Gorączka u dziecka, gorączka u niemowlaka

Gorączka to jeden z pierwszych objawów infekcji. Jak zbić gorączkę i czy jest niebezpieczna? Jak walczyć z gorączką u dzieci? Czym różni się gorączka i stan podgorączkowy? Sprawdź, co oznacza podwyższona temperatura ciała i jakie są na nią sposoby.

Gorączka to podwyższenie temperatury ciała powyżej 38° Celsjusza. Nie jest to choroba sama w sobie, ale reakcja obronna organizmu na zagrażające czynniki. Jej pojawienie się jest najczęściej związane z infekcją i nie zawsze jest powodem do sięgnięcia po pomoc lekarską.

Gorączka u niemowlaka

Co oznacza gorączka u niemowlaka? Noworodki i niemowlęta mają jeszcze niedojrzały układ regulacji temperatury ciała. Dlatego najpierw należy wstępnie ocenić, czy przyczyną gorączki nie jest przegrzanie organizmu, które nie wymaga leczenia, a jedynie dopasowania ubrania do warunków.

Dziecko:

  • jest przegrzane, gdy rączki i nóżki ma ciepłe, a skóra jest zaróżowiona
  • ma gorączkę, jeżeli rączki i nóżki ma zimne, a skóra jest blada

Chorego z gorączką należy obserwować (szczególnie dotyczy to dzieci), zapewnić mu komfort, spokój i warunki do odpoczynku oraz dbać o odpowiednie nawodnienie. Wysoką gorączkę, powyżej 38,5⁰C, powinno się obniżać za pomocą leków przeciwgorączkowych.

Dzieci karmione piersią należy częściej przystawiać do piersi. Z kolei niemowlęta karmione mlekiem modyfikowanym oraz starszym dzieciom trzeba często podawać do picia letnie płyny w małych ilościach.

Co powoduje gorączkę?

Gorączka najczęściej powodowana jest przez infekcje wirusowe lub bakteryjne (np. przeziębienia, zakażenia żołądkowo-jelitowe - grypę żołądkową, grypę, anginę). Innymi przyczynami gorączki mogą też być jednak:

Temperaturę ciała może podnosić również owulacja i ciąża oraz wysiłek fizyczny.

Czasami przyczyny gorączki są nieznane. Jeżeli gorączka powyżej 38,5°C utrzymuje się trzy tygodnie lub dłużej, a badania zlecone przez lekarza nie ujawniają nieprawidłowości, to stwierdza się gorączkę o nieznanej przyczynie.

Jakie objawy towarzyszą gorączce?

U dorosłych gorączce towarzyszą tachykardia2 i tachypnoe3, a skóra jest blada i sucha. Ponadto mogą wystąpić dreszcze, zmęczenie, bóle mięśniowe, głowy i stawów. Chory cierpi na brak apetytu i wzmożone pragnienie. Gdy gorączka osiąga swoją szczytową wartość, skóra staje się zaczerwieniona, chory się mocno poci, pojawiają się wypieki na twarzy, wargi są żywoczerwone, a jego oczy są nienaturalnie błyszczące („szkliste”).

Jak zbić gorączkę domowymi sposobami?

Leki przeciwgorączkowe, które stosuje się w zmniejszaniu gorączki, to przede wszystkim ibuprofen lub paracetamol, a u dorosłych również kwas acetylosalicylowy. Kwasu acetylosalicylowego nie można stosować u dzieci poniżej 12. roku życia ze względu na możliwość wystąpienia poważnych powikłań.

Zazwyczaj bierze się jeden lek w 3-4 dawkach w ciągu doby (czyli co 6-8 godzin), ale w przypadkach wysokiej gorączki, słabo reagującej na leczenie, ibuprofen lub paracetamol można podawać na zmianę, co 6 godzin.

Jak zapobiec wystąpieniu gorączki?

Najlepszym sposobem na zapobieganie wystąpienia gorączki jest unikanie infekcji. Opiera się ono na:

  • szczepieniach ochronnych
  • prawidłowej diecie
  • regularnej aktywności fizycznej, najlepiej na świeżym powietrzu i co najmniej 5 razy w tygodniu po 30 minut
  • zapewnianiu sobie odpowiedniej ilości snu, czyli minimum 7 godzin
  • zaprzestaniu palenia papierosów
  • częstym wietrzeniu pomieszczeń, w których przebywamy

Sposób na gorączkę u dzieci

U dzieci dawkowanie leków obliczane jest w przeliczeniu na masę ciała. Ibuprofen podaje się w dawce 5 mg na 1 kg masy ciała; paracetamol w dawce 10-15 mg/kg - lub zgodnie z zaleceniami lekarza.

Niemowlętom do 6. miesiąca życia leki podaje się jedynie po konsultacji z lekarzem! Przy dawkowaniu leków u dorosłych należy kierować się informacjami zawartymi w ulotce lub zaleceniami lekarza.

Jeżeli leki przeciwgorączkowe nie dają spodziewanej poprawy, zastosować można dodatkowo:

  • chłodne okłady na głowę i szyję (u małych dzieci jeszcze na brzuch i pachwiny) – powinny być one zmieniane co 15 minut
  • kilkuminutową kąpiel w letniej wodzie – temperatura wody nie powinna być niższa od temperatury ciała o więcej niż dwa stopnie

 

Jak mierzyć temperaturę?

Zakres temperatur ciała człowieka można podzielić na kilka przedziałów:

  • 36-37°C – prawidłowa temperatura ciała
  • 37-38°C – stan podgorączkowy
  • 38-39°C – gorączka
  • powyżej 39°C – wysoka gorączka

W zależności od pory dnia (rano temperatura jest najniższa) i miejsca pomiaru, normy temperatury trochę się różnią.

Temperatura ciała mierzona pod pachą jest niższa o ok. 0,5°C od temperatury w odbycie lub uchu. Jest też niższa o ok. 0,3°C od tej w ustach.

Miejsce i pora mierzenia są ważne przy interpretacji wyniku: temperatura 37,5°C zmierzona wieczorem w odbycie uznawana jest za stan prawidłowy.

Również owulacja lub ćwiczenia fizyczne mogą fizjologicznie podnieść temperaturę ciała.


Kiedy gorączka jest groźna?

Pomimo tego, że gorączka jest naturalnym i bardzo potrzebnym procesem obronnym organizmu, to jej nadmierny wzrost, powyżej 40°C, może być niebezpieczny i wymaga konsultacji lekarskiej. Tak wysoka gorączka może prowadzić do uszkodzenia komórek i zaburzenia pracy organizmu. Najbardziej wrażliwy na podwyższenie temperatury jest mózg, a podwyższenie temperatury ciała powyżej 42-43°C grozi nieodwracalnym uszkodzeniem białek w komórkach nerwowych.

Poza tym wysoka gorączka może prowadzić u małych dzieci (w wieku od 6 miesięcy do 5 lat), do drgawek, a u dorosłych do niewydolności krążenia i wyniszczenia organizmu.

Gorączka i drgawki u dziecka

O drgawkach gorączkowych mówimy, gdy dochodzi do utraty przytomności oraz drżenia kończyn po obu stronach ciała. W większości przypadków, chociaż wyglądają niepokojąco, nie powodują one powikłań.

Gdy u twojego dziecka pojawią się drgawki:

  • połóż dziecko na boku lub na brzuchu na podłodze
  • usuń wszystkie ostre narzędzia z okolicy dziecka
  • poluźnij mu ubranie (rozepnij guziki, suwaki i paski)
  • trzymaj dziecko, aby zapobiec jego zranieniu
  • nie wkładaj mu nic do ust ani nie próbuj powstrzymać drgawek
  • gdy atak drgawek trwa dłużej niż 10 minut, wezwij karetkę pogotowia (numer 112 lub 999)

Większość drgawek przechodzi samoistnie. Po ataku zabierz dziecko jak najszybciej do lekarza, w celu ustalenia przyczyny gorączki.

Temperatura ciała u dziecka interpretacja

Gorączka - jak sobie radzić z gorączką

Kiedy do lekarza z gorączką?

Gorączka nie jest chorobą, a naturalnym mechanizmem obronnym organizmu i jej pojawienie się zazwyczaj nie jest powodem do konsultacji lekarskiej. Może też być jednak objawem poważnych schorzeń, w których pomoc lekarska jest niezbędna.

