Medicover
Hormon wzrostu, inaczej somatotropina, jest odpowiedzialny przede wszystkim za proces wzrastania organizmu. Zdarza się, że u niektórych osób obserwuje się zaburzenia w jego wydzielaniu. W jakich sytuacjach wskazane jest wykonanie badania?
Spis treści:
Co to jest hormon wzrostu (somatotropina)?
Hormon wzrostu (HGH - Human Growth Hormone, niekiedy można się spotkać także z zapisem GH) jest białkowym hormonem produkowanym przez komórki przysadki mózgowej. Jego powstawanie jest uzależnione od wielu czynników. U zdrowego dorosłego człowieka w ciągu dnia powstaje około 400 mg hormonu, natomiast u młodzieży w okresie dorastania wartość ta jest znacznie wyższa.
Produkcja
Sekrecja (czyli wydzielanie) hormonu wzrostu ma charakter pulsacyjny. Jego stężenie w osoczu w ciągu dnia zwykle pozostaje na bardzo niskim poziomie, natomiast znacząco wzrasta w godzinach nocnych - 1-4 godzin po zaśnięciu.
Ponadto, produkcję tego hormonu zwiększa wysiłek fizyczny, stres, jakość pożywienia, niektóre leki, hormony płciowe i neurohormony podwzgórzowe takie jak np. grelina czy somatostatyna. Zmniejszona sekrecja może być natomiast spowodowana starzeniem się organizmu, otyłością, hiperkortyzolemią czy chorobami tarczycy.
Funkcje
GH pełni wiele istotnych funkcji. Odpowiada za modulowanie wzrostu, a także wpływa na procesy metaboliczne zachodzące w organizmie np. reguluje funkcjonowanie układu sercowo-naczyniowego i gospodarki węglowodanowej, a także redukcję tkanki tłuszczowej. Ponadto, poprzez zwiększenie produkcji przeciwciał, stymuluje układ immunologiczny, wpływa na procesy gojenia ran i kondycję skóry. Oddziałuje także na funkcje poznawcze i samopoczucie.
Wskazania do badania hormonu wzrostu HGH
Badanie poziomu hormonu wzrostu wykonywane jest zazwyczaj wtedy, gdy lekarz podejrzewa nieprawidłowości dotyczące jego sekrecji.
Kiedy zrobić badanie hormonu wzrostu?
Wśród czynników, które najczęściej decydują o konieczności wykonania badania, jest diagnostyka zaburzeń wzrostu (czyli podejrzenie niskorosłości, gigantyzmu lub akromegalii), a także guza przysadki, który powoduje nadmierną produkcję GH. U pacjentów z już zdiagnozowanymi problemami badania służą do oceny skuteczności wdrożonej terapii.
Na czym polega badanie poziomu hormonu wzrostu?
Ocena stężenia hormonu wzrostu wykonywana jest w oparciu o próbkę krwi pobraną z żyły pacjenta.
Z uwagi na cykliczne wydzielanie GH, a także zwiększoną jego syntezę podczas snu w badaniach laboratoryjnych, pojedyncze oznaczenie tego parametru jest trudne i często uzyskany wynik nie jest wiarygodny. Konieczne może być wówczas wykonanie kilku oznaczeń w ciągu dnia lub wybór innych metod pomiaru jego stężenia. Zarówno synteza, jak i uwalnianie hormonu wzrostu podlega regulacji przez wiele czynników, które wykorzystywane są w diagnozowaniu jego niedoboru oraz nadmiaru.
W diagnostyce zaburzeń wartości hormonu zastosowanie mają testy stymulacji lub hamowania.
Przykładem testu stymulacji jest hipoglikemiczny test insulinowy, który polega na pobudzaniu przysadki mózgowej do sekrecji HGH w wyniku spadku stężenia glukozy we krwi (indukowanej dożylnym podaniem insuliny). Test ten uznany jest za „słoty standard” diagnostyki niedoboru hormonu wzrostu u dzieci i osób dorosłych. Oprócz insuliny do testów stymulacji zastosować można m.in. glukagon lub argininę z insuliną.
Natomiast w celu rozpoznania nadmiernego poziomu zastosowanie znalazł test hamowania polegający na pomiarze stężenia somatotropiny po spożyciu roztworu glukozy. Mimo, że wyniki uzyskane na podstawie testów stymulacji i hamowania są dokładniejsze niż pojedyncze oznaczenie, to metody te wymagają specjalnego przygotowania przez pacjenta, budzą kontrowersje z uwagi na możliwe wystąpienie powikłań, a także muszą być wykonane w warunkach ambulatoryjnych. Zawsze o doborze metody pomiaru HGH decyduje lekarz zlecający badanie.
Czy do badania trzeba się przygotowywać?
Z uwagi na pulsacyjny charakter wydzielania hormonu wzrostu, wskazane jest wykonanie badania w godzinach porannych. Zwykle pojedyncze oznaczenie nie jest miarodajne i zaleca się wykonanie kilku pobrań w ciągu dnia. Do laboratorium koniecznie należy zgłosić się na czczo.
Wynik badania i normy poziomu hormonu wzrostu
Czas oczekiwania na wynik GH wynosi 9 dni roboczych. Zakres wartości referencyjnych zależy od wieku pacjenta oraz norm przyjętych w danym laboratorium. Każdy uzyskany wynik powinien zostać zinterpretowany przez lekarza.
Interpretacja wyników
Uzyskany wynik zawsze powinien być skonsultowany z lekarzem. Należy wziąć pod uwagę czynniki, które mogą wpływać na rzetelność uzyskanego wyniku, Należą do nich m.in. pora wykonania badania, wiek, ilość snu, aktywność fizyczna czy przyjmowane leki.
Nadmiar hormonu wzrostu
Wysoki poziom hormonu wzrostu jest stanem nieprawidłowym, bez względu na wiek i płeć. U dzieci i młodzieży świadczyć może o rozwoju gigantyzmu, czyli nadmiernego wzrostu tkanek i kości, natomiast u osób dorosłych prowadzi do akromegalii, której przyczyną może być m.in. gruczolak przysadki.
Niedobór hormonu wzrostu
U dzieci niedobór GH może być spowodowany wadami wrodzonymi (np. zespół Pradera-Williego, zespół Turnera, wodogłowie, rozszczep podniebienia) lub nabytymi zaburzeniami (guzy okolicy przysadkowo-podwzgórzowej, stany po radio- lub chemioterapii, urazy, stany zapalne).
Skutkuje to niskorosłością, dzieci są znacznie niższe od rówieśników. Ponadto, dzieci z niskim stężeniem hormonu wzrostu są bardziej narażone na wystąpienie otyłości (gorsze spalanie tkanki tłuszczowej), osteoporozy, patologicznych złamań (mała gęstość kości), zaburzeń metabolicznych oraz upośledzenia pracy serca. Obserwuje się również osłabienie funkcji poznawczych.
Stan ten jest równie niebezpieczny dla dorosłych pacjentów, u których spowodować może pojawienie się zaburzeń metabolicznych, wzrost zawartości tkanki tłuszczowej czy zaburzenia rytmu serca. Wpływa również niekorzystnie na gęstość mineralną kości.