Zdrowy kręgosłup u dziecka

Wady postawy u dzieci

Wiosną 2010 roku w poznańskich podstawówkach przebadano ponad 9,3 tys. dzieci (klasy I-IV). Wyniki były zatrważające. Ponad połowa małych pacjentów miała wady postawy (51%) i problemy ze stopami (46%), a 6% skoliozę. Podobne badania przeprowadzono w 2011 r., w losowo wybranych szkołach podstawowych w Olsztynie. Efekt był podobny. W badanej grupie epizody bólowe kręgosłupa miały miejsce u niemal 56% dzieci. Ponad 37% odczuwało bóle kręgosłupa raz lub dwa razy do roku. Incydenty bólowe pojawiające się trzy do sześciu razy w roku zgłosiło nieco ponad 12% respondentów. Ogólnopolskie badania nie pozostawiają złudzeń. Wady postawy plasują się na czele listy chorób cywilizacyjnych. Cierpi na nie około 80-90% dzieci.

Skąd się biorą wady postawy

Powstawaniu wad postawy sprzyja przede wszystkim siedzący tryb życia, ale niemały wpływ mają także: brak aktywności fizycznej, ciężkie tornistry i nieergonomiczne miejsca do nauki.

– Spośród problemów z kręgosłupem u dzieci najczęstsze są wady postawy, takie jak: plecy okrągłe, plecy wklęsłe, plecy okrągło-wklęsłe czy plecy płaskie, osobny problem stanowią skrzywienia boczne, czyli skoliozy – mówi dr Tomasz Poboży, lekarz ortopeda traumatolog z Medicover. – Przyczyny mogą być różne, możemy je podzielić na wady wrodzone i nabyte. Te pierwsze mogą dotyczyć kości (np. zrosty kręgów, dodatkowe kręgi lub żebra, zaburzenia kostnienia) lub mięśni (np. wrodzona atonia mięśniowa, postępujący zanik mięśni).

Wady nabyte mogą wynikać z zaburzonego rozwoju tkanki kostnej kręgosłupa (np. krzywica) lub z nieprawidłowych nawyków, na co z kolei wypływają czynniki środowiskowe (np. konieczność długotrwałego przebywania w pozycji siedzącej, nieprawidłowe noszenie tornistra), czynniki wynikające z właściwości organizmu dziecka (np. osłabienie mięśni, spowodowane długotrwałą chorobą) i tzw. czynniki fizjologiczne: zaburzenia wzroku, słuchu, poczucia położenia własnego ciała. Mogą sprawiać, że człowiek przyjmuje tzw. nawykową postawę nieprawidłową, nie zdając sobie z tego sprawy, a nawet uważając ją za coś zupełnie normalnego – dodaje ortopeda.

Ból kręgosłupa u dziecka

Najczęściej o wizycie u specjalisty decyduje pojawiający się ból kręgosłupa. W znacznej jednak większości wadom postawy nie towarzyszą dokuczliwe dolegliwości, i przez to pozostają długo niezauważone. Samo rozpoznanie problemów nie jest wcale łatwe, dlatego postawę dziecka należy stale obserwować.

– Rozpoznanie, że z kręgosłupem dziecka dzieje się coś złego, nie zawsze jest łatwe dla rodziców. Uwagę powinny zwracać odstępstwa od tego, co można by uznać za normę, tak więc: nadmierne wygięcie kręgosłupa do przodu lub tyłu, nienaturalne wysunięcie głowy lub barków do przodu, odstające łopatki, wysunięty do przodu brzuch, zaokrąglenie, spłaszczenie lub wklęśnięcie klatki piersiowej. Te ostatnie wiązać się mogą ze zniekształceniem kręgosłupa w płaszczyźnie strzałkowej. Przy skoliozach, które w zasadzie są nie tyle skrzywieniami bocznymi, co zniekształceniami wynikającymi ze skręcenia kręgosłupa wokół swojej długiej osi, uwagę zwraca niesymetryczne ustawienie miednicy łopatek, barków, brodawek sutkowych. Zauważyć też można tzw. garb żebrowy, najłatwiej widoczny od tyłu, przy pochyleniu dziecka ku przodowi. Wielkość garbu zależy od stopnia skrzywienia. Czasem można mieć wrażenie nierównej długości kończyn. Stwierdzenie powyższych czynników powinno skłaniać do wizyty u lekarza pediatry lub ortopedy – informuje dr Tomasz Poboży.

Jak skorygować postawę dziecka

Specjalista podpowie, jak skorygować postawę dziecka, i pokieruje dalszym leczeniem. Przy zaawansowanych, często zaniedbanych skrzywieniach, konieczne może okazać się noszenie gorsetu ortopedycznego lub leczenie operacyjne. Przy łagodniejszych ortopeda zaleci ćwiczenia korygujące. W chorobach kręgosłupa ćwiczenia są bardzo ważne i stanowią element leczenia. Nie należy ich jednak wprowadzać na własną rękę. To, jak je dobrać, doradzi lekarz. Zależą one od typu skrzywienia, stopnia nasilenia oraz szybkości progresji choroby.

Najczęściej poleca się ćwiczenia rozciągające, wzmacniające, pływanie, gimnastykę korekcyjną, pilates. Jak jednak głosi stare porzekadło, lepiej zapobiegać niż leczyć, dlatego to rodzice, już od najmłodszych lat, powinni dbać o zdrową postawę u dzieci. Przede wszystkim nie przyspieszając naturalnego rozwoju niemowlęcia – dotyczy to zwłaszcza przedwczesnego pionizowania malucha. Na późniejszym etapie rozwoju najważniejsze jest przypominanie dziecku o utrzymywaniu prostej postawy. Pamiętajmy, że łatwiej uczyć, niż eliminować złe nawyki. Dlatego naukę utrzymywania prostej sylwetki należy zacząć jak najwcześniej i cierpliwie pilnować, by dziecko o niej nie zapominało.