Osoba dorosła z gorączką

Dorosły z gorączką powinien zgłosić się do lekarza, gdy:

  • gorączka jest wyższa niż 39,4°C.
  • gorączka utrzymuje się dłużej niż 3 dni.
  • gorączce towarzyszą objawy takie jak:
    • silny ból głowy
    • silny obrzęk połączony z bólem gardła
    • wysypka skórna, szczególnie, gdy nagle ulega gwałtownemu zaostrzeniu i nie znika po uciśnięciu
    • nadwrażliwość na światło
    • sztywność karku i ból przy pochylaniu głowy
    • splątanie i inne zaburzenia stanu świadomości
    • częste i obfite wymioty
    • trudności w oddychaniu lub ból w klatce piersiowej
    • skrajna apatia i drażliwość
    • ból brzucha lub ból podczas oddawania moczu
    • osłabienie siły mięśniowej lub zaburzenia czucia
    • jakiekolwiek inne niepokojące odczucia lub objawy

Dziecko z gorączką

Sytuacje, które w przypadku dzieci wymagają pilnej konsultacji lekarskiej, to: 

  • gorączka wystąpiła u dziecka, które nie ukończyło jeszcze 3. miesiąca życia
  • gorączka wystąpiła u dziecka po raz pierwszy lub ma nietypowy, inny niż zwykle, przebieg
  • na skórze dziecka pojawiły się czerwone plamy, wybroczyny, małe wylewy podskórne (jest to stan, który wymaga NATYCHMIASTOWEJ pomocy lekarskiej)
  • dziecko jest nadmiernie senne, skarży się na zaburzenia widzenia, ból głowy lub sztywność karku
  • gdy u dziecka pojawił się ból brzucha, stolce z krwią lub częste i obfite wymioty
  • gdy dziecko jest odwodnione – oddaje mało moczu, ma suche wargi i język, płacze bez łez
  • gdy dziecko oddycha inaczej niż zwykle – oddech jest szybki, niespokojny
  • jeżeli gorączka przekroczy 39,5°C i nie spada, pomimo zastosowania leków przeciwgorączkowych
  • gdy wystąpiły drgawki (w dalszej części przeczytasz, co zrobić, gdy twoje dziecko dostanie drgawek). Jeżeli trwają one dłużej niż 10 minut to wezwij karetkę pogotowia – zadzwoń pod numer 112 lub 999
  • jeżeli gorączka powyżej 38°C utrzymuje się dłużej niż 3 dni

Praktyczne informacje o gorącze

Jeśli masz gorączkę:

  • Zostań w domu i odpoczywaj – dzięki temu szybciej wrócisz do zdrowia.
  • Często wietrz pokój i zapewnij temperaturę pomieszczenia ok. 20-21°C.
  • Pij dużo wody niegazowanej, herbaty lub soków.
  • Regularnie przyjmuj leki przeciwgorączkowe, np. ibuprofen lub paracetamol.
  • Skonsultuj się z lekarzem, jeżeli gorączka nie ustępuje po 3 dniach lub wystąpią u ciebie jakieś niepokojące objawy.

Jak powstaje gorączka?

Regulacją temperatury w ciele człowieka zajmuje się ośrodek w podwzgórzu. Składa się on z dwóch części. Jedna odpowiada za utratę ciepła z organizmu (np. poprzez uruchamianie wydzielania potu). Druga – za zatrzymywanie ciepła (np. przez pobudzanie procesów przemiany materii).

Mimo że pojawienie się gorączki potęguje zazwyczaj takie objawy jak uczucie rozbicia, osłabienie i brak apetytu, to jest to ważny element mechanizmu obronnego organizmu. W wyniku podwyższenia temperatury ciała do 37-38°C układ odpornościowy pracuje bardziej intensywnie, a przeciwciała4 są najbardziej aktywne. Poza tym zmniejsza się dostępność substancji odżywczych, np. żelaza, wykorzystywanych przez bakterie, co utrudnia ich namnażanie się.

Pojawienie się gorączki wymaga zmniejszenia wydalania ciepła z organizmu (np. poprzez skurcz naczyń krwionośnych skóry) i zwiększenia jego wytwarzania (np. w wyniku skurczu mięśni w przebiegu dreszczy).

