Świerzb - przyczyny, objawy i leczenie

Świerzb co to jest?

Świerzb jest chorobą zakaźną wywoływaną przez rozpowszechnionego na całym świecie, wyłącznie ludzkiego pasożyta Sarcoptes scabie.

Zakażenia świerzbowcami zwierzęcymi – bytującymi u krów, psów, kotów czy gołębi – zdarzają się wyjątkowo rzadko, gdyż pasożyty te są mało zakaźne dla człowieka. Świerzbowce odzwierzęce mają zdolność zasiedlania skóry człowieka tylko na krótki czas, ponieważ nie są w stanie odbyć całego cyklu życiowego w ludzkiej skórze.

Sam świerzbowiec jest niewielkim, osiągającym maksymalnie 0,4 milimetra długości, pasożytem białawego koloru.

Świerzb objawy

Zapłodnione samice świerzbowca drążą w naskórku ślepo zakończone korytarze i składają w nich jaja, po czym giną po kilku tygodniach. Po 50 godzinach z jaj wylęgają się larwy, które w ciągu około 2-3 tygodni przekształcają się w dojrzałe świerzbowce. Dlatego objawy występują dopiero w 3 tygodnie po zarażeniu się tą chorobą.

Klasycznym objawem świerzbu jest swędzenie nasilające się po rozgrzaniu ciała (po kąpieli, w pościeli). Na skórze występuje wysypka grudkowo-pęcherzykowa przypominająca zmiany typu uczuleniowego. 

Cechą charakterystyczną świerzbu jest występowanie drobnych krostek, strupów i przeczosów w typowych lokalizacjach takich jak:

• boczne powierzchnie palców rąk
• zgięcia i fałdy skórne np. zgięcie łokciowe
• okolica pępka
• brodawki sutkowe u kobiet
• okolice płciowe u mężczyzn
• pośladki. 

U dorosłych osób głowa, szyja, dłonie, stopy i plecy nie są zazwyczaj zajęte chorobowo, u dzieci natomiast, z uwagi na różnice w budowie skóry, świerzb zajmuje również dłonie i stopy oraz owłosioną skórę głowy.

Świerzb u dzieci może ponadto osiągać znaczne nasilenie, ze zmianami pęcherzykowymi, krostkowymi, guzkowymi również na tułowiu, dłoniach i stopach.

W inne części ciała świerzb przenosi się podczas drapania swędzących zmian. Drapanie powoduje naruszenie ciągłości skóry i stwarza doskonałe warunki do nadkażeń bakteryjnych i szerzenia się zakażenia.

Objawy chorobowe są szczególnie nasilone u osób z zaniedbaniami higienicznymi, ale również u osób z obniżoną odpornością lub atopowym zapaleniem skóry.

Świerzb może występować w kilku odmianach klinicznych, w zależności od wieku chorego i stanu jego odporności:

• świerzb dziecięcy
• świerzb wieku podeszłego
• świerzb guzkowy
• świerzb pęcherzowy
• świerzb norweski

Diagnozę na podstawie zebranego wywiadu oraz po obejrzeniu zmian skórnych może postawić lekarz dermatolog.

Świerzb leczenie

Zarówno u dorosłych, jak i dzieci stosuje się zewnętrzne leki przeciw świerzbowi w postaci płynów, szamponów, kremów lub maści. Leki aplikuje się po kąpieli trwającej dłużej niż 10 minut, ponieważ powoduje to lepsze przenikanie leku do naskórka.

Preparat nakłada się na całą powierzchnię skóry z pominięciem głowy (tylko u dorosłych), ze zwróceniem szczególnej uwagi na fałdy, przestrzenie międzypalcowe i okolice narządów płciowych.

Lekiem pierwszego wyboru jest permytrycyna – krem o stężeniu 5 proc., ze względu na wysoką skuteczność oraz bezpieczeństwo (można stosować u dzieci już od 1 miesiąca życia). 

