Kolka nerkowa w ciąży

U wielu ciężarnych pacjentek, wykazujących objawy kamicy nerkowej, problem ten występował już w przeszłości. Czym jest kamica nerkowa i jakie są jej objawy?

Kamica nerkowa

Pojęciem kamicy nerkowej określana jest sytuacja, gdy w drogach moczowych pojawiają się nierozpuszczalne złogi, będące efektem wytrącania się, zawartych w moczu, substancji chemicznych. Aby doszło do powstania złogów, stężenie tych substancji musi znacząco przekraczać dopuszczalne normy.

Od czego robi się kamica nerkowa?

Do głównych przyczyn powstawania złogów należą:

• wysokie stężenie substancji kamicorodnych w moczu (m.in.: szczawiany, wapń, fosforany, cystyna, kwas moczowy),
• zastój moczu,
• poszerzenie dróg odprowadzających mocz,
• zakażenia układu moczowego.

Złogi powstają w nerkach lub w drogach odprowadzających mocz. W zależności od tego, w której części układu moczowego znajduje się złóg, wyróżnia się: kamicę nerkową, moczowodową i pęcherzową. Kamienie powstałe w tzw. kielichach czy w miedniczce nerkowej przemieszczają się następnie do moczowodu i dalej, do pęcherza moczowego. Jeśli są niewielkie (< 4 mm),wówczas zostają wydalone z moczem. Jeśli powiększaja się, prawdopodobieństwo ich samoistnego wydalenia maleje. Kamienie nerkowe mogą powodować duże dolegliwości, a nawet doprowadzić do uszkodzenia nerki.

Objawy kamicy nerkowej

Trzeba pamiętać, że kamica nerkowa nie zawsze daje objawy, dlatego wyróżnia się: bezobjawową, wykrywaną przypadkowo, oraz objawową. Obraz kliniczny kamieni w drogach moczowych u kobiety w ciąży jest w zasadzie identyczny, jak w każdym innym przypadku, dlatego też postępowanie diagnostyczne i lecznicze również wykazuje wiele podobieństw.

Kolka nerkowa - objaw kamicy nerkowej

Najbardziej typowym objawem kamicy nerkowej jest kolka nerkowa. Pojęciem tym określany jest ból, zlokalizowany w okolicy lędźwiowej, promieniujący do spojenia łonowego, narządów płciowych zewnętrznych i wewnętrznej powierzchni ud. W przypadku, gdy zablokowana została cewka moczowa, pojawia się ból w okolicy nadłonowej.

Powody powstawania bolesnych dolegliwości wynikają m.in. z zablokowania odpływu moczu przez nieskuteczne próby przeciskania się złogu przez wąskie światło dróg odprowadzających mocz, powodujące zastój moczu w nerce i rozciąganie miedniczki nerkowej. Pojawiają się wtedy problemy z oddawaniem moczu: bolesne parcie na mocz, ból podczas mikcji (oddawania moczu) oraz częste oddawanie moczu w niewielkich ilościach.

Objawami towarzyszącymi bólowi mogą być także:

• nudności i wymioty,
• omdlenia,
• występowanie niskiego ciśnienia krwi (hipotensja), 
• w niektórych przypadkach także krwiomocz.

Gorączka i dreszcze pojawiają się najczęściej razem z zakażeniem układu moczowego.

W badaniu fizykalnym stwierdzana jest bolesność okolicy nerki. Może wystąpić również zwiększone napięcie mięśni po stronie kolki. Jedynym sposobem na ustąpienie dolegliwości bólowych jest odblokowanie przepływu moczu (np. poprzez przemieszczenie się kamienia do pęcherza moczowego i samoistne wydalenie go z moczem). Warto zwrócić uwagę na fakt, że w wielu przypadkach kamica ma przebieg nawrotowy.

Powikłania kamieni nerkowych w ciąży

Występowanie kamieni nerkowych u kobiety ciężarnej może prowadzić do wielu powikłań, które mogą negatywnie wpłynąć na zdrowie matki i prawidłowy przebieg ciąży. Wśród ostrych powikłań kamicy nerkowej wymienić należy: zakażenie układu moczowego, ostre odmiedniczkowe zapalenie nerek, nefropatię zaporową oraz roponercze.

Odmiedniczkowe zapalenie nerek może prowadzić do uogólnionego zakażenia i niewydolności nerek. Nefropatia zaporowa stanowi zespół zmian układu moczowego na gruncie morfologicznym i czynnościowym, a związana jest z utrudnionym odpływem moczu, który z kolei jest wynikiem częściowej lub całkowitej niedrożności dróg moczowych. Typowym objawem nefropatii zaporowej jest tzw. wodonercze, czyli poszerzenie układu kielichowo-miedniczkowego.

Przyczyną powstawania roponercza jest natomiast nadkażenie moczu, występujące przy jego zablokowanym odpływie. Może ono prowadzić do sepsy.

Wśród powikłań kamicy nerkowej u kobiety ciężarnej, które bezpośrednio dotyczą płodu, jest duże ryzyko wystąpienia porodu przedwczesnego wraz ze wszystkimi powikłaniami wcześniactwa u dziecka.

Diagnostyka kamicy nerkowej w ciąży

Najczęściej stosowanym badaniem obrazowym jest ultrasonografia (USG) – badanie pierwszego wyboru u kobiet w ciąży. Pozwala ona m.in. ocenić stopień zastoju i poszerzenia dróg moczowych i uwidocznić występujące złogi. Kolejnymi ważnymi badaniami są: badanie ogólne moczu, badanie osadu moczu oraz posiew moczu, mające na celu ocenę ewentualnej obecności w moczu: bakterii, leukocytów, krwinek czerwonych, składników mineralnych i in. Nieraz istotne są także badania z krwi. W zależności od rodzaju dolegliwości i ich nasilenia, czasu trwania ciąży i kilku innych czynników, ustalane jest dalsze postępowanie zachowawcze lub zabiegowe.

U kobiet w ciąży najczęściej występuje samoistne wydalenie złogu przez cewkę moczową, oczywiście z uwzględnieniem wielkości złogu. Stosowane leczenie zachowawcze obejmuje m.in.: odpowiednie nawadnianie organizmu, stosowanie leków przeciwbólowych i rozkurczowych lub też antybiotykoterapię.

Leczenie zabiegowe kamicy nerkowej w ciąży

Najczęstszą procedurą zabiegową jest cystoskopowe założenie cewnika moczowodowego. Jak sama nazwa wskazuje, metoda ta polega na wprowadzeniu odpowiedniego wziernika, zwanego cystoskopem, poprzez cewkę moczową do pęcherza moczowego i założeniu cewnika do moczowodu. Wskazaniami do takiego leczenia są powikłane postacie kamicy nerkowej, takie jak: nawrotowe kolki nerkowe, utrzymujące się lub wtórne zakażenie, nieustępujący i trudny do leczenia ból. W sytuacjach bardzo poważnych następuje konieczność odprowadzenia moczu z nerki poprzez przezskórną nefrostomię.

Kobiety w ciąży, u których w wywiadzie stwierdzona została kamica nerkowa, powinny przede wszystkim pić większą, niż zazwyczaj ilość płynów i, w miarę możliwości, unikać stosowania w nadmiarze preparatów zawierających wapń. Nie bez znaczenia jest również podejmowanie aktywności fizycznej o umiarkowanym nasileniu, która sprzyja przesuwaniu się i wydalaniu złogów.