Gorączkę można podzielić na gorączkę ostrą i przewlekłą.

Gorączka ostra

Gorączka ostra jest głównie objawem infekcji, ale może być też reakcją na szczepienie, niektóre leki, udar cieplny5 i przegrzanie. Trwa zwykle do 7 dni, a gorączka związana ze szczepieniem – od kilku godzin do jednego dnia.

Gorączka przewlekła

Gorączka przewlekła trwa powyżej 7 dni i pojawia się w chorobach przewlekłych przewodu pokarmowego, chorobach reumatologicznych, endokrynologicznych, zakaźnych i pasożytniczych. Wymaga ona zdiagnozowania przyczyny i zastosowania odpowiedniego leczenia.

Przeczytaj więcej o tym, jak dzięki diecie zwiększyć odporność.

Źródła: 

  • Mayoclinic.org.
  • „Fever in the Adult Patient” F.C. Blum, M.H. Biros, Rosen’s Emergency Medicine, Eight Edition, Chapter 12, 119-123.
  • „Antipyretic treatment in young children with fever: acetaminophen , ibuprofen, or both alternating in a randomized, double-blind study” E.M. Sarrell, E. Wielunsky, H.A. Cohen, Archives of Pediatrics Adolscent Medicine, 2006; 160: 197-202.
  • „Medycyna rodzinna” J. B. Laskowski, W. Laskus, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa, 2004.
  • „Pediatria praktyczna” pod red. K. Bożkowej, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 1999.
  • „Medycyna wewnętrzna” G. Herold i współautorzy, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa, 2004.
  • „The Merc Manual – Objawy kliniczne” R.S. Porter, J.L. Kaplan, B.P. Homeier, Elsevier Urban & Partner, Wrocław, 2008.
  • „Gorączka u dzieci” A. Radzikowski, Biblioteka Pediatry, PZWL, Warszawa 2008.

Przypisy:

1 Choroba, w której układ odpornościowy organizmu nieprawidłowo identyfikuje własne komórki jako obce i ,w ramach obrony, wytwarza przeciwciała uszkadzające własne komórki.

2 Inaczej nazywana częstoskurczem. Jest to przyspieszenie akcji serca powyżej 100 uderzeń na minutę.
3 Przyspieszenie częstości oddechów powyżej 20 oddechów na minutę.
4 Białka, które są produkowane przez komórki układu odpornościowego, limfocyty B, w odpowiedzi na zakażenie. Ich zadaniem jest wiązanie, czyli zakłócanie działania, antygenów. Antygeny to substancje, które „alarmują” system odpornościowy, mogą nimi być np. komórki bakterii lub komórki nowotoworowe.
Występuje, gdy dochodzi do przegrzania organizmu. Objawami udaru cieplnego się bóle i zawroty głowy, zaburzenia widzenia, gorąca, spocona lub sucha skóra, nudności i wymioty. Temperatura ciała może przekroczyć nawet 40ᵒC. Pomoc polega przede wszystkim na przeniesieniu chorego w chłodne, zacienione miejsce i na chłodzeniu organizmu poprzez owinięcie w wilgotne prześcieradło/ręcznik i podanie chłodnych płynów do picia. W przypadku ciężkich udarów cieplnych mogą wystąpić drgawki i utrata przytomności. Stan ten wymaga natychmiastowej interwencji lekarza.

Prezentowanych informacji o charakterze medycznym nie należy traktować jako wytycznych postępowania medycznego w stosunku do każdego pacjenta. O postępowaniu medycznym, w tym o zakresie i częstotliwości badań diagnostycznych i/lub procedur terapeutycznych decyduje lekarz indywidualnie, zgodnie ze wskazaniami medycznymi, które ustala po zapoznaniu się ze stanem pacjenta. Lekarz podejmuje decyzję w porozumieniu z pacjentem. W przypadku chęci realizacji badań nieobjętych wskazaniami lekarskimi, pacjent ma możliwość ich odpłatnego wykonania. Należy potwierdzić przy zakupie badania szczegóły do jego przygotowania.
Data dodania 21.11.2019
Data ostatniej aktualizacji 10.03.2023