Pełne zdrowie to nie tylko niechorujący, zadbany organizm, ale również dobre samopoczucie psychiczne. Ciało, umysł i serce wzajemnie od siebie zależą, dlatego troska o zdrowie powinna obejmować wszystkie te sfery. Naukowcy coraz częściej mówią również o tym, że powinno się uwzględniać duchowość rozumianą jako odnoszenie się do wyższych wartości lub religii.

Dzięki osiągnięciom medycyny zdrowie fizyczne to temat dość dobrze znany. Zagadnienia dotyczące zdrowia psychicznego często budzą obawy oraz bezradność, niezrozumienie.  Współczesna wiedza psychologiczna i lekarska pozwala jednak skutecznie radzić sobie z zaburzeniami psychicznymi. Wiadomo jak im zapobiegać, a także jak je leczyć.

PROFILAKTYKA ZDROWIA PSYCHICZNEGO

Troska o psychikę to monitorowanie poziomu stresu, umiejętność radzenia sobie z uczuciami, dbanie o relacje z ludźmi i rozwijanie umysłu. Warto to robić, bo dzięki temu możemy przystosowywać się do otaczającej rzeczywistości. Procesy psychiczne są źródłem cennych informacji o tym, co dla nas ważne, przyjemne i pociągające, niebezpieczne czy trudne. Ukierunkowują nasze działanie i są źródłem energii. Zasługują na uznanie i troskę.

Stres jest bardzo przydatną, automatyczną reakcją organizmu umożliwiającą skuteczne działanie kiedy znajdujemy się w obliczu czegoś nieprzyjemnego, ryzykownego, zagrażającego lub kiedy zależy nam na osiągnięciu ważnej rzeczy. Nasze ciało pracuje wtedy, wytwarzając dużą ilość energii. Należy pamiętać, że te zasoby energii nie są nieskończone, wymagają stałego odnawiania. Jeśli o tym zapomnimy i narazimy się na zbyt długi lub zbyt silny stres to dochodzi do przeciążenia i nasze zachowanie może wymknąć się spod kontroli. Trzeba zatem pamiętać o odpoczynku, regeneracji i wzmacnianiu zasobów pomagających w radzeniu sobie ze stresującymi sytuacjami. Należą do nich:

  • wsparcie innych ludzi,
  • rozwój kompetencji,
  • organizacja czasu,
  • asertywność.

Warto również uczyć się rozpoznawać u siebie objawy stresu i jego przyczyny tak, by podejmować działania, umożliwiające oddziaływanie na źródło stresu nie dopuszczając do jego zbytniego nasilenia.

UCZUCIA, RELACJE, UMYSŁ...

Uczucia są ważne. Dla jednych mniej, dla innych bardziej, ale bez emocji nie da się żyć. Są one reakcjami umysłu i ciała pozwalającymi na komunikowanie się ze sobą i światem. Strach pokazuje, że dzieje się coś niebezpiecznego; smutek, że straciliśmy coś ważnego; złość pozwala się obronić, walczyć, dążyć do celu. Kłopoty z uczuciami pojawiają się kiedy ich nie chcemy, próbujemy je ignorować, wypierać lub stosujemy inne nieskuteczne sposoby radzenia sobie z nimi. Samo doświadczanie uczuć, nawet kiedy są przykre i bolesne nie oznacza problemów psychicznych.  Często są one bowiem uzasadnioną reakcją na przykre, bolesne doświadczenie służącą jego przepracowaniu i odzyskaniu nowej równowagi. Jeżeli pozwolimy sobie na ich przeżywanie, dbając o odpowiednie wsparcie, to te doświadczenia powinny minąć samoczynnie po jakimś czasie.

Alarmujące powinno być przedłużanie się stanów złego samopoczucia lub silnych emocji, poczucie utraty kontroli nad nimi lub ich nieadekwatności oraz pojawianie się ich destrukcyjnych skutków w codziennym życiu i w relacjach.  Kiedy uczucia stają się zbyt trudne, to być może potrzebna jest pomoc drugiego człowieka. Profesjonalistami od problemów uczuciowych są psycholodzy i psychoterapeuci. Poznawanie uczuć umożliwia ich lepsze zrozumienie, większą kontrolę nad nimi, daje energię do działania.

