Lęk separacyjny – czym jest? Jak sobie z nim radzić?

Lęk separacyjny najprościej należy określić jako lęk przed separacją w dzieciństwie. Moment ten rozpoczyna się najczęściej między 2. a 5. rokiem życia. Kolejną jego cechą jest niezwykłe nasilenie, zbyt długi, w stosunku do prawidłowego, czas trwania oraz utrudniający funkcjonowanie pacjenta.
Pierwsze objawy lęku separacyjnego u dziecka to strach przed rozłąką z bliską osobą, do której jest przywiązane. Jak może wpłynąć to na rozwój dziecka?

Separacyjne zaburzenie lękowe pojawia się od 2 do 4 proc. dzieci i adolescentów. Zwykle występuje częściej u dziewczynek niż u chłopców oraz w rodzinach o niskim statusie społeczno-ekonomicznym. 

Lęk separacyjny przyczyny

Nie istnieje jeden konkretny powód wystąpienia tego schorzenia. Przyczyną separacyjnego zaburzenia lękowego może być:

  • uprzednia strata osoby bliskiej czy separacja,
  • samo zagrożenie zaistnienia takiej sytuacji,
  • zaburzenia lękowe u rodziców,
  • zbyt symbiotyczny związek matka-dziecko.

Powodem lęku separacyjnego może być istotna zmiana w życiu dziecka: taka jak zmiana przedszkola, szkoły czy miejsca zamieszkania. Co więcej, wskazuje się również na czynniki genetyczne. 

Objawy lęku separacyjnego

Głównym objawem jest nadmierny i zogniskowany lęk przed rozłąką z tymi osobami, do których dziecko jest przywiązane. Ponadto mogą występować:

  • nierealistyczne zamartwianie się nieszczęściami, które mogłyby spaść na rodziców lub strach, że wyjdą oni i nie wrócą albo też uporczywe myśli dotyczące ich śmierci,
  • zamartwianie się, że jakieś nieszczęśliwe zdarzenie (zagubienie, porwanie) rozdzieli dziecko od najbliższej mu osoby,
  • utrwalona niechęć lub odmowa chodzenia do przedszkola, szkoły z obawy przed rozłąką z osobą, z którą dziecko jest związane,
  • utrwalona niechęć lub odmowa kładzenia się spać, jeśli nie ma w pobliżu rodziców, częste wstawanie w nocy po to, by sprawdzić, czy rodzice są obecni w domu, lub po to by spać z rodzicami,
  • niechęć lub odmowa spania poza domem,
  • utrwalony strach przed przebywaniem samemu albo bez rodziców; także bezzasadna obawa przed osamotnieniem lub pozbawieniem dostępu do rodzica,
  • powtarzanie się koszmarów nocnych z tematem rozłąki,
  • ponawianie takich objawów somatycznych, jak bóle brzucha, głowy, nudności w sytuacjach separacji,
  • wyraźne pogorszenie samopoczucia w sytuacji spodziewanego rozdzielenia, nadmierny stres w oczekiwaniu na rodziców, w czasie rozstawania się lub bezpośrednio potem (płacz, złość, apatia).

Średni wiek, w którym pojawiają się pierwsze objawy separacyjnego zaburzenia lękowego to 8-9 lat. 

Jednym z powodów lęku separacyjnego, może być ważna zmiana w życiu dziecka.

Lęk separacyjny rozpoznanie

Podczas wizyty, specjalista musi stwierdzić:

  • rozwojowo niewłaściwy i nadmierny lęk przed oddzieleniem od domu lub osób, do których pacjent jest przywiązany,
  • czas trwania zakłócenia na co najmniej 4 tygodnie,
  • początek zaburzenia przed 18. rokiem życia,
  • istotne klinicznie upośledzenie funkcjonowania społecznego, szkolnego (zawodowego) lub funkcjonowania w innych ważnych dziedzinach,
  • brak występowania zaburzenia wyłącznie w przebiegu całościowego zaburzenia rozwojowego, schizofrenii lub innych zaburzeń psychotycznych. W przypadku dorastających i dorosłych nie można go wyjaśnić lepiej występowaniem zaburzenia panicznego z agorafobią. 

Zwykle rozpoznania dokonuje psycholog lub psychiatra na podstawie wywiadu z dzieckiem i rodzicami oraz obserwacji pacjenta. 

Jak opiekun może pomóc dziecku pokonać lęk?

Leczenie lęku separacyjnego

Tak jak w przypadku innych zaburzeń lękowych, tak i tutaj wskazane są interwencje psychologiczne. Używane techniki behawioralne to m.in. systematyczna desensytyzacja i ekspozycja, warunkowanie instrumentalne czy terapia poznawczo behawioralna.

Ważna jest również psychoedukacja. W czasie spotkań z psychologiem, pacjenci uczą się m.in. jak radzić sobie z lękiem, oswajać go stopniowo a następnie całkowicie przezwyciężyć. Czasami wskazana jest również farmakoterapia. Skuteczność leczenia zależy głównie od motywacji samego pacjenta i jego rodziny.

Lęk separacyjny rokowanie i powikłania

Problemy dziecka z rozstaniem z rodzicami mogą skutkować stresem zarówno malucha, jak i dorosłych. To niejednokrotnie prowadzi do konfliktów w rodzinie. Co więcej brak obecności np. w szkole, powoduje narastanie zaległości i konieczność ich nadrabiania, co może skutkować większym napięciem u dziecka. To oczywiście tylko przykładowe powikłania. Różnią się one nieco w zależności, od konkretnej rodziny i samego pacjenta.

Lęk separacyjny zalecane postępowanie

  1. Lęk pojawiający się u dziecka przed rozstaniem z rodzicem jest czymś naturalnym.
  2. Jeśli taki lęk trwa zbyt długo, lub jego objawy są bardzo silne, skontaktuj się ze specjalistą.
  3. Przed wizytą wynotuj informacje: kiedy pojawił się lęk separacyjny? Czy w domu nastąpiła w ostatnim czasie istotna zmiana życiowa? Jakie jeszcze objawy Cię niepokoją?
  4. Stosuj się do zaleceń specjalisty, z którym się skontaktowałeś, bądź cierpliwy.  

Przeczytaj także:

Atak paniki - objawy, jak sobie z nim radzić

Czym są fobie? Rodzaje, objawy i leczenie

Zespół Aspergera u dzieci - diagnostyka, terapia, życie ze spektrum autyzmu


Piśmiennictwo:

  1. Wolańczyk T., Komender J., Zaburzenia emocjonalne i behawioralne u dzieci, PZWL, Warszawa 2005. 
  2. Grzywa Anna (red.) Ebert M.,H. I in., Psychiatria – Aktualności w rozpoznawaniu i leczeniu, Czelej, Lublin 2011. 
Prezentowanych informacji o charakterze medycznym nie należy traktować jako wytycznych postępowania medycznego w stosunku do każdego pacjenta. O postępowaniu medycznym, w tym o zakresie i częstotliwości badań diagnostycznych i/lub procedur terapeutycznych decyduje lekarz indywidualnie, zgodnie ze wskazaniami medycznymi, które ustala po zapoznaniu się ze stanem pacjenta. Lekarz podejmuje decyzję w porozumieniu z pacjentem. W przypadku chęci realizacji badań nieobjętych wskazaniami lekarskimi, pacjent ma możliwość ich odpłatnego wykonania. Należy potwierdzić przy zakupie badania szczegóły do jego przygotowania.
Data dodania 19.08.2019
Data ostatniej aktualizacji 15.05.2023