Lęk przed lataniem (awiofobia) - jak sobie z nim radzić?

Dla większości z nas wakacje czy ferie to bardzo miły czas, kiedy możemy wyjechać i odpocząć. Część urlopowiczów marzy o ciepłych krajach bądź innych, odległych lądach. Aby się tam dostać, zwykle niezbędny jest lot samolotem. Niestety u niektórych osób pojawia się lęk przed lataniem, którego nie są w stanie pokonać, co niejednokrotnie skutkuje rezygnacją z wymarzonych wakacji.
Mimo że ryzyko śmierci w katastrofie lotniczej jest znacznie mniejsze niż w wypadku samochodowym, strach przed lataniem odczuwa niemal co trzecia osoba.

Fobia co to jest?

Każdy z nas kiedyś doświadczył uczucia lęku. Boimy się różnych rzeczy, czasami jest to lęk racjonalny, innym razem nie. Lęk jest naturalnym stanem emocjonalnym, który ostrzega przed potencjalnym niebezpieczeństwem i mobilizuje do poradzenia sobie z zagrożeniem. Niekiedy jednak, lęk skupia się wokół jednej sytuacji i powoduje odczuwanie nieracjonalnego i nadmiernego strachu, który może nawet przyjąć postać napadu paniki. Określenie fobia pochodzi z języka greckiego i oznacza „lęk wywołany przez określone sytuacje lub przedmioty zewnętrzne, które obