FOMO – lęk przed odcięciem od internetu

Co to jest FOMO?

FOMO to skrót od angielskiego Fear of Missing out, czyli strachu przed pozbawieniem dostępu do informacji, odłączeniem¹. W dobie internetu, smartfonów czy serwisów społecznościowych problem ten stał się bardzo aktualny i stanowi przedmiot zainteresowania psychologów.

Po raz pierwszy tego terminu użył Dan Herman w połowie lat 90. XX wieku w celu określenia „obawy przed niewykorzystaniem wszystkich dostępnych możliwości i jednocześnie utratę spodziewanej radości, związanej z wyczerpaniem wszystkich tych możliwości”¹. Autor nazwy nie łączył tego rodzaju strachu jedynie z mediami społecznościowymi, wpłynęły na to takie gazety jak „New York Times” i „The Guardian”.

Definicja FOMO

Najbardziej znaną definicją jest ta stworzona przez Przybylskiego i współpracowników, która charakteryzuje pojęcie jako „wszechogarniający lęk, że inne osoby w danym momencie przeżywają bardzo satysfakcjonujące doświadczenia, w których ja nie uczestniczę”¹.

Inna z kolei określa strach jako ten dotyczący faktu, że „inni bawią się bez ciebie”.

Strach przed odłączeniem można ujmować bardziej ogólnie, problem nie dotyczy wyłącznie rozrywki. Należy ogólnie stwierdzić, za Przybylskim, że łączy się on z chęcią bycia w stałej łączności z innymi¹, potrzebą przynależności.

Kogo dotyka FOMO

Według badań lęk przed odcięciem odłączeniem najczęściej dotyczy młodych dorosłych. Jeżeli chodzi o różnice płciowe, to bardziej narażeni są mężczyźni niż kobiety jak również osoby, których potrzeby autonomii czy przynależności nie zostały zaspokojone. Badania wskazują, iż im młodsi użytkownicy, tym większe „sfomizowanie”. ¹ 

FOMO w Polsce

Wg danych z 2019 r. około 27 mln osób w Polsce korzysta z internetu. Około 16 proc. z nich to osoby wysoko sfomizowane, zaś 65 proc. zalicza się do średnio sfomizowanych. Tylko 19 proc. użytkowników ma niski wskaźnik FOMO¹. Dane te wskazują na istnienie ogromnego problemu jakim jest konieczność bycia ciągle online.

Test na FOMO - quiz

Odpowiedz na następujące pytania i sprawdź, czy jesteś uzależniony od dostępu do informacji:

1. Czy nie wyobrażasz sobie dnia bez internetu?
2. Czy, jeśli robisz zdjęcia, natychmiast je publikujesz?
3. Czy piszesz w mediach społecznościowych o wszystkich wydarzeniach z twojego życia?
4. Czy ciągle sprawdzasz liczbę polubień twoich postów?
5. Czy już po obudzeniu się sprawdzasz najnowsze wiadomości/maile?

Jeżeli odpowiedziałeś na TAK na przynajmniej 3 z 5 pytań, zalecamy konsultacje z psychologiem, ponieważ może u ciebie występować lęk przed odłączeniem. 

Diagnoza syndromu FOMO

Diagnozą zajmuje się psycholog po przeprowadzeniu wywiadu i użyciu najczęściej testu opracowanego przez K. Przybylskiego - skali, która zawiera przykładowo takie stwierdzenia do ustosunkowania się, jak:

• Obawiam się, że inni ludzie mają więcej doświadczeń, z których są bardziej zadowoleni niż ja.
• Obawiam się, że moi znajomi mają więcej doświadczeń, z których są bardziej zadowoleni niż ja.
• Martwi mnie, gdy ktoś dowiaduje się, że moi znajomi bawią się beze mnie.
• Niepokoi mnie, gdy nie wiem, jakie plany mają moi znajomi.
• Martwi mnie gdy tracę okazję do spotkania się ze znajomymi.

Przyczyny FOMO

To stosunkowo nowe zjawisko. Do jego powstania przyczynił się z pewnością rozwój mediów i związane z tym zachowania. Współcześnie nie musimy wysyłać listów czy telegramów. Wystarczy, że prześlemy maila, cały proces zajmie nam dosłownie parę sekund. Dociera do nas wiele informacji, ale również szybko się dezaktualizują. A co za tym idzie, pojawia się strach przed tym, że nie jesteśmy na bieżąco. Jeżeli chodzi o kwestie psychologiczne, to wskazuje się m.in. niezaspokojoną potrzebę przynależności, która jest jedną z ważniejszych.

