Rywalizacja – z definicji – to dążenie do wygranej, ubieganie się o pierwszeństwo przed kimś, dążenie do czegoś (np. nagroda, szacunek). Rywalizacja wiąże się z pragnieniem bycia lepszym od kogoś. Walka lub wyścig to w efekcie bycie zwycięzcą lub bycie pokonanym. Rodzi się więc pytanie, czy rywalizacja sportowa wpływa na nas pozytywnie?
SPORT A RYWALIZACJA
Bezsprzecznie sport wywiera ogromny wpływ na człowieka. Odnosi się to nie tylko do korzyści zdrowotnych wynikających z aktywności fizycznej, ale również wielokierunkowego wpływu na rozwój cech psychicznych.
Napięcie motywacyjno-emocjonalne, które towarzyszy zawodnikowi w trakcie współzawodnictwa, wyzwolone jest dwoma przeciwstawnymi odczuciami: dążeniem do zwycięstwa i obawą przed niepowodzeniem.
RODZAJE RYWALIZACJI
Rywalizacja niejedno ma imię, jednak w sporcie rozróżnia się współzawodnictwo zawodowe i amatorskie oraz zaznacza się różnice pomiędzy rywalizacją w sporcie wyczynowym, a rekreacyjnym:
- sport wyczynowy
– osiąganie możliwie najlepszego wyniku i zwycięstwo w rywalizacji; - sport wyczynowy zawodowy
– osiąganie możliwie najlepszego wyniku, zwycięstwo w rywalizacji, korzyści finansowe uzyskiwane z działalności sportowej; - sport rekreacyjny
– zawodnik dąży do utrzymania satysfakcjonującego poziomu sprawności fizycznej, psychicznej oraz dobrego samopoczucia.
JEDEN WYGRYWA, DRUGI PRZEGRYWA
Uprawianie sportu wymaga samodyscypliny, ogromnej dawki motywacji i świadomego podejmowania się współzawodnictwa. Sportowiec musi być zawsze przygotowany na to, że wygrywa tylko jeden zawodnik albo jedna drużyna, pomimo że każda rywalizacja wiąże się z dużym poświęceniem, treningami, przygotowaniem do zawodów. Niezależnie od ilości włożonej pracy, doświadczenia i talentu – istnieje ryzyko bycia pokonanym.
PSYCHOLOGIA SPORTU
Psychologia sportu to część nauki o sporcie, która obejmuje m.in. zachowanie się człowieka w działalności sportowej (przewidywanie, modyfikowanie, wyjaśnianie zjawisk związanych ze sportem). Dlatego istotną kwestią jest radzenie sobie z emocjami, zwłaszcza tymi trudniejszymi – związanymi ze sportową rywalizacją.
Od wielu czynników psychologicznych i uwarunkowań społecznych zależy, jak dana osoba będzie radzić sobie z wygraną lub przegraną. Sport jest działalnością o dynamicznym charakterze, która wymusza ciągłe dążenie do doskonałości i poprawy wyników. Rywalizujący ze sobą zawodnicy lub zespoły, mierzą się najczęściej z liczną widownią i kibicami, co potęguje odczuwaną przez zawodników presję.
TEORIA RYWALIZACJI I WSPÓŁPRACY
Rywalizacja utożsamiana jest z rozwojem i postępem w sferze psychologicznej oraz ekonomicznej. Współzawodnictwo wpisane jest nie tylko w realia sportu, ale również w życie codzienne (praca, szkoła).
Nie można stwierdzić jednoznacznie, że ludzie wolą rywalizować niż współpracować. Jednak w sporcie rywalizacja jest nieodłącznym elementem rozgrywki, budzi emocje, tworzy niepowtarzalny klimat dla zawodnika i widza sportowego spektaklu.
Sport to z założenia pokojowe współzawodnictwo, którego istotę stanowi indywidualna lub zespołowa rywalizacja (według określonych reguł) prowadzona zgodnie z zasadami fair play, oraz dążenie do coraz lepszych wyników, podejmowane także m.in. w celu rekreacji i doskonalenia własnych cech fizycznych
POZYTYWNY ASPEKT RYWALIZACJI
Zdrowe współzawodnictwo wiąże się z szeregiem pozytywnych aspektów. Osoby z wysokim wewnętrznym poczuciem kontroli wierzący w swoje możliwości i umiejętności, cechują się wyższym poziomem aspiracji i wyżej oceniają prawdopodobieństwo sukcesu. Ponadto, mają większą skłonność do wytrwałości.
Rywalizacja sportowa jest świetnym „paliwem” dla budowania grupowych tożsamości, poczucia więzi; dotyczy to zarówno zawodników, jak i kibiców
Ciekawostka!