Relacje też są ważne. Tak jesteśmy skonstruowani, że bez innych ludzi nie przetrwalibyśmy w świecie albo byłoby to bardzo, bardzo trudne. Więzi międzyludzkie kształtują nas już od pierwszych dni życia. Badania pokazują, że ich jakość i intensywność wpływa na rozwój mózgu i jego pracę. Może na przykład modyfikować działanie leków, rzutować na powrót do zdrowia, występowanie zaburzeń psychicznych. Możemy wpływać na kształt naszych relacji: nawiązywać je i podtrzymywać, wyrażać w nich swoje uczucia i potrzeby, rozwiązywać konflikty, porozumiewać się. Uczymy się tego przez całe życie. Tu również znaczące wsparcie mogą stanowić różne formy pomocy psychologicznej, rozwoju osobistego, psychoterapii, zarówno indywidualne jak i grupowe.

Umysł to niezwykła, dynamiczna, stale rozwijająca się struktura. W mózgu przez całe nasze życie tworzą się nowe połączenia nerwowe. Im jest ich więcej, tym więcej zasobów, z których można korzystać kiedy pojawiają się problemy, lub kiedy któryś z obszarów mózgu funkcjonuje nie tak jak powinien. Każda nowa umiejętność, wiedza to nowe połączenia komórek nerwowych. Troska o umysł polega na jego stałym ćwiczeniu, rozwoju poprzez uczenie się nowych umiejętności, przyswajanie informacji, ćwiczenie koncentracji i zdolności logicznego myślenia. To może być przyjemne!

Profilaktyka zdrowia psychicznego może nam pomóc we wzmocnieniu siebie. Dzięki niej możemy zbudować zasoby pomagające radzić sobie z różnymi  życiowymi wyzwaniami.

KIEDY SZUKAĆ POMOCY?

Dbanie o zdrowie to jednak nie tylko zapobieganie problemom. Zdarza się, że konieczna jest również terapia. W leczeniu zaburzeń psychicznych stosuje się farmakoterapię, czyli terapię przy pomocy specjalistycznych leków lub psychoterapię - leczenie rozmową i relacją.

We współczesnym świecie nadal zdarza się, że zaburzenia psychiczne wiążą się z napiętnowaniem, ale takie zjawisko absolutnie nie powinno mieć miejsca. Osoby doświadczające tego typu problemów zasługują na taką samą troskę i szacunek jak cierpiący na innego rodzaju choroby. Cierpienie w sferze psychicznej nie może prowadzić do ograniczenia prawa do funkcjonowania w świecie czy decydowania o sobie. Zaburzenia psychiczne to również problemy medyczne, podlegające leczeniu i tak należy je traktować. Mimo że bywają bardzo poważne i znacząco wpływają na codzienną aktywność, możliwa jest adaptacja do nich, życie z nimi i wywiązywanie się z wielu zadań życiowych, w tym pracy.

Profesjonalnej pomocy powinniśmy poszukać kiedy doświadczamy któregoś z następujących stanów; depresja, lęk, problemy z jedzeniem, zachowania ryzykowne i destrukcyjne.

DEPRESJA

Przedłużające się doświadczenie głębokiego, wszechogarniającego smutku, braku energii, negatywnego myślenia o sobie, swojej przeszłości i przyszłości. Wycofanie się z kontaktów, znacznie mniejsza niż wcześniej aktywność życiowa, poczucie braku przyjemności, zmiany apetytu, wagi, kłopoty ze snem.

Takie objawy mogą być naturalną reakcją na jakieś nagłe zdarzenie życiowe, kryzys, zmianę. Wtedy należy zapewnić sobie komfort emocjonalny i fizyczny, wsparcie bliskich osób oraz pozwolić sobie na przezywanie bólu. To często pomaga organizmowi poradzić sobie z intensywnymi przeżyciami, które z czasem się wyciszają.  Jeżeli jednak taki stan się przedłuża przechodząc w tygodnie, miesiące i lata lub nie ulega zmianie znacznie ograniczając życiową aktywność to należy skonsultować się z lekarzem psychiatrą lub psychoterapeutą.

LĘK

Utrzymujące się stale lub mające charakter napadów stany silnego napięcia psychicznego i fizycznego z objawami w postaci chaosu myśli czy trudności w koncentracji. Kołatanie serca, kłopoty z oddychaniem, poczucie nieuzasadnionego napięcia w różnych częściach ciała, któremu często towarzyszą problemy okolic jamy brzusznej lub okresowe zaburzenia słyszenia/widzenia.

