Wszystko o szczepieniu przeciw meningokokom

Meningokoki - co to jest?

Pod nazwą meningokoki kryje się 12 różnych grup serologicznych  bakterii Neisseria meningitidis, która populacji kolonizuje (bezobjawowo) górne drogi oddechowe. Przy czym pięć serotypów jest chorobotwórczych – szacuje się, że jedna na dziesięć osób jest nosicielem tych meningokoków

Meningokoki potrafią zabić w ciągu kliku godzin – dlatego w przypadku objawów choroby należy niezwłocznie zgłosić się do szpitala. Śmiertelność w wyniku zakażeń menigokokowych wynosi około 18 proc., ale w przypadku wystąpienia sepsy i wstrząsu septycznego może sięgać 50 proc.

Najwyższe ryzyko zgonu jest u niemowląt i osób po 65. roku życia. Zarazić można się droga kropelkową, od niechorujących nosicieli, kiedy kichają lub kaszlą lub podczas głębokiego pocałunku. Choroba postępuje bardzo szybko, więc należy reagować natychmiast po zauważeniu niepokojących objawów.

Objawy choroby meningokokowej

Niestety  pierwsze symptomy inwazyjnej choroby meningokokowej są niespecyficzne - przypominają inne infekcje, dlatego rozpoznanie jest trudne.

O inwazyjnej chorobie meningokokowej świadczą poniższe objawy, szczególnie jeśli występują łącznie:

• nagła wysoka gorączka,
• ból głowy, wymioty, nudności,
• bóle mięśni,
• problemy z koncentracją,
• światłowstręt,
• zimne ręce i stopy,
• senność,
• uczucie sztywnego karku,
• może również pojawić się wysypka wybroczynowa - zmiany na skórze o średnicy około 1-2 mm, w postaci małych czerwonych punkcikiów, które nie bledną pod wpływem nacisku (tzw. test szklanki).

Objawy choroby mogą występować w różnej kolejności, nie wszystkie muszą się pojawić, stąd trudności w postawieniu szybkiego rozpoznania. Objawami alarmowymi, które mogą wskazywać na rozwijającą się sepsę są ból nóg, zimne dłonie i stopy oraz nieprawidłowe zabarwienie skóry (tzw. skóra marmurkowa).

Najlepszym sposobem zapobiegania inwazyjnej chorobie meningokokowej są obecnie szczepienia.

Szczepionki na różne meningokoki

Za zachorowania na inwazyjną chorobę menigokokową odpowiada pięć serotypów tej bakterii Neisseria meningitidis nazwanych: A, B, C, Y i W-135.  W Polsce meningokoki z serogrupy B odpowiadają za około2/3 zakażeń. U nastolatków natomiast przeważają zarażenia meningokokami serotypu C.  Najwyższą zapadalność na inwazyjną chorobę meningokokową odnotowuje się wśród dzieci w pierwszym roku życia.

W związku z tym dzieci do pierwszego roku życia najlepiej zaszczepić przeciw meningokokom B. Następnie powinno się je zaszczepić również przeciw meningokokom C.

Jeżeli planowane są podróże za granicę, zamiast szczepienia przeciw meningokokom C, najlepiej podać szczepionkę o szerokim spektrum ochrony, chroniącą przeciw meningokokom C, a także A, W135 oraz Y, bo te ich rodzaje występują w różnych częściach świata.

Kto powinien się szczepić przeciw meningokokom?

Szczepienia zalecane są najbardziej narażonym na zachorowanie na inwazyjną chorobę meningokokową, a więc: 

• niemowlętom i małym dzieciom,
• młodzieży i młodym dorosłym,
• osobom z niedoborami odporności,
• osobom pracującym w warunkach zwiększających ryzyko zakażenia – np. mikrobiolodzy, diagności laboratoryjni, wojskowi,
• osobom podróżującym do krajów zwiększonego ryzyka zakażeń. 

Szczepić powinni się też narażeni na przebywanie w miejscach, w których gromadzą się ludzie, a więc dzieci chodzące do żłobka, przedszkola lub szkoły, wyjeżdżające na kolonie, młodzież mieszkająca w internacie, akademiku lub koszarach.

Uodpornienie takie rekomendowane jest też podróżującym na tereny występowania zakażeń meningokokowych, studentom i uczniom kształcącym się zagranicą oraz wojskowym.

Bezpieczeństwo szczepionek przeciw meningokokom

Szczepionki przeciw meningokokom są bezpieczne. Jednak, jak po każdym szczepieniu, u części osób, które otrzymały szczepionkę, mogą wystąpić niepożądane odczyny poszczepienne (NOP). W większości przypadków mają one łagodny charakter i nie są dużą uciążliwością – nie są groźne.

Zgodnie z informacją na stronie Narodowego Instytutu Zdrowia Publicznego (PZH): „Najczęściej zgłaszane są odczyny miejscowe (zaczerwienienie, obrzęk i ból w miejscu wstrzyknięcia) oraz łagodne reakcje ogólne (rozdrażnienie, senność, gorączka, ból mięśni kończyn, ból głowy, brak łaknienia).  Objawy te pojawiają się w ciągu kilku pierwszych dni po szczepieniu i ustępują samoistnie bez konsekwencji dla zdrowia pacjenta. Ryzyko wystąpienia poważnych reakcji jest niewielkie

Z kolei inwazyjna choroba meningokokowa może pozostawić trwałe zmiany, np. głuchotę, martwicę dystalnych części kończyn z możliwą koniecznością amputacji.

Kto nie powinien się szczepić przeciw meningokokom?

Bezwzględnym przeciwwskazaniem do szczepienia przeciw meningokokom są nadwrażliwość na którykolwiek ze składników preparatu oraz wystąpienie reakcji anafilaktycznej po podaniu poprzedniej dawki szczepionki. Podobnie jak w przypadku innych szczepionek, szczepienie należy przełożyć, jeżeli u pacjenta występuje ostre zakażenie lub choroba przebiegająca z wysoką gorączką. Łagodne zakażenie, w tym przeziębienie, nie jest wskazaniem do odroczenia szczepienia na późniejszy termin.

W przypadku wyraźnego ryzyka zakażenia ciąża nie powinna być przeciwwskazaniem do szczepienia, ale potencjalne ryzyko nie jest znane.

Ponadto szczepionka ta nie jest wskazana dla osób z małopłytkowością lub innymi zaburzeniami krzepliwości krwi.

Referencje:

https://szczepienia.pzh.gov.pl/szczepionki/meningokoki/

Apicella M., Clinical manifestations of meningococcal infection. UpToDate, Topic 1300 Version 19.0.

Dudek N., Kuchar E. Zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych wywołane przez meningokoki serogrupy B – opis przypadku oraz analiza medycznego zdarzenia niepożądanego. Forum Zakażeń 2019, dx.doi.org/10.15374/FZ2019008.

Charakterystyka Produktu Leczniczego Bexsero.