Cholera – objawy, diagnostyka, leczenie i profilaktyka

Cholera - choroba zapomniana w Polsce

Okres inkubacji trwa najczęściej od 1 do 2 godzin (przy czym w zależności od podatności chorego może trwać od kilku godzin do nawet 5 dni).

Szacuje, że na świecie jest około 3 milionów zachorowań i około 100 000 zgonów rocznie spowodowanych cholerą. Szczególną uwagę powinny jednak zwrócić osoby podróżujące.

Cholery objawy

Objawy cholery to:

• Biegunka
  - wodno-ryżowy stolec,
  - wodny stolec z pasmami śluzu,
  - charakterystyczny rybi zapach stolca,
  - na wczesnym etapie choroby stolec może zawierać żółć,
  - u dorosłych biegunka może osiągnąć tempo do 1 litra wydalanego kału/godzinę, z kolei dzieci chore mogą wydalać nawet 10-20 cm3 stolca na kg masy ciała/godzinę – rzadko w innych chorobach przebiegających z biegunką obserwuje się tak sporą utratę płynów
  
  

  Nagła, szybka i duża utrata płynów i elektrolitów to cecha charakterystyczna cholery.

• Wymioty – mogą się pojawić zarówno przed, jak i już po wystąpieniu biegunki.
• Bolesne skurcze brzucha – mogą się pojawić, ale typowy ból brzucha nie występuje.
• Gałki oczne zapadnięte w oczodołach, suchość jamy ustnej, zimna i wilgotna skóra, obniżona jędrność skóry, pomarszczone dłonie i stopy – są objawami zaburzeń wodno-elektrolitowych.
• oddech Kussmaula – bardzo głębokie oddychanie i zwiększona częstość oddechów (jest to skutek kwasicy związanej z utratą dwuwęglanów ze stolcem oraz obniżoną wentylacją).
• Szybkie tętno obwodowe i spadek ciśnienia tętniczego.
• Niskie stężenie potasu i wapnia, wysokie lub niskie stężenie sodu i kwasica w testach laboratoryjnych.
• Skurcze i bolesność mięśni (na skutek utraty potasu i wapnia).
• Niewydolność nerek.
• U dzieci może dojść do objawów ciężkiej hipoglikemii, a nawet śpiączki.

Szczepionka na cholerę

Najważniejsze w zapobieganiu cholery są:

• szczepienie – zalecane jest szczególnie przed wyjazdem do kraju o wysokim ryzyku zachorowania na cholerę – np. Afryki, Ameryki Południowej i Środkowej,
• higiena – bezwzględna higiena obowiązuje również osoby zaszczepione – wybieraj wodę i pokarmy tylko z bezpiecznego źródła.

Dla ludzi z tzw. krajów rozwiniętych utrzymywanie higieny może wydawać się oczywiste, niemniej w krajach o ograniczonych zasobach dostęp do czystej wody jest poważnym problemem. W tych populacjach pomocne może być karmienie piersią lub filtrowanie wody przez sari. 

Szczególnie wysokie ryzyko zachorowania na tę chorobę dotyka personel medyczny, służby ratownicze czy wolontariuszy pracujących w środowisku ludzi migrujących lub przesiedlonych z innych rejonów świata, np. w zatłoczonym obozie dla uchodźców lub na terenach zamieszkiwanych przez biedniejszą ludność (tzw. slumsach). Powinni oni pamiętać o szczepieniu i odpowiedniej higienie.

Szczepionka przeciwko cholerze jest przeznaczona dla dzieci powyżej 2. roku życia i osób dorosłych. Cechuje ją wysoka skuteczność – około 85-90% okresie pierwszych 6 miesięcy od zaszczepienia i około 60% po 3 latach. Mimo szczepienia zaleca się higienę i spożywanie pokarmów i wody tylko z bezpiecznego źródła.

Przeciwwskazania do szczepienia przeciw cholerze:

• w wywiadzie reakcja anafilaktyczna po poprzednim szczepieniu,
• alergia na inne składniki szczepionki,
• ostre zaburzenia żołądkowo-jelitowe,
• ostra choroba przebiegająca z gorączką.

Możliwe niepożądane odczyny poszczepienne

• częste (maksymalnie u 1 osoby na 100 szczepionych): bóle brzucha, biegunka, nudności lub wymioty, gazy w żołądku, uczucie dyskomfortu w brzuchu, ból głowy;
• rzadkie (maksymalnie u 1 osoby na 1000 szczepionych): brak lub obniżony apetyt, zawroty głowy, gorączka, złe samopoczucie, zmęczenie, kaszel, obrzęk, podrażnienie w nosie;
• bardzo rzadko (maksymalnie u 1 osoby na 10000 szczepionych): dreszcze, bóle stawów, zaburzenia snu, ból gardła, zaburzenia smaku.
• reakcja anafilaktyczna.

Powikłania cholery

Cholera może mieć groźne skutki:

• zapalenie płuc – częsta komplikacja u dzieci,
• przewlekłe zapalenie jelit lub niedożywienie u młodszych dzieci (rzadko),
• około 1-2% zachorowań kończy się zgonem (w skali świata jest to blisko 90 tysięcy ludzi).

