Norowirusy – objawy i leczenie norowirusów

Wirus łatwo się szerzy w otoczeniu chorego, dlatego często dochodzi do endemicznej biegunki np. podczas sezonu urlopowego w miejscowościach wypoczynkowych czy wśród personelu wojskowego na misjach.

W Polsce zakażenia wirusowe, w tym norowirusowe, to jedna z najczęstszych przyczyn zakażeń pokarmowych: w 2017 r. – 55563, a w 2018 r. ‒ 48577 przypadków.

Norowirusy co to jest?

Norowirusy należą do rodziny kalicywirusów (Caliciviridae ), do której są też zaliczane sapowirusy, wywołujące ostre biegunki głównie u dzieci.

Norowirusy powodują ostre wirusowe zapalenie żołądka i jelit – jedną z najczęstszych chorób na świecie, często nieprawidłowo nazywaną grypą żołądkową, gdyż nie wywołuje jej wirus grypy.

Zachorowania występują przez cały rok, ale w klimacie umiarkowanym dochodzi do ich wzrostu między listopadem a kwietniem (niekiedy wirusy są określane jako winter vomiting disease, czyli „zimowa choroba żołądka” albo „zimowe wymioty”).

Norowirusy objawy

Objawy pojawiają się od 24 do 48 godzin po ekspozycji na norowirus, ale mogą wystąpić też w czasie od 12 do 72 godzin. W większości chorych utrzymują się w ciągu 1 do 3 dni, jednak mogą trwać dłużej. Objawy zwykle pojawiają się nagle.

Najczęstsze objawy norowirusa to:

• wymioty (częstsze niż w przypadku zapalenia żołądka i jelit wywołanym przez inne wirusy);
• wodnista biegunka (zwykle umiarkowana ‒ około czterech do ośmiu stolców w ciągu 24 godzin),
• nudności,
• ból brzucha.

Inne objawy to:

• gorączka,
• ból głowy,
• bóle mięśniowe,
• złe samopoczucie.

Towarzyszące zakażeniu wirusem wymioty czy biegunka mogą doprowadzić do odwodnienia organizmu, szczególnie u małych dzieci, osób starszych i osób z innymi chorobami.

Objawy odwodnienia obejmują:

• zmniejszenie częstości oddawania moczu,
• suchość w ustach i gardle,
• zawroty głowy podczas wstawania.

Dzieci, które są odwodnione, mogą płakać bez łez, mogą być wyjątkowo śpiące lub marudne, nie moczą pieluszki lub nie oddają moczu przez 3 lub więcej godzin.

Norowirusy zarażenie

Zakażenia dotyczą wszystkich grup wiekowych. Są częstą przyczyną zachorowań:

• osób pracujących i przebywających w dużych skupiskach ludzi (m.in. w przedszkolach, szkołach, domy opieki społecznej),
• personelu medycznego,
• podróżnych,
• osób z obniżoną odpornością,
• w restauracjach, podczas imprez cateringowych.

Zakażenie norowirusami jest szczególnie groźne w przypadku niemowląt i młodszych dzieci, osób osłabionych innymi chorobami oraz osób w starszym wieku.

Norowirusy rozprzestrzeniają się bardzo łatwo i szybko. Do zakażenia dochodzi w wyniku kontaktu z:

• chorymi, np. przez podanie ręki, poprzez opiekę nad osobą chorą lub dzielenie się jedzeniem lub jedzenie z tych samych naczyń;
• powierzchniami lub przedmiotami zanieczyszczonymi wydalinami z norowirusem (dotykanie zanieczyszczonych powierzchni, toalety, bielizny, mebli, a następnie wkładanie niemytych dłoni do ust),
• zanieczyszczoną wirusem żywnością,
• skażoną wodą (także z basenów kąpielowych).

Do zakażenia norowirusem wystarcza śladowa ilość materiału zakaźnego ‒ 10–100 cząstek wirusa. Źródłem zakażenia są przede wszystkim osoby chore, które wydalają olbrzymią liczbę cząstek wirusowych.

Okres największej zaraźliwości przypada na czas występowania objawów zakażenia (wydalanie norowirusa w kale jest maksymalne w ciągu pierwszych 24 do 48 godzin). Czas wydalania wirusa wynosi około dwóch tygodni po ustąpieniu objawów. U osób z obniżoną odpornością i dzieci wirusowe wydalanie w kale może utrzymywać się znacznie dłużej .

Do rozprzestrzeniania się infekcji może również dochodzić przez unoszące się w powietrzu kropelki wymiocin zawierające cząsteczki wirusa, osiadające na powierzchni przedmiotów.

Do pokarmów powszechnie powiązanych z transmisją zakażeń należą: warzywa liściaste, świeże owoce i skorupiaki, w tym ostrygi, a także sałatki, kanapki, rozmrożone owoce i warzywa.

Norowirusy diagnostyka

Norowirus jest zwykle diagnozowany na podstawie dokładnego wywiadu oraz zbadania pacjenta. Badania laboratoryjne nie są przeprowadzane rutynowo. Zakażenie norowirusem należy podejrzewać u pacjentów z wymiotami i/lub biegunką trwających od 48 do 72 godzin.

Testy laboratoryjne są wykorzystywane przez laboratoria do wykrywania epidemii i monitorowania skuteczności interwencji w celu przerwania rozprzestrzeniania się wirusa.

