Cukrzyca. Nowoczesne glukometry dla cukrzyków

Bezbolesne mierzenie poziomu glukozy

Wielu pacjentom, zwłaszcza ze świeżo zdiagnozowaną cukrzycą, pobieranie krwi w celu oznaczenia poziomu glukozy kojarzy się z nieprzyjemnym nakłuwaniem opuszka palca. Tymczasem nowoczesne nakłuwacze umożliwiają bezbolesne wykonanie pomiaru. Najczęściej krew pobiera się z opuszka palca dłoni. Najgorzej nadaje się do tego kciuk: ma stosunkowo grubą, wymagającą głębokiego ukłucia skórę, w dodatku jest dobrze unerwiony, więc zabieg bywa bolesny. Opuszki pozostałych palców najlepiej nakłuwać z boku, tam, gdzie unerwienie jest słabsze, a ukrwienie wystarczająco dobre.

Jak nakłuwać palec?

Zdecydowana większość nakłuwaczy pozwala dobrać głębokość ukłucia. Bez względu na miejsce i głębokość nakłucia trzeba pamiętać o zasadach higieny: dokładnym wymyciu nakłuwanego miejsca wodą z mydłem i regularnej wymianie lancetów w nakłuwaczu. W warunkach domowych nie trzeba stosować środków odkażających, które niepotrzebnie wysuszają skórę. Niektóre urządzenia wymuszają wymianę ostrza po pierwszym użyciu, ale są i takie, które pozwalają na wielokrotne nakłucie tym samym lancetem. Nie warto korzystać z tej możliwości, ponieważ lancety szybko się tępią i zaczynają uszkadzać delikatną skórę opuszków palców.

Wybór nakłuwacza

Nakłuwacze produkuje wiele firm, niektóre sprzedają je w zestawie z glukometrem. Jeśli z jakiegoś powodu nakłuwacz z zestawu nie odpowiada pacjentowi, zawsze można go wymienić. Kupując nowe urządzenie, trzeba pamiętać nie tylko o wygodzie i bezpieczeństwie użytkowania, ale i cenie zestawu lancetów.

Jak działa glukometr?

Pomiar stężenia glukozy we krwi przy pomocy indywidualnego glukometru jest zawsze pomiarem pośrednim, dwuetapowym. Jest też mniej dokładny od pomiarów laboratoryjnych, dlatego może się okazać, że badanie krwi z tego samego nakłucia w laboratorium i podręcznym glukometrem da różne, chociaż zbliżone wyniki.

Wszystko zaczyna się na pasku. W jego komorze pomiarowej znajduje się enzym, posiadający zdolność wchodzenia w reakcję chemiczną z glukozą. Im więcej glukozy, tym więcej produktów reakcji, wchodzących w kolejne reakcje chemiczne, a ostatecznie zmieniających właściwości fizyczne paska: barwę lub przewodnictwo elektryczne. Teraz przychodzi kolej na glukometr, który mierzy ilość światła przepuszczanego przez pasek albo natężenie prądu elektrycznego przepływającego przez komorę pomiarową.

Wyniki stężenia glukozy

Żeby glukometr mógł wyświetlić wynik pomiaru glikemii w milimolach na litr albo miligramach na decylitr, musi „wiedzieć”, jaki jest związek między stężeniem glukozy we krwi a zmianą zabarwienia lub przewodności elektrycznej paska. Inaczej mówiąc, musi być odpowiednio skalibrowany. Paski różnych producentów reagują na glukozę zmianami o różnej intensywności, dlatego nie można ich używać zamiennie. Co więcej, różnice mogą się pojawić nawet pomiędzy paskami jednego producenta, pochodzącymi z różnych serii. Dlatego w niektórych starszych typach glukometrów konieczna jest kalibracja, tzw. kodowanie glukometru po zmianie zestawu pasków. Wykonuje się ją przy pomocy pasków kalibracyjnych lub „chipów”, dołączanych do każdego opakowania, albo ręcznie, wprowadzając kod kalibracyjny. Konieczność kodowania była przyczyną wielu błędów pomiarów. Pacjenci często o niej zapominali lub nie wiedzieli, jak to zrobić, w rezultacie określając dawkę insuliny kierowali się błędnymi wynikami. W nowszych, zalecanych obecnie, typach glukometrów całkowicie wyeliminowano konieczność kodowania po zmianie opakowania pasków.

Ponieważ wynik pomiaru zależy od zastosowanego zestawu (różnice jednak nie powinny przekroczyć 10%–12%), nie należy używać na zmianę glukometrów różnych typów; ma to szczególne znaczenie dla oceny trendów poziomu glikemii. „Grube” błędy pomiaru mogą wynikać z zanieczyszczenia czujnika glukometru (kurz, wilgoć). Glukometr po pomiarze powinien być ponownie umieszczony w futerale.

Paski glukometru - jak o nie dbać?

Ponieważ dokładność pomiaru w dużej mierze zależy od pasków, trzeba zwrócić szczególną uwagę na sposób przechowywania, datę przydatności do użycia i widoczne oznaki uszkodzenia. Paski muszą być przechowywane w zamkniętym, oryginalnym opakowaniu. Temperatura otoczenia nie powinna przekraczać zalecanej przez producenta. Paski nie mogą zostać zamoczone ani zawilgocone. Trzeba na to zwrócić uwagę szczególnie podczas wakacyjnych wyjazdów i wędrówek.

Jeśli wyniki pomiarów są wątpliwe, w pierwszej kolejności należy sprawdzić paski i odrzucić te, które noszą ślady uszkodzeń mechanicznych, zalania, są odbarwione, były przechowywane w nieszczelnym opakowaniu, w zbyt wysokiej lub zbyt niskiej temperaturze. Najlepiej powtórzyć badanie, używając paska z nowego, nieotwieranego wcześniej opakowania. Jeżeli wynik nadal będzie niezgodny z oczekiwaniami, można podejrzewać uszkodzenie lub zabrudzenie glukometru albo nagły skok glikemii.

Niektórzy producenci sprzedają płyny testowe, będące w istocie zabarwionymi roztworami glukozy o stężeniu odpowiadającym wartościom w granicy normy, niskim i wysokim. Użycie takiego płynu zamiast krwi pozwala zyskać pewność, że odczyt uznany za błędny jest spowodowany wadą paska lub glukometru, a nie chwilowym skokiem lub spadkiem glikemii. W przypadku potwierdzenia przez lekarza wątpliwych wyników należy wymienić glukometr.

Dodatkowe funkcje glukometru

Producenci akcesoriów dla diabetyków prześcigają się w wynajdowaniu funkcji, które miałyby wyróżnić ich produkty na tle konkurencji. W istocie trudno określić, które z dostępnych opcji są standardowe, a które dodatkowe. Za niezbędne minimum można na pewno uznać rejestrowanie serii wyników wraz z datą i godziną pomiaru. Glukometry miewają podświetlane wyświetlacze, alarm ostrzegający o przekroczeniu normy, zbyt małej objętości krwi na pasku, przypominają o porze pomiaru, wyświetlają na wykresach trendy zmian glikemii, umożliwiają oznaczenie poziomu ciał ketonowych we krwi (przy użyciu osobnych pasków). Każdy pacjent musi sam zdecydować, na ile konkretny zestaw funkcji odpowiada jego potrzebom.

Oprogramowanie glukometru

Glukometry od dawna są wyposażane w interfejs, umożliwiający komunikację z komputerem, ostatnio również ze smartfonami. Może to być łącze na podczerwień (np. IrDA, chociaż niektóre popularne glukometry wykorzystują własne standardy, co wymusza zakup dedykowanych interfejsów dla komputera) albo port USB. Zawsze chodzi o umożliwienie przesłania wyników pomiarów, zapisanych w pamięci glukometru, do zewnętrznego urządzenia, na którym zainstalowano dedykowane oprogramowanie.

Programy komputerowe dla diabetyków umożliwiają gromadzenie i ocenę statystyczną dowolnej ilości pomiarów.