Głóg (Crataegus L.). Krzew przyjazny sercu

W Polsce popularne są dwa gatunki głogu: głóg jednoszyjkowy (Crataegus monogyna) i głóg dwuszyjkowy (Crataegus oxyacantha). Rośliny te można spotkać w lasach, zaroślach, na zrębach i zboczach. Sadzone są też w parkach i jako elementy żywopłotów. Ceniono je już w zamierzchłych czasach, choć ich właściwości lecznicze poznano dość późno. Z początku służyły jako pożywienie dla biedoty. Zmielone i wysuszone owoce głogu dodawano do mąki na chleb, z liści przyrządzano herbatę, a z pestek namiastkę kawy.

Głóg jako roślina lecznicza

W lecznictwie stosuje się kwiatostan głogu (Inflorescentia Crataegi) i owoc głogu (Fructus Crataegi), które są surowcami farmakopealnymi. Główne związki czynne kwiatostanu głogu to flawonoidy działające rozkurczająco na mięśnie gładkie naczyń krwionośnych i procyjanidyny oligomeryczne (związki wielofenolowe) obniżające łagodnie ciśnienie tętnicze krwi. Wśród flawonoidów występuje tu między innymi witeksyna i jej glikozydy, rutozyd, hiperozyd oraz kemferol. Surowiec zawiera także fenolokwasy, kwasy triterpenowe, związki azotowe, garbniki, olejek eteryczny, beta-sitosterol i eskulinę. Owoce głogu, podobnie jak kwiatostany, kryją flawonoidy i procyjanidyny, ale w innym stosunku ilościowym. Występuje w nich ponadto witamina A i C oraz sorbitol.

Właściwości głogu

Głóg działa wielokierunkowo: rozszerza naczynia wieńcowe, poprawia krążenie, uszczelnia i wzmacnia naczynia krwionośne, obniża ciśnienie tętnicze oraz poziom lipidów i cholesterolu we krwi. Wykazuje właściwości antyarytmiczne, kardioprotekcyjne (ochronne na mięsień sercowy) i przeciwmiażdżycowe. Wyciągi z głogu działają uspokajająco i słabo moczopędnie. Ponadto wpływają bardzo korzystnie na naczynia mózgowe, powodując lepsze ukrwienie, dotlenienie i odżywienie mózgu. Godne podkreślenia są również inne, nie mniej ważne, właściwości rośliny. Flawonoidy występujące w głogu, poza wspomnianym działaniem rozkurczającym, posiadają znaczący wpływ na stabilizację kolagenu, najpowszechniejszego białka w organizmie, które odpowiada za utrzymanie integralności substancji podstawowej, ścięgien, więzadeł i chrząstki.

Zastosowanie głogu w lecznictwie

Głóg znany jest lecznictwu od wieków. W medycynie ludowej używano go na wiele sposobów. Ze względu na działanie przeciwskurczowe podawany był w przypadku astmy. W postaci płukanek znajdował zastosowanie w zapaleniu błony śluzowej jamy ustnej i gardła. Jego lecznicze właściwości wykorzystywano przy biegunkach i niestrawności. Uznawany był także za skuteczny środek na bezsenność. W medycynie chińskiej roślinę tę stosuje się, aby usprawnić trawienie, zapobiec zaleganiu pożywienia w żołądku i poprawić krążenie. Obecnie kwiatostan i owoc głogu wykorzystywane są jako łagodne środki nasercowe, zwłaszcza w miażdżycy, chorobach serca wieku starczego, dusznicy bolesnej czy nadciśnieniu. Poprawiają one pracę serca, poprzez wzmocnienie siły skurczu mięśnia sercowego (działanie inotropowe dodatnie), zwiększają przepływ wieńcowy, zmniejszają opór naczyniowy i wydłużają czas refrakcji (potencjalne działanie przeciwarytmiczne). Preparaty z głogu, podnosząc wydolność organizmu, wpływają pozytywnie na jakość życia pacjenta.

Głóg w apteczce

W aptekach dostępne są standaryzowane wyciągi z głogu. Najlepiej wybierać preparaty zawierające jednocześnie wyciąg z liści standaryzowany na zawartość witeksyny oraz sproszkowane świeże owoce. Takie produkty zapewniają pełną siłę działania głogu występującego w naturze.

„Twój Farmaceuta” nr 14, listopad/grudzień 2017