Za najlepszy lek do stosowania u dzieci oraz kobiet w ciąży uważa się maść siarkową (6-10 proc.).

Uważa się, że chory przestaje zarażać już po 1–2 dniach odpowiedniej terapii.  Podstawową zasadą obowiązującą w terapii świerzbu jest leczenie wszystkich członków rodziny i partnerów seksualnych równocześnie, nawet jeżeli nie stwierdza się u nich objawów zakażenia.

Świerzb w większości przypadków łatwo poddaje się leczeniu. Świerzb nieleczony może trwać bardzo długo i nie obserwuje się samowyleczenia.

Problemem po zakończeniu skutecznej terapii leczenia świerzbu bywa świąd, który czasem utrzymuje się nawet kilka lub kilkanaście tygodni po chorobie. Może to być wynikiem przedłużającej się reakcji zapalnej, która jest odpowiedzią na alergeny świerzbowca. Pomocne w takie sytuacji jest czasem stosowanie emolientów lub leków antyhistaminowych.

Sukces terapeutyczny zależy także od postępowania profilaktycznego. Świerzbowce mogą przeżyć poza skórą 2–3 dni, następnie giną, dlatego aby przerwać szerzenie się zakażenia, ubranie i pościel powinny zostać wyprane w temperaturze ≥60°C i wyprasowane gorącym żelazkiem lub poddane praniu na sucho.

Te przedmioty, które nie mogą być poddane wymienionym zabiegom, np. buty, zabawki, należy szczelnie zamknąć w worku foliowym na 72 godzin lub zamrozić w temperaturze -20° C przez 12 godzin.  Przez około 2 tygodnie, nie powinno się korzystać z uprzednio noszonych ubrań.

Świerzb przyczyny zarażenia 

Pasożyty przenoszą się w czasie bliskiego kontaktu bezpośredniego ze skórą chorej osoby, najczęściej w rodzinie, przedszkolach, akademikach.

W populacji młodych dorosłych istotną drogą zakażenia są kontakty seksualne i żadna z dostępnych fizycznych metod zabezpieczających nie jest skuteczna w ochronie przed zakażeniem.

Poza skórą świerzbowce żyją 48-72 godziny. Istnieje zatem możliwość zakażenia drogą pośrednią w czasie korzystania ze wspólnych przedmiotów, głównie odzieży, pościeli i ręczników. Do zakażenia może dojść poprzez korzystanie z pościeli, w której noc wcześniej spała osoba zarażona, ale nie podczas krótkotrwałego kontaktu z taką pościelą (np. zmiany bielizny pościelowej).

Stopień zakażenia świerzbu jest znaczny, często chorują więc całe rodziny. Okres wylęgania świerzbu wynosi od 3 dni do 3 tygodni. W tym czasie bezobjawowy pacjent zakaża innych, dlatego należy leczyć wszystkie osoby z najbliższego otoczenia chorego, nawet te, u których nie występują żadne objawy.

Świerzb zapobieganie zarażeniu

Niestety bardzo łatwo jest zarazić się tymi pasożytami skóry.

Aby zapobiec zakażeniu świerzbem należy:

• Często zmieniać odzież, pościel, ręczniki.
• Prać ubrania/bieliznę w temp. ≥60°C oraz nie używać ich przez okres ok. 2 tygodni.
• Nie korzystać z tej samej odzieży, obuwia, pościeli, ręczników, co inni ludzie.
• Dokładnie odkurzać dywany i tapicerki.
• Często myć ręce płynem dezynfekującym.
• Dbać o podstawowe zasady higieny osobistej.
• Używać klapek pod prysznicem oraz w innych miejscach wymagających stania bosą stopą, np. na basenach.
• Zachować abstynencję płciową przez cały okres leczenia partnera.
• Bezwzględnie stosować się do zaleceń lekarza!

Źródła

„Interna Szczeklika - Podręcznik chorób wewnętrznych” Andrzej Szczeklik, Piotr Gajewski; Medycyna Praktyczna; 2015 r.

www.cdc.gov