Są to objawy lęku, którego zdarza się doświadczać każdemu w sytuacji zagrożenia lub silnego stresu. Po pomoc powinniśmy się zgłosić kiedy te problemy zaczynają utrudniać codzienne działanie, powodują wycofanie się z aktywności lub uniemożliwiają działanie, na przykład poruszanie się środkami komunikacji, przebywanie w miejscach publicznych, wystąpienia przed grupą osób, wychodzenie z domu itp. 

Silne stany lękowe podlegają leczeniu. Najczęściej stosuje się w ich przypadku farmakoterapię (leki o działaniu przeciwlękowym pomagające uregulować pracę układu nerwowego) w połączeniu z psychoterapią, która umożliwia zajęcie się emocjonalnym podłożem tych objawów.

PROBLEMY Z JEDZENIEM I WAGĄ CIAŁA

Jedzenie jest sposobem na zaspokojenie najbardziej podstawowych fizjologicznych potrzeb. Do życia i dobrego samopoczucia potrzebujemy dostarczać sobie składników odżywczych, a w organizmie powinny znajdować się odpowiednie zapasy energii w postaci tkanki tłuszczowej.

Odżywianie  wiąże się jednak z wieloma potrzebami psychicznymi i często korzystamy z niego, by nieświadomie zaspokoić jakieś swoje tęsknoty, poradzić sobie z uczuciami, rozładować napięcie, doświadczyć przyjemności, odreagować coś lub coś zyskać. Mogą z tego wynikać zaburzenia odżywiania w postaci nadmiernego jedzenia lub głodzenia się, którym towarzyszą znaczące wahania wagi ciała ponad normę lub poniżej niej. Prawidłowość masy ciała można sprawdzić przy pomocy wskaźnika BMI, którego sposób obliczania jest dziś powszechnie dostępny. Jeżeli nie ma wyraźnych fizjologicznych, medycznych przyczyn zaburzeń odżywiania to mogą one  mieć podłoże psychiczne. Adekwatne metody proponują wówczas specjaliści z zakresu zdrowia psychicznego. Rozpoznanie i rozwiązanie emocjonalnego podłoża problemów z odżywianiem może pomóc skuteczniej sobie z nimi radzić.

ZACHOWANIA RYZYKOWNE, DESTRUKCYJNE, KŁOPOTY Z OCENĄ RZECZYWISTOŚCI

Ludzka natura jest tak skonstruowana, by wszelkie działania, jakie podejmujemy służyły ochronie naszego dobrostanu zarówno fizycznego jak i psychicznego. Podstawowy kierunek działań to zawsze dążenie do zachowania ciała i umysłu w nienaruszonym stanie, do podtrzymania ich prawidłowego, zrównoważonego działania i rozwoju. Jeżeli zaczynamy robić coś w przeciwnym kierunku, to powinniśmy zwrócić uwagę, czy nie dzieje się z nami coś wymagającego jakiegoś rodzaju pomocy.

Do objawów, które mogą wskazywać na problemy z obszaru zdrowia  psychicznego należą:

  • trwające dłuższy czas wycofanie się z kontaktów z otoczeniem, znaczne ograniczenie aktywności;
  • okaleczanie się na różne sposoby, zadawanie sobie bólu;
  • myśli o odebraniu sobie życia, brak chęci do życia, próby samobójcze;
  • poważne zaniedbania dotyczące odżywiania się, higieny, zaspokajania podstawowych potrzeb fizjologicznych;
  • błędy w ocenie rzeczywistości: widzenie lub słyszenie rzeczy, których nie ma;
  • błędne, nie mające podstaw w rzeczywistych zdarzeniach przekonania na temat związków przyczynowo – skutkowych lub interpretacje intencji innych ludzi, na przykład przekonanie, że otoczenie podsłuchuje, planuje spisek itp.;
  • przymus wykonywania nietypowych czynności nie służących osiągnięciu jakiegoś celu, spowalniających lub uniemożliwiających normalną aktywność, na przykład rozbudowane rytuały dotyczące mycia się, sprzątania i towarzyszący im stale niepokój;
  • nawiedzające umysł obsesyjne, natrętne myśli, których nie można się pozbyć lub zatrzymać
  • używanie dużych ilości substancji wpływających na nastrój i świadomość (alkohol, narkotyki, używki, leki) w taki sposób, że zaczyna to przynosić negatywne skutki w życiu codziennym oraz wpływać na stan zdrowia i relacje z otoczeniem; może to dotyczyć również czynności wpływających na poprawę nastroju: zakupy, hazard, aktywność seksualną itp.