Sport i rywalizacja sportowa stanowią przedmiot inspiracji różnych dziedzin twórczości artystycznej: poezji, literatury, malarstwa, muzyki czy architektury.
NEGATYWNE ASPEKTY RYWALIZACJI
Z psychologicznego punktu widzenia, rywalizacja umniejsza racjonalny sposób zachowywania się. Dodatkowo, niezdrowe współzawodnictwo obniża motywacje wewnętrzną. Osoby rywalizujące ze sobą odczuwają silne emocje i napięcie, które wywołują niepokój i strach przed przegraną.
Osoby niepotrafiące znieść porażki, mogą nieumiejętnie na nią reagować lub przenosić swoje frustracje do życia prywatnego.
ZDROWA RYWALIZACJA - ZASADY
Sport wiąże się z doskonaleniem sprawności psychofizycznej i zaspakajaniem potrzeb rywalizacji. Jednak zdrowe współzawodnictwo musi opierać się na społecznie akceptowanych zasadach.
Sportowiec musi być nastawiony na rozwój, maksymalizowanie wyników, systematyczność i dążenie do wyróżnienia się na tle rywali. Osiąganie przewagi i gotowość do poświęceń to istotne elementy współzawodnictwa sportowego, na które nie stać każdego zawodnika.
Podczas sportowej rywalizacji, należy trzymać się nie tylko ściśle określonych reguł i zasad współzawodnictwa, ale również:
- ważny jest szacunek do siebie i do przeciwnika,
- istotna jest umiejętność wygrywania i przegrywania
- należy doceniać przeciwnika/przeciwników (zespół).
Sztuka wygrywania i przegrywania to umiejętność radzenia sobie ze skrajnymi emocjami – od euforii i satysfakcji, po frustrację, złość i irytację. Należy doceniać swój i oponentów wysiłek i zaangażowanie, nie zapominając o tym, że współzawodnictwo wiąże się z interakcją z przeciwnikami. Sport uczy odpowiedzialności, kształtuje osobowość.
Angażując się w sportową rywalizację, warto skonsultować swoje wątpliwości odnośnie do kompetencji i umiejętności radzenia sobie z presją, wysiłkiem czy niepowodzeniami. Rozmowa z trenerem i coaching sportowy może dać odpowiedź na pytanie, czy rywalizacja sportowa wpływa pozytywnie na danego zawodnika.
FAIR-PLAY
Zasada zwycięstwa nie za wszelką cenę, to jedna z wartości sportu – niezmiennie związana z brakiem oszustwa w sporcie i przestrzeganiem reguł gry. Zdrowa rywalizacja to sprawiedliwe współzawodnictwo.
Fair play to jeden z fundamentów sportu, którego uzupełnieniem jest dyscyplina i szacunek. Rywalizacja to nauka, wymiana informacji i doświadczeń, dlatego tak istotne jest uświadamianie już najmłodszym dzieciom, że przegrywanie nie jest złe, a doceniać należy starania, chęci i zaangażowanie.
Przeszło 90% ankietowanych uważa, że doping jest oszustwem (…) doping aktualnie stanowi jedno z największych zagrożeń dla sportowej rywalizacji (…) narusza bowiem ogólne zasady uczciwej konkurencji, a także stanowi niebezpieczeństwo dla zdrowia zawodników
Osoby regularnie podejmujące rywalizację sportową niejednokrotnie cechują się większą wytrzymałością psychiczną, odpornością na stres, ambicją i umiejętnością dążenia do celu. Jaką korzyść z tego możesz mieć jako pracodawca – o tym dowiesz się z kolejnego artykułu.
Źródła:
- https://www.prawo.pl/akty/dz-u-2020-1133-t-j,17631344.html
- https://dspace.uni.lodz.pl
- https://www.antydoping.pl/wp-content/uploads/2017/07/Ustawa-o-sporcie.pdf
- https://depot.ceon.pl
- https://asystaekspercka.pl/rywalizacja.html
- Sport i rekreacja: Ogólnopolskie badanie Polaków; raport na zlecenie Ministerstwa Sportu i Turystyki; Projekt Społeczny 2021: Aleksander Gołdys, Marcin Podziemski, Renata Włoch’; Warszawa grudzień 2012r
- Nowak Michał. Analysis of results of survey on disciplinary liability for use of athletes and methods prohibited from the perspective of contemporary challenges of sport (Analiza wyników badań ankietowych na temat odpowiedzialności dyscyplinarnej sportowców za stosowanie środków i metod niedozwolonych z perspektywy wyzwań współczesnego sportu). Journal of Education, Health and Sport. 2017;7(5):887-904. eISSN 2391 – 8306. DOI: Michał Nowak SWPS Uniwersytet Humanistycznospołeczny w Warszawie, Katedra Prawa Karnego