirusowi grypy A i B, czyli leczenia przyczynowego.

Kiedy uzasadnione jest leczenie lekami przeciwwirusowymi?

Lekarz włącza leczenie przeciwwirusowe (przyczynowe) w przypadku, kiedy podejrzewa, że grypa może mieć ciężki przebieg, a pacjent będzie wymagać hospitalizacji. Dotyczy to, jak już wcześniej wspominałam, zwłaszcza dzieci do 2-go roku życia, przede wszystkim niemowląt oraz dzieci z tzw grupy ryzyka, kobiet w ciąży i pierwszych dwóch tygodniach połogu, osób otyłych, z obniżoną odpornością, przewlekle chorych i w podeszłym wieku.

Warunkiem powodzenia leczenia jest włączenie leczenia przeciwwirusowego w ciągu 2 dni od wystąpienia pierwszych objawów, lek może powodować działania niepożądane oraz zwiększać oporność wirusów grypy (czyli sprawiać, że wirusy „uodpornią się” na niego), więc nie należy go nadużywać. Należy pamiętać, że jest skuteczny jedynie na wirusy grypy, nie działa on na inne wirusy w tym na te, powodujące przeziębienie.

Komórki krwi i wirus grypy.

Czy za każdym razem konieczna jest wizyta u lekarza?

W przypadku pacjentów, u których występują objawy przeziębienia – katar, kaszel, niewielki ból gardła, chrypka oraz temperatura ciała w okolicach 38 st. C w wielu przypadkach przeziębienie mija samoistnie, a pacjent po kilku dniach w domu czuje się lepiej. Ryzyko wystąpienia powikłań jest niskie. W łagodzeniu objawów pomocne są leki dostępne bez recepty w aptekach.

Jeśli występują charakterystyczne symptomy: kaszel, katar, gorączka powyżej 39°C, bóle mięśni, osłabienie, możemy podejrzewać grypę. Przy takich objawach należy zgłosić się do lekarza, który zdecyduje o dalszym postępowaniu, ewentualnie włączy leki przeciwwirusowe. Dotyczy to zwłaszcza osób z grup ryzyka ciężkiego przebiegu choroby, które wymieniłam wcześniej.

Do lekarza należy zgłosić się niezwłocznie, jeśli w przebiegu infekcji wystąpi silny ból głowy, ucha, okolicy zatok, nasilony kaszel wykrztuśny nie ustępujący w ciągu kilku dni, zwłaszcza z towarzyszącą mu gorączką, duszność (czyli ciężki, przyspieszony, głośny oddech, uczucie ucisku w klatce piersiowej, braku tchu), nasilone wymioty, znaczne osłabienie, dezorientacja, znacznie mniejsza niż zwykle ilość oddawanego moczu, czerwone, krwiste plamki na skórze. Jeśli wysoka gorączka i ostre objawy utrzymują się dłużej niż 3 dni, nasilają się po kilku dniach choroby, należy ponownie skonsultować się z lekarzem.  

Czy grypa wiąże się z powikłaniami? Jak się przed nimi ustrzec?

Grypa może wiązać się z powikłaniami, dlatego zalecany jest odpoczynek w domu, oszczędzający tryb życia, leczenie objawowe oraz w uzasadnionych przypadkach szybkie wdrożenie leczenia przeciwwirusowego, o którym wspomniałam. Najczęstsze powikłania grypy to: zapalenie płuc, gardła, ucha, krtani, oskrzeli i zatok.

Może też dojść do zapalenia mięśnia sercowego, nerek, opon mózgowo-rdzeniowych lub mózgu, czy posocznicy czyli sepsy. U pacjentów z chorobami przewlekłymi grypa może zaostrzyć przebieg tych schorzeń.

Jak zapobiec zachorowaniu na grypę?

Najlepszą i najbardziej skuteczną metodą uniknięcia grypy jest szczepienie ochronne. Szczepienia wykonuje się odpowiednio wcześniej, najlepiej jeszcze przed rozpoczęciem sezonu infekcyjnego, zwłaszcza że u dzieci do ukończenia 9. roku życia, szczepionym pierwszy raz w życiu, należy podać 2 dawki szczepionki z co najmniej w miesięcznym odstępem. Zalecane jest jednak kontynuowanie szczepień przeciw grypie pacjentów dotychczas nieszczepionych także w trakcie trwania sezonu epidemicznego grypy.