Wiele spośród powyższych objawów może zdarzyć się każdemu. Wszyscy robimy czasem coś nierozsądnego czy szkodliwego, mylimy się w ocenie, wycofujemy się do własnego świata. Powodem do niepokoju powinno być częste powtarzanie się takich sytuacji, a także ich znaczący, szkodliwy wpływ na zdrowie, aktywność oraz relacje z otoczeniem, oraz z samym sobą.

Problemy te mogą wynikać z różnych przyczyn zarówno biologicznych jak i emocjonalnych. W każdym z tych przypadków możliwa jest profesjonalna pomoc, której rodzaj i forma powinna być dobrana przez specjalistów: lekarza psychiatrę i psychologa/psychoterapeutę.

JAKĄ POMOC WYBRAĆ?

Terapia problemów ze zdrowiem psychicznym nie oznacza leczenia w zamknięciu, w warunkach pozbawiających godności lub przy pomocy szkodliwych, inwazyjnych metod, jakie często pokazują nam filmy i literatura. Wiele problemów można rozwiązać, korzystając z okresowych wizyt lekarskich lub regularnych spotkań z terapeutą. Sytuacje, w których konieczne jest zastosowanie leczenia szpitalnego są w rzeczywistości dość rzadkie i obecnie ogranicza się ten typ terapii do stanów zagrożenia zdrowia lub życia. Współczesna medycyna i psychologia korzystają z nowoczesnych leków mających na ogół znacznie mniejsze niż dawniej skutki uboczne. Prawo chroni godność osób leczących się i ich prawo do decydowania o sobie.

Profesjonalna pomoc w zakresie zdrowia psychicznego może być świadczona przez specjalistów z trzech współpracujących ze sobą dziedzin: psychiatrów, psychologów i psychoterapeutów.

Psychiatra to lekarz specjalizujący się w terapii zaburzeń psychicznych. Zajmuje się ich rozpoznawaniem i doborem odpowiednich, medycznych sposobów postępowania tak by oddziaływać na fizjologiczne, zachodzące w ciele procesy wpływające na stan psychiczny. Wielu lekarzy psychiatrów ma również przygotowanie do prowadzenia psychoterapii i stosuje „leczenie słowem”. Praca lekarzy jest regulowana przez „Ustawę o zawodzie lekarza” i wynikające z niej rozporządzenia.

Psycholog to osoba po ukończonych studiach magisterskich w dziedzinie psychologii. Praca w obszarze zdrowia psychicznego wiąże się z podyplomową specjalizacją w dziedzinie psychologii klinicznej. Zadania tych specjalistów to udział w diagnozowaniu zaburzeń, monitorowanie procesu leczenia, udzielanie wsparcia w leczeniu, poradnictwo.

Psychoterapeuta to specjalista z ukończonym podyplomowym szkoleniem w zakresie psychoterapii. Ten rodzaj terapii polega na budowaniu relacji i stosowaniu technik umożliwiających pracę nad głębokimi przyczynami problemów psychicznych. Istnieje  wiele  sposobów/szkół  psychoterapii, różniących się między sobą metodami i pojęciami stosowanymi do rozumienia mechanizmów zaburzeń psychicznych.

Poszukując dla siebie dobrej metody leczenia, warto zwrócić uwagę na osobę specjalisty, ponieważ jakość relacji z osobą udzielającą pomocy ma znaczenie dla skuteczności terapii. Ważne są również profesjonalne kompetencje psychoterapeuty.

W Polsce nie ma działającego prawa regulującego zawody psychologa i psychoterapeuty, teoretycznie więc tego typu działalność może prowadzić każdy. Istnieją jednak standardy wypracowane przez działające duże stowarzyszenia zrzeszające profesjonalistów z tych dziedzin (Polskie Towarzystwo Psychologiczne, Polskie Towarzystwo Psychiatryczne, European Association for Psychotherapy). Według nich do prowadzenia psychoterapii konieczne jest ukończenie studiów magisterskich lub medycznych oraz czteroletnie podyplomowe szkolenie w ośrodkach posiadających akredytację w/w towarzystw, które publikują na swoich stronach listy certyfikowanych ośrodków i terapeutów.

