Mianem badań biochemicznych krwi określa się analizę biochemiczną możliwych do oceny parametrów osocza krwi. W praktyce zakres zleconych do przeprowadzenia badań wyznacza lekarz, w zależności od potrzeb diagnostycznych i dolegliwości występujących u danego pacjenta.
Czym jest biochemia krwi
Materiałem poddawanym analizie jest osocze. Jest to część płynna krwi, w której zawieszone są białe i czerwone krwinki oraz płytki krwi.
Osocze można odseparować od pozostałych składników krwi dzięki odwirowaniu na specjalnym urządzeniu i przeanalizować je pod kątem zawartości innych związków, cząstek i pierwiastków. Jego głównym składnikiem jest woda, w której znajdują się różnego rodzaju substancje. Są to m.in. hormony, jony, a także enzymy, glukoza, białka, tłuszcze czy sole mineralne oraz rozpuszczone gazy: tlen i dwutlenek węgla. Zawiera również produkty przemiany materii, w tym np. mocznik czy bilirubinę. Podczas badań analizowany jest skład osocza oraz ilość poszczególnych substancji, które u zdrowego człowieka powinny zawierać się w określonych przez laboratorium wartościach referencyjnych.
Profile oznaczeń biochemicznch krwi
Analiza wykonywana jest w różnych wariantach. Najczęściej przeprowadzana jest ona w profilu ogólnym lub ukierunkowana w celu potwierdzenia lub wykluczenia konkretnego schorzenia. Dzięki biochemii krwi ocenić można stan poszczególnych narządów. Dlatego też w praktyce wyróżnia się profile oznaczeń, które pozwalają m.in. ocenić funkcjonowanie gruczołów wydzielniczych czy narządów, stężenie elektrolitów. Zakres badań objętych profilem często zawiera także analizy inne niż biochemiczne (np. morfologię).
Poza profilem ogólnym wykonywane są także:
- nerkowy (sód, potas, mocznik, kreatynina, badanie ogólne moczu, morfologia, wapń całkowity),
- wątrobowy (ALT, AST, fosfataza alkaliczna, GGT, bilirubina całkowita, albumina),
- kostny (wapń całkowity, fosfor, witamina 25-OH D3, fosfataza alkaliczna, B-CrossLaps - CTX),
- sercowy,
- lipidowy (cholesterol całkowity, HDL, LDL, triglicerydy),
- tarczycowy rozszerzony (TSH, FT3, FT4),
- trzustkowy (amylaza, amylaza trzustkowa, lipaza trzustkowa w surowicy, amylaza w moczu),
- alergiczny (panel alergiczny),
- reumatologiczny (czynnik reumatoidalny, CRP, ASO, przeciwciała anty-CCP, kwas moczowy i morfologia),
- dla kobiet w ciąży (glukoza, grupa krwi, antygen HBs, HIV, badanie ogólne moczu, morfologia, osad, P-ciała p/Treponema pallidum - krętek blady, kreatynina, witamina B12, kwas foliowy),
- dla kobiet planujących lub stosujących antykoncepcję hormonalną (ALT, ASPAT, GGTP, APTT, fibrynogen),
- dla kobiet po 40. roku życia (morfologia krwi, kreatynina, badanie ogólne moczu, glukoza, cholesterol całkowity, HDL, LDL, triglicerydy, kwas moczowy, magnez, fibrynogen, FSH, TSH),
- dla mężczyzn po 40. roku życia (TSH, morfologia krwi, OB, badanie moczu, glukoza, trójglicerydy, cholesterol HDL, cholesterol LDL, cholesterol całkowity, kwas moczowy, PSA całkowity, AST, magnez, ALT),
- specjalny, przedoperacyjny profil wykonywany u osób kierowanych na zabiegi chirurgiczne.
Wskazania do zrobienia biochemii krwi
Wiele z badań biochemicznych często wykonywanych jest jako badanie profilaktyczne pozwalające ocenić ogólną kondycję organizmu. Ale to nie jedyne zastosowanie, ponieważ konkretne profile pozwalają na diagnostykę w kierunku określonych chorób. Umożliwiają potwierdzenie lub wykluczenie prawdopodobnej diagnozy, a także pozwalają monitorować stan pacjenta, rozwój wielu schorzeń, a także ocenić skuteczność zastosowanego leczenia. O tym, kto powinien wykonać badanie w kierunku konkretnych schorzeń, decyduje lekarz na podstawie objawów.
Przygotowanie do badania biochemicznego krwi
Badania biochemiczne wykonuje się na czczo, co oznacza, że odstęp między posiłkiem a badaniem nie może być mniejszy niż 8–12 godzin. Przygotowanie należy rozpocząć już dzień przed badaniem, kiedy to zaleca się rezygnację z tłustych potraw oraz alkoholu. W dniu wykonania pomiarów zaleca się wypić niewielką ilość wody. Krew do analizy powinno pobierać się w godzinach porannych, ponieważ w przypadku wielu badań istotny jest cykl dobowy.
Próbka nie powinna być pobierana bezpośrednio po przyjściu do laboratorium - zaleca się 15-minutowy odpoczynek.
Przebieg standardowo obejmuje pobranie niewielkiej ilości krwi żylnej.
Co wykazuje badanie biochemiczne krwi?
Dużą zaletą badania biochemicznego krwi jest możliwość jego wykonania zarówno w profilu ogólnym, jak i innym szczegółowym. Pozwala ocenić nie tylko ogólną kondycję organizmu, lecz także funkcjonowanie narządów i układów, gruczołów, a nawet stan nawodnienia i odżywienia organizmu. Dzięki temu badaniu lekarz uzyskuje informacje o występujących zaburzeniach wodno-elektrolitowych, niedoborach witamin, zaburzeniach gospodarki lipidowej, hormonalnej. Badanie to wykorzystywane jest również w diagnostyce chorób autoimmunologicznych, nowotworowych oraz stanów zapalnych występujących w organizmie.
Normy badań biochemicznych i interpretacja wyników
O chorobie świadczą zaburzenia w zakresie stężeń poszczególnych składników osocza. W interpretacji ważne są tzw. zakresy referencyjne, czyli normy, w jakich powinny zawierać się parametry u zdrowego człowieka. Należy zaznaczyć, że są to przedziały referencyjne, wskazane przez konkretne laboratorium, w zależności od stosowanych technik i urządzeń pomiarowych.
Wyniki podawane są dla oznaczanych składników osocza, np.:
- dla glukozy określane są w zależności od wieku pacjenta– u dorosłych od 70-99 mg/dl, a u kobiet w ciąży 70-92 mg/dl),
- dla cholesterolu całkowitego wartości referencyjne nie powinny być wyższe niż 190 mg/dl,
Wyniki badania zarówno stężenia glukozy, cholesterolu, jak i wszystkich pozostałych parametrów uwzględnianych w konkretnym badaniu należy pozostawić do interpretacji lekarzowi.
Cena biochemicznych badań krwi
Biochemia może obejmować wiele różnych parametrów, od pojedynczych badań po wielozakresowe panele, ceny są więc bardzo zróżnicowane.
Przykładowy koszt wybranych profili:
- Nerkowy od 66 zł
- Kobieta 40+ od 147 zł
- Kontrola stanu zdrowia kobiety od 240 zł
- Tarczycowy pełny od 72 zł
- Trzustkowy od 64 zł
- Wątrobowy od 54 zł
- Diagnostyka osteoporozy od 266 zł
- Kobieta ciężarna od 254 zł
- Antykoncepcja badania od 105 zł