Grypa jest ostrą chorobą zakaźną przenoszoną drogą kropelkową i kontaktową, co oznacza, że wirus zawarty w wydzielinie z dróg oddechowych chorego jest przenoszony na osobę zdrową podczas kaszlu, kichania, podania ręki, pocałunku, rozmowy.

Zarażamy się, dotykając zanieczyszczonych przedmiotów np. klamki, poręczy, telefonu, klawiatury, zabawek, a następnie swoich ust, nosa lub oczu. Łatwiej zarazić się w dużych skupiskach ludzkich, zatłoczonych pomieszczeniach, miejscach publicznych, w tym w środkach komunikacji.

Ważna jest informacja, że okres wylęgania choroby wynosi od 1 do 7 dni, średnio 2 dni, a okres zakaźności to u dorosłych 1 dzień, a u dzieci nawet 7 dni przed wystąpieniem objawów choroby i do 7 dni, u dzieci nawet 10 dni,  po pojawieniu się objawów. Chory zaczyna więc zarażać innych zanim pojawią się u niego objawy choroby.

Biorąc pod uwagę sposoby szerzenia się wirusa oraz jego okres zakaźności, w celu uniknięcia zachorowania, a zwłaszcza w przypadku wystąpienia infekcji grypowej w domu, konieczne jest stosowanie podstawowych zasad higieny przez chorego i osoby z jego otoczenia.

Wszyscy domownicy powinni wielokrotnie myć ręce ciepłą wodą z mydłem przez ok. 60 sekund, zwłaszcza po każdym kontakcie z osobą chorą, przed jedzeniem, po powrocie do domu, skorzystaniu z toalety, czyszczeniu nosa. Zaleca się też noszenie szczególnie  przez chorego, ale również  i zdrowych mieszkańców, jednorazowych maseczek na twarzy. Maseczki należy często zmieniać i nosić je przez cały czas trwania ostrych objawów czyli  przez ok. tydzień.

Należy wietrzyć pomieszczenia, co najmniej 3 razy dziennie. Koniecznością jest też odizolowanie chorego do czasu ustąpienia gorączki od innych członków rodziny, zwłaszcza dzieci. Do toalety nosa należy używać jednorazowych chusteczek i wyrzucać je bezpośrednio po użyciu. Podczas kichania i kaszlu należy zasłaniać usta i nos przedramieniem, nie ręką. Powinno się unikać dotykania rękami nosa i ust, zwłaszcza w miejscach publicznych.

Czy pani doktor zaszczepiła się w tym sezonie?

Oczywiście. Szczepię się przeciwko grypie co roku, od 12 lat. Nie tylko po to, żeby chronić siebie i swoją rodzinę, ale również dlatego, że nie chcę przenosić infekcji na moich pacjentów.

Aby uniknąć zachorowania na grypę zapamiętaj podstawowe zasady higieny:

  • często i odpowiednio długo (ok. 1 min.) myj sobie i dziecku ręce ciepłą wodą z mydłem, zwłaszcza po powrocie do domu, przed posiłkami,
  • korzystaj z jednorazowych chusteczek i zawsze wyrzucaj je od razu po użyciu,
  • przy kichaniu lub kaszlu zasłaniaj nos i usta przedramieniem, a nie dłonią,
  • unikaj dotykania rękami nosa i ust, zwłaszcza w miejscach publicznych.

Dowiedz się więcej:

Autor: Aleksandra Woźniak, Specjalista ds. Informacji Medycznej Medicover

Prezentowanych informacji o charakterze medycznym nie należy traktować jako wytycznych postępowania medycznego w stosunku do każdego pacjenta. O postępowaniu medycznym, w tym o zakresie i częstotliwości badań diagnostycznych i/lub procedur terapeutycznych decyduje lekarz indywidualnie, zgodnie ze wskazaniami medycznymi, które ustala po zapoznaniu się ze stanem pacjenta. Lekarz podejmuje decyzję w porozumieniu z pacjentem. W przypadku chęci realizacji badań nieobjętych wskazaniami lekarskimi, pacjent ma możliwość ich odpłatnego wykonania.