Szkolenie obejmuje teorię i praktykę,  terapię własną terapeuty oraz poddawanie się superwizji, czyli omawianie swojej pracy ze starszym specjalistą – superwizorem. Po ukończeniu szkolenia psychoterapeuta pracuje przez kilka lat pod taką superwizją, by potem, po spełnieniu określonych wymagań, uzyskać certyfikat psychoterapeuty uprawniający do całkowicie samodzielnej pracy. Zgłaszając się po pomoc możemy sprawdzić kwalifikacje terapeuty, pytając o odbyte szkolenie, superwizję, doświadczenie, stosowane podejście.

Korzystanie z psychoterapii  poprzedzone jest konsultacjami – jednym lub kilkoma spotkaniami, w czasie których specjalista zapoznaje się z problemem i razem z osobą szukającą pomocy ustala jaka forma, częstotliwość i czas trwania terapii będzie najbardziej optymalna.  Możliwe opcje to:

  • terapia krótkoterminowa (od kilku do kilkunastu spotkań),
  • terapia długoterminowa (bez ustalonego czasu zakończenia, tak długo jak pacjent i terapeuta uznają za konieczne),
  • indywidualna lub grupowa.

Istnieje również odrębna specjalizacja – terapia uzależnień.

Konsultacje kończą się zawarciem przez terapeutę i pacjenta kontraktu, czyli ustaleniem czasu, rodzaju terapii oraz zasad  regulujących wynagrodzenie terapeuty (jeśli terapia jest płatna) i wzajemne kontakty obu stron. Psychoterapia to relacja, która powinna mieć określone ramy ograniczone koniecznością zachowania tajemnicy przez terapeutę oraz powstrzymaniem się od nawiązywania relacji osobistych, innych niż terapeutyczne (przyjacielskich, seksualnych, zawodowych itp.).

PRZYDATNE KONTAKTY

Pomoc psychologiczna i psychiatryczna jest dostępna w każdym większym mieście w poradniach zdrowia psychicznego, poradniach leczenia uzależnień oraz szpitalach zajmujących się leczeniem zaburzeń psychicznych. Poniżej podajemy przykłady miejsc, w których można uzyskać pomoc lub informację na temat dostępnych form leczenia.

Centrum Medyczne Damiana – Centrum Zdrowia Psychicznego

  • Tel: 22 566 22 24
  • Infolinia czynna Poniedziałek - Piątek w godz. 7.30-20.00, Sobota w godz. 8.00-15.00
  • Strona www: www.damian.pl/centrum-zdrowia-psychicznego

Koronawirus 2019-nCoV - infolinia Narodowego Funduszu Zdrowia

  • Tel: 800 190 590
  • Bezpłatna infolinia czynna 24/7
  • Strona www: www.gov.pl/web/koronawirus

 Centrum Wsparcia Dla Osób W Stanie Kryzysu Psychicznego

  • Tel: 800 70 2222
  • Bezpłatna infolinia czynna 24/7
  • Strona www: liniawsparcia.pl/
  • Mail: porady@liniawsparcia.pl

 Numer SOS - Linia Pomocy Pokrzywdzonym

  • Tel: 222 309 900
  • Bezpłatna infolinia czynna 24/7
  • Strona www: www.numersos.pl
  • Mail: info@numersos.pl

Kryzysowy Telefon Zaufania - Instytut Psychologii Zdrowia Polskie Towarzystwo Psychologiczne

  • Tel: 116 123
  • Bezpłatna infolinia czynna codziennie w godz. 14.00-22.00
  • Strona www: www.psychologia.edu.pl/kryzysy-osobiste/telefon-kryzysowy-116123.html

Antydepresyjny Telefon Zaufania Fundacji Itaka

  • Tel: 22 484 88 01
  • Bezpłatna infolinia czynna: wtorek w godz. 14.00-19.00, czwartek w godz. 15.00-20.00, piątek w godz. 10.00-15.00
  • Strona www: www.stopdepresji.pl
  • Mail: porady@stopdepresji.pl

Fundacja Nagle Sami – Wsparcie dla osób po stracie bliskich

  • Tel: 800 108 108
  • Bezpłatna infolinia czynna od poniedziałku do piątku w godz. 14.00-20.00
  • Strona www: www.naglesami.org.pl

Poznaj medicover zdrowa firma