W Polsce osoby chore lub podejrzane o zachorowanie na cholerę podlegają przymusowej hospitalizacji, a osoby ze styczności 5-dniowej kwarantannie lub nadzorowi epidemiologicznemu. Ma to na celu zapobieganie przeniesieniu infekcji na otoczenie i wybuchowi epidemii.

Diagnostyka cholery

Lekarz zaczyna podejrzewać cholerę, jeśli pacjent cierpi na ciężką ostrą wodnistą biegunkę. Podejrzenie cholery w krajach endemicznych może dotyczyć turystów, którzy podróżują do krajów, gdzie ta choroba występuje. Dodatkowo podejrzenie wzrasta jeśli w wywiadzie pacjenci wspomnieli o spożyciu owoców morza (zwłaszcza surowych lub niedogotowanych) w trakcie podróży.

Lekarz może zlecić badanie mikrobiologiczne stolca, które jest zalecane w przypadku występowania u pacjenta objawów zakażenia przewodu pokarmowego wskazujących na pochodzenie bakteryjne – np. biegunki lub wymiotów. Identyfikacja bakterii, która wywołała objawy choroby jest kluczowa w doborze odpowiedniego antybiotyku.

Lekarz może również chcieć ocenić poziom utraty płynów pacjentów z cholerą, który może być znaczny – ilość utraconych i wciąż traconych wpływa na zaplanowanie odpowiedniego schematu leczenia.

Najczęściej inne badania laboratoryjne nie są konieczne, ale decyzja pozostaje w rękach lekarza.

Cholera leczenie

Ze względu na dużą utratę płynów w przebiegu wodnistej biegunki kluczowym elementem leczenia jest ocena poziomu utraty płynów i tzw. resuscytacja płynowa – nawodnienie pacjenta.

Zgodnie z kryteriami Światowej Organizacji Zdrowia odwodnienie dzielimy na:

- ciężkie, gdy utrata przekracza 10% masy ciała,

- umiarkowane, gdy utrata mieści się w zakresie 5-10% masy ciała,

- niskie, gdy utrata jest niższa niż 5% masy ciała.

W zależności od stopnia utraty płynów, lekarz przyjmie odpowiednią strategię nawadniania pacjenta. Pod uwagę bierze się już stracony poziom płynów i aktualną ilość traconych płynów w przebiegu biegunek i wymiotów.

Leczenie cholery antybiotykami

Antybiotykoterapia jest leczeniem wspomagającym pacjentów z cholerą przebiegającą z umiarkowanym do umiarkowanie ciężkiego poziomem utraty płynów. Antybiotyki w tej grupie pacjentów mogą skrócić czas trwania biegunki i zmniejszyć ilość traconych płynów nawet o 50%.

Cholera a dieta

Równie kluczowe w trakcie leczenia pacjenta z cholerą, podobnie jak każdej innej biegunki, jest żywienie, która jest istotne w zapobieganiu rozwojowi niedożywienia, lub jego zaostrzenia, oraz we wspomaganiu prawidłowego funkcjonowania przewodu pokarmowego. Powrót do żywienia powinien miejsce tak szybko jak to możliwe po skorygowaniu deficytu płynów.

Dieta powinna być łatwostrawna z posiłkami o małej objętości. Zapytaj o wskazówki swojego dietetyka. Unikaj pokarmów smażonych i przetworzonych – podstawą powinno być gotowanie i pieczenie. Przykładowe wskazówki jak się odżywić przy biegunce możesz znaleźć znaleźć tutaj:

Gdy stolce przestaną być wodniste, zaczną być uformowane i przypominać prawidłowo wyglądający stolec, można wrócić do zwyczajowej diety. U niemowląt karmienie piersią powinno towarzyszyć nawadnianiu.

Cholera – jak się zarazić?

Źródła zakażenia przecinkowcami cholery:

• zanieczyszczona woda,
• zanieczyszczony pokarm (np. surowe lub niedogotowane owoce morza i warzywa),
• kontakt z chorym (rzadko).

Referencje:

1. Państwowy Zakład Higieny, Szczepionka przeciw cholerze szczepienia.pzh.gov.pl/szczepionki/cholera/.
2. LaRocque R, Harris JB. Cholera: clinical features, diagnosis, treatment, and prevention. UpToDate, Topic 2704 Version 28.0.,
3. Medycyna Praktyczna Dla Pacjentów, Cholera (Kuchar E.), mp.pl/pacjent/choroby-zakazne/choroby/zakazenia-bakteryjne/165143,cholera.
4. Medycyna Praktyczna. 5000 pytań z pediatrii. Kiedy posiew kału ma wartość diagnostyczną? (Dzierżanowska-Fangrat K), mp.pl/pytania/pediatria/chapter/B25.QA.19.5.12.\
5. Medycyna Praktyczna Interna, Ostra biegunka infekcyjna (Mach T, Mrukowicz J), mp.pl/interna/chapter/B16.II.4.24.1.
6. Charakterystyka Produktu Leczniczego.