Jak urządzić pokój dziecka z wadą postawy?

Kolejnym etapem jest przygotowanie dziecku odpowiednich warunków do spania i nauki. To pierwsze zależy głównie od doboru materaca. Powinien pozwolić na wypoczynek kręgosłupa w najbardziej zbliżonej do fizjologicznej pozycji. Przy jego wyborze należy zwrócić uwagę na to, z jakiego surowca jest wykonany, czy posiada atesty jakości i nie jest ani zbyt twardy, ani zbyt miękki. Znaczenie ma też poduszka. Powinna być płaska, by plecy dziecka nie wykrzywiały się znacząco we śnie. Nie mniej ważne jest odpowiednie przygotowanie miejsca do nauki. Na to, jak przystosowane są meble w szkołach, rodzice nie mają wpływu, ale mają na nie wpływ w domu.

– Obecnie, jak pokazują badania, ¾ dzieci ma wady postawy, a okres szkolny szczególnie temu sprzyja. To sprawia, że właściwy dobór mebli do nauki dla dzieci powinien być uwzględniany nie tylko przez szkoły, ale zwłaszcza przez rodziców. Najczęstszym błędem rodziców jest kupowanie mebli na wyrost. Bezwiednie zwieszone nogi przy zbyt wysokim biurku i krześle z pewnością nie wpłyną korzystnie ani na kręgosłup dziecka, ani na jego komfort pracy. Meble, które rosną z dziećmi, to najlepsze rozwiązanie. Jeśli nie możemy dobrać biurka i fotela, które rośnie razem z dzieckiem, to pamiętajmy o zapewnieniu mu podnóżka pod nogi. Niezależnie od rodzaju zastosowanych mebli, podczas dłuższego siedzenia kluczowe są częste, krótkie przerwy na rozluźnienie i rozciągniecie mięśni. Młody organizm dziecka nie jest przystosowany do długiego siedzenia bez ruchu i nawet godzinna praca powinna być przedzielona krótką przerwą na skłon czy przysiad – przypomina Maciej Zdrodowski, specjalista ds. ergonomii z Medicover.

Ciężki tornister a ból kręgosłupa

Rodzice nie mają też wpływu na ilość podręczników, jakie muszą do szkoły nosić ich dzieci, ale mogą zadbać o ich plecaki. Na popularności zyskują ostatnio plecaki-walizki. To rozwiązanie ma tylu zwolenników, co przeciwników. Walizki nie obciążają co prawda kręgosłupa, ale mogą prowadzić do bocznych wad postaw. Lepiej więc zainwestować w profesjonalny, usztywniany plecak, zwracając uwagę na jego funkcjonalność, a nie aktualnie panujące trendy. Pusty plecak powinien ważyć nie więcej niż 1,2 kg. Wielkość plecaka musi być adekwatna do wzrostu dziecka. Jeśli chcemy mieć pewność, że wybraliśmy najzdrowszy dla malucha tornister, warto zapytać sprzedawcę o to, czy posiada odpowiednie atesty. Wybór to połowa sukcesu. Ważne, by dziecko właściwie nosiło plecak. Zwracajmy uwagę, by nakładało go na oba ramiona.

Ćwiczenia na bolący kręgosłup

Najważniejsze jednak w dbaniu o kręgosłup jest zachęcanie maluchów do podejmowania aktywności fizycznej. Problemy z kręgosłupem najczęściej pojawiają się z powodu długotrwałego przebywania w pozycji siedzącej: przed komputerem, telewizorem, książką. Dzięki uprawianiu sportu kręgosłup stanie się bardziej sprężysty i elastyczny. Zbawiennie podziałają na niego zajęcia na basenie. Warto wykupić dziecku karnet, wtedy będzie zmotywowane do regularnego odwiedzania pływalni.

Latem rodzice powinni zachęcać pociechy do spędzania czasu na świeżym powietrzu. Spacery do lasu, po parku, jazda na rowerze, gry zespołowe wzmocnią mięśnie grzbietu, poprawią kondycję i samopoczucie. Zimą można wykupić dziecku karnet na lodowisko. Bardzo ważne jest połączenie aktywności fizycznej ze zdrowym odżywianiem. Pamiętajmy, że nadwaga ma fatalny wpływ na kręgosłup dziecka, dlatego odpowiednia dieta to kolejny ważny element w utrzymaniu zdrowej postawy. Właściwe nawyki żywieniowe trzeba wprowadzać stopniowo, ale konsekwentnie. Bardzo ważną zasadą jest wyeliminowanie z diety dziecka niezdrowych przekąsek: paluszków, chipsów, słodyczy. Zamiast nich, zachęcajmy najmłodszych do jedzenia świeżych warzyw i owoców, a jeśli maluchy chcą coś słodkiego, zaopatrzmy się w ciasteczka amarantusowe, zbożowe lub orkiszowe.

Trzeba jednak pamiętać, że przykład idzie z góry i jeśli rodzice nie włączą się w aktywność, nie zrezygnują z niezdrowych posiłków, nie będą dbać o swój kręgosłup, nie mogą oczekiwać zmian stylu życia od swoich dzieci.