Norowirusy leczenie

Nie ma specjalnego sposobu leczenia poza przyjmowaniem dużych ilości płynów utraconych w wyniku biegunki czy wymiotów. Nie stosuje się też antybiotyków https://www.medicover.pl/o-zdrowiu/antybiotyki-4-zasady-stosowania,188,n,168. W określonych przypadkach lekarze zlecają środki przeciwwymiotne.

Wymioty a picie

Wymioty nie stanowią przeciwwskazania do podawania płynów. Podaje się nie tylko wodę, lecz także dostępne bez recepty doustne płyny nawadniające. Chodne płyny należy podawać często, małymi porcjami (np. 5 ml co 2‒3 minuty). Jeżeli wymioty utrzymują się pomimo doustnego nawadniania, koniczne jest nawadnianie dożylne.

Oprócz wody i specjalnych płynów do nawadniania można stosować m.in. herbatę, musy i kompoty jabłkowe, zupy (najlepiej lekko posolone).

Nie należy natomiast stosować mleka, coli, soków owoców i napojów gazowanych czy rosołu.

Norowirusy a dieta

U dorosłych z ostrym wirusowym zapaleniem żołądka i jelit nie zaleca się przestrzegania żadnej specjalnej diety i eliminacji jakichkolwiek produktów z diety. Chory powinien jeść to, na co ma ochotę i co jest dobrze tolerowane przez organizm, w małych porcjach (mniejsze posiłki mogą rzadziej wywoływać wymioty), ale często.

U dzieci normalne żywienie należy wznowić nie później niż mniej więcej 4 godziny od rozpoczęcia nawadniania. W przypadku niemowląt karmionych piersią i karmionych mlekiem modyfikowanym zaleca się kontynuację dotychczasowego karmienia.

Starszym dzieciom można bez ograniczeń podawać np. gotowane ziemniaki, ryż, kaszki zbożowe, chude mięso oraz jogurt, owoce i warzywa.

Wspomagająco można stosować probiotyki (tylko szczepy o udokumentowanej skuteczności), czyli leki, w skład których wchodzą żywe bakterie podobne do tych z flory fizjologicznej.

Należy jednak pamiętać, że na pierwszym etapie leczenia (zwykle przez 4–6 godzin) choremu powinno się podawać wyłącznie specjalnie do tego celu skomponowany doustny płyn nawadniający, aby wyrównać straty wodno-elektrolitowe.

Objawy mijają na ogół bez powikłań.

Przebycie zachorowania nie chroni przed następnym zachorowaniem.

Postępowanie w leczeniu zakażenia szerzej omówiono w artykule na temat grypy żołądkowej. 

Norowirusy zapobieganie

Przede wszystkim należy bardzo dokładnie myć ręce wodą z mydłem, szczególnie po skorzystaniu z toalety lub zmianie pieluch, zawsze przed jedzeniem, przygotowywaniem jedzenia, przyjęciem leku lub podaniem komuś innemu.

Bardzo dokładnie należy myć owoce i warzywa przed ich przygotowaniem i zjedzeniem, gotować ostrygi i inne skorupiaki przed ich zjedzeniem.

Zalecane jest również stosowanie środków antyseptycznych (do rąk) oraz dezynfekcji powierzchni, które mogły zostać zanieczyszczone wirusem, czyli przede wszystkim toalet i umywalek.

Należy pamiętać, że norowirusy są stosunkowo odporne na temperaturę (zarówno na zamrażanie, jak i obróbkę cieplną; temperatura 60°C inaktywuje norowirusy dopiero po 30 minutach), dezynfekcję chlorem (poniżej 6,25 mg/l do 30 minut); norowirus nie jest zabijany przez alkohol lub standardowe środki czyszczące.

Osoby zarażone nie powinny przygotowywać żywności dla innych osób przynajmniej przez dwa dni po ustąpieniu objawów. Nie powinny także prowadzić zbioru, produkcji czy sprzedaży żywności.

Żywność, która mogła być zanieczyszczona norowirusem, należy wyrzucić.

Woda i gleba na obszarach upraw rolniczych nie powinny być zanieczyszczone fekaliami, a uprawy nie mogą być nawożone fekaliami ludzkimi.

Obecnie nie ma szczepionki zapobiegającej zakażeniom norowirusami. Częsta rekombinacja między szczepami wirusa przyczynia się do szybkich zmian jego różnorodności genetycznej; wiele rekombinantów jest równie zakaźnych i zjadliwych jak szczepy prototypowe.

Źródła:

https://gis.gov.pl/zdrowie/podstawowe-informacje-dotyczace-norowirusow-cz-2/

https://www.mp.pl/pacjent/choroby-zakazne/choroby/zakazenia-wirusowe/157364,biegunka-wirusowa

https://podyplomie.pl/wiedza/wielka-interna/847,wirusowe-zapalenie-zoladka-i-jelit

http://wwwold.pzh.gov.pl/oldpage/epimeld/2018/Ch_2018.pdf

Kramer A., Schwebke I., Kampf G. Jak długo patogeny szpitalne mogą przetrwać na powierzchniach nieożywionych? Przegląd systematyczny. BioMed Central: Choroby zakaźne. 2006.

Dowiedz się więcej

Norowirusy w środowisku i żywności - nowe zagrożenie?

http://www.medycynawet.edu.pl/images/stories/pdf/pdf2007/042007/200704s03790383.pdf

Norowirusy - taktyka rozprzestrzeniania się

http://static.epnp.pl/public/images_repository/pliki_uczelni/