Grzybica stóp i paznokci. Wstydliwy problem

Grzybicę stóp i paznokci zakwalifikowano jako chorobę cywilizacyjną, ponieważ ściśle wiąże się ona z postępem, jaki ma miejsce we współczesnym świecie. Chorobą tą zakaża się średnio około 12% mieszkańców cywilizowanego świata: ze statystyk dotyczących naszego kraju wynika, że na grzybicę stóp i paznokci choruje co piąty Polak. Nie powinno się lekceważyć tej dolegliwości, ponieważ może mieć ona poważne skutki.

Przyczyny choroby grzybicy stóp i paznokci

Cechą wspólną całego królestwa grzybów jest brak tkanek i chlorofilu, które pozwalałyby im wytwarzać związki organiczne z substancji nieorganicznych, np. światła, tlenu i wody. W związku z tym wymagają pobrania „gotowego pokarmu” np. z żywego ustroju, co oznacza, że pasożytują na zwierzętach, w tym na człowieku.

– Patogenność, czyli zdolność grzybów do wywołania chorób i uszkodzeń organizmu, przejawia się w grzybicach skóry i narządów (np. płuc), a także w alergizacji (np. astma atopowa, alergie skórne). Inną formą jest wytwarzanie toksyn grzybiczych, tzw. mykotoksyn, głównie w pokarmach człowieka, które uczestniczą w inicjacji procesów nowotworowych – mówi lekarz dermatolog Iwona Świdzińska.

Grzyby wywołują choroby, jeśli pojawią się sprzyjające czynniki. Jakie to czynniki? Odpowiada Iwona Świdzińska:

– Jednym z czynników sprzyjających rozwojowi grzybicy jest starszy wiek, co wynika z narastających z upływem czasu zaburzeń naczyniowych, metabolicznych czy skutków ubocznych leczenia innych chorób (zwłaszcza sterydoterapii). Inną grupą osób, która statystycznie częściej narażona jest na występowanie tej dolegliwości, są młodzi sportowcy oraz żołnierze. Przyczyniają się do tego następujące czynniki: nadmierna potliwość, długotrwała i częsta okluzja (zamknięcie) stóp w obuwiu sportowym lub wojskowym, narażenie na urazy czy częste korzystanie ze wspólnych pryszniców i urządzeń sanitarnych, basenów oraz sauny. Także osoby z osłabioną odpornością, które muszą być długotrwale leczone doustnymi steroidami, znajdują się w grupie ryzyka. To, czy pojawi się zakażenie grzybicze, zależy od rodzaju grzyba i jego skuteczności do wniknięcia w tkankę gospodarza (człowieka) oraz od indywidualnie uwarunkowanych obronnych mechanizmów człowieka. Bardzo ważne jest na przykład sprawne krążenie, które umożliwia dobre zaopatrzenie płytki paznokciowej w tlen i składniki odżywcze, a więc szybszy wzrost paznokcia, i sprawia, że chory naskórek szybko się złuszcza oraz odbudowuje nowe warstwy. Równie istotny jest poziom odporności komórkowej i danej osoby oraz brak chorób przewlekłych.

Objawy grzybicy stóp i paznokci

Jakie objawy, zaobserwowane na stopach i paznokciach, powinny nas zaniepokoić i zasugerować, że mamy do czynienia z grzybicą? Nie ma jednego obrazu grzybicy paznokci, ale najczęściej powinien nas zaniepokoić obraz pogrubiałych, kruchych, matowych lub zażółconych płytek. Grzybicę paznokci wywołują w zdecydowanej większości dermatofity, znacznie rzadziej drożdżaki i grzyby pleśniowe – wyjaśnia Iwona Świdzińska.

– Grzybica paznokci może mieć różne obrazy kliniczne, które zależą głównie od miejsca, w którym grzyb rozpoczął wnikanie do płytki, i jego aktywności inwazyjnej. Możemy to zaobserwować w postaci zmętnienia płytki paznokciowej, liniowych podłużnych „kanalików” barwy żółtawobiaławej lub pogrubienia paznokcia, kruchych mas lub jakby „pustych” miejsc pod płytką – wymienia lekarka.

Przeczytaj także: Białe plamy na paznokciach, leukonychia - o czym świadczą?

Jeśli chodzi o grzybicę stóp, zawsze towarzyszy jej świąd, często współistnieje ona z grzybicą paznokci. Pod pojęciem grzybicy stóp należy rozumieć zakażenie grzybicze tylko w części podeszwowej i międzypalcowej stóp.

– Nie bez powodu nazywana jest ona athlete’s foot – często dotyczy sportowców i osób spędzających rekreacyjnie czas na basenie, korzystających z sauny, natrysków czy publicznych przebieralni. Narażone są też osoby, których spocone stopy są przez wiele godzin zamknięte w szczelnym obuwiu – np. sportowcy, rolnicy, pracownicy biurowi itp. – zauważa Iwona Świdzińska.

Możemy wyróżnić dwa charakterystyczne obrazy grzybicy stóp: tzw. grzybicę mokasynową w odmianach suchej (objawy to zaczerwienienie części podeszwowej stopy, sucha, lekko złuszczająca się lub pogrubiona jej powierzchnia) lub zapalnej – inaczej zwanej potnicową (widocznej jako zapalne zaczerwienienie z obecnością pęcherzyków, głównie w środkowej części podeszwy stopy), a także grzybicę międzypalcową stóp. Ta ostatnia najczęściej widoczna jest w dwóch ostatnich przestrzeniach między palcami najmniejszym (V) i IV i przejawia się zaczerwienieniem, złuszczaniem lub popękaniem naskórka.

Kuracja polega zwykle na stosowaniu maści czy kremów, zaś w bardziej zaawansowanych przypadkach grzybicy lekarz zaleca dodatkowo leki doustne.

Leczenie grzybicy stóp i paznokci jest konieczne

Grzybicę koniecznie trzeba leczyć, ponieważ jej objawy nie ustąpią samodzielnie. Poza aspektem estetycznym, przyczyną, dla której warto uporać się z grzybicą, jest czynnik epidemiologiczny, tj. powodujący wzrost ryzyka zakażeń u rodziny czy współmieszkańców. Co więcej, w przypadku nieleczonej grzybicy możliwe są poważne powikłania zdrowotne.

– Przewlekły stan zapalny i uszkodzenia naskórka w wyniku infekcji grzybiczej są świetnymi wrotami dla innych zakażeń, np. paciorkowcowych, mogących spowodować ostry stan zapalny na kończynach dolnych, zwany różą, co z kolei może się kończyć powikłaniami ogólnoustrojowymi. Grzybice paznokci są też bardzo częstym źródłem zakażeń grzybiczych innych okolic ciała, np. pachwin czy fałdów skórnych – przestrzega Iwona Świdzińska.

Ustrzec się przed chorobą pomaga przestrzeganie podstawowych zasad higieny, np. klapki na basenach, korzystanie z przewiewnego obuwia, profilaktyczne stosowanie kremów czy pudrów przeciwgrzybicznych i dezynfekujących na stopy i do obuwia. Ważne jest też skuteczne leczenie cukrzycy i innych chorób przewlekłych, częste kontrole i profilaktyka u osób w grupie podwyższonego ryzyka – podkreśla Iwona Świdzińska.

W przypadku, gdy ktoś z naszej bliskiej rodziny choruje na grzybicę, unikajmy korzystania z tych samych ręczników czy obuwia. Sami dbajmy o higienę, a po myciu stóp dokładnie osuszajmy przestrzenie między palcami. Pamiętajmy o profilaktyce, sumiennie stosując się do zaleceń terapeutycznych.