Objawy FOMO

Do najczęstszych objawów należy strach przed byciem pozbawionym informacji. Osoby wysoko sfomizowane korzystają ze smartfona zaraz po przebudzeniu, podczas posiłków, drogi do pracy/szkoły, przed zaśnięciem czy nawet w trakcie spotkań ze znajomymi. Nieustannie sprawdzają informacje oraz dzielą się szczegółami ze swojego życia. Intensywnie i długo korzystają z portali społecznościowych, w porównaniu do przeciętnego użytkownika internetu – pół godziny a nawet około godziny. Mają też konta na więcej niż jednej witrynie społecznościowej. Większa liczba osób o wysokim wskaźniku FOMO w porównaniu z przeciętnymi użytkownikami buduje w sieci działania autokreacyjne, bądź podejmuje w internecie czynności jako sposób na zabicie nudy.¹ Nie mogą już funkcjonować offline.

Syndrom FOMO

W przypadku pozbawienia dostępu do portali społecznościowych, osoby z wysokim FOMO odczuwają:

• samotność,
• niepokój,
• strach,
• nudności,
• zawroty głowy,
• bóle brzucha,
• niepokój,
• dyskomfort.

Skutki Fear of Missing out

Częste korzystanie z internetu, mediów społecznościowych wywołuje wiele negatywnych skutków. Przede wszystkim następuje zaniedbywanie obowiązków domowych, a czasem również zawodowych. Zamiast dbać o dom, relacje rodzinne, spędzamy czas, szukając nowych wiadomości, aby być ciągle na bieżąco.

Osoby z wysokim FOMO korzystają z internetu właściwie wszędzie, wykorzystują media społecznościowe m.in. do tego, aby śledzić i żyć życiem innych. Skutkuje to m.in. niską samooceną i niższym poczuciem własnej wartości. Porównujemy się z innymi, przez co jesteśmy sfrustrowani. Zaburzenie może mieć nie tylko skutki psychologiczne, lecz także czysto fizyczne. Często jest przyczyną wypadków samochodowych: gdy rozkojarzony kierowca zerka na telefon i powoduje kolizje bądź zapatrzona w komórkę osoba nie zauważa nadjeżdżającego auta.     

Jak zapobiegać FOMO?

Przede wszystkim należy zdać sobie sprawę z wartości, jakie niesie świat rzeczywisty, a nie wirtualny. Starajmy się podtrzymywać relacje międzyludzkie przez liczne spotkania, wspólne, efektywne spędzanie czasu. Gdy widzimy się z bliskimi, korzystajmy z tej relacji, skupmy się na rozmówcy i odłóżmy telefony komórkowe.

Pamiętajmy również, że nasz czas jest cenny. Starajmy się nie tracić go na przeglądanie mediów społecznościowych. Skupmy się na sobie: wyglądzie, kondycji fizycznej i zdrowiu. Rozwijajmy się, znajdźmy sobie hobby niezwiązane z mediami, dzięki temu będziemy w stanie ograniczyć nieco kontakt z nimi, co wyjdzie nam na dobre.

Rola rodziców

Pamiętajmy, że to my rodzice jesteśmy odpowiedzialni za wychowywanie i kształtowanie nawyków naszych dzieci. Spędzajmy z nimi dużo czasu na zabawach, które mogą odbywać się na powietrzu i nie są związane z internetem. Podtrzymujmy właściwe relacje poprzez rozmowy. Starajmy się dawać dobry przykład. Unikajmy nadmiernego korzystania z portali społecznościowych. Miejmy świadomość z czego w internecie korzysta nasze dziecko. Rozmawiajmy z nim o pozytywnych i negatywnych stronach internetu. Pokazujmy, jak ważne są wzajemne relacje rzeczywiste, nie wirtualne. 

JOMO

JOMO zdaje się być antidotum na lęk przed odłączeniem. Skrót pochodzi od angielskiego Joy of missing out, czyli zadowolenie z ucieczki przed natłokiem informacji. Polega ono na skupianiu się na teraźniejszości i eliminowaniu nadmiaru bodźców, oraz ograniczeniu aktywności na portalach społecznościowych w celu skupienia się na sobie i odpoczynku. Wszyscy powinniśmy spróbować JOMO! 

Pamiętajmy!

1. Są pozytywne i negatywne strony internetu/mediów społecznościowych.
2. Starajmy się dawać dobry przykład, poświęcajmy czas dzieciom. 
3. Nauczmy dziecko bezpiecznego korzystania z internetu.
4. Kontrolujmy, z jakich stron internetowych korzystają dzieci.
5. Rozwijajmy hobby u dziecka.
6. Interesujmy się problemami naszej pociechy.
7. Postarajmy się ograniczyć korzystanie z internetu na rzecz aktywności ruchowej.

Piśmiennictwo:

[1] Jupowicz-Ginalska A. i in., FOMO – lek przed odłączeniem – raport z badań, Warszawa 2018. 

Przeczytaj także: Czym są fobie? Rodzaje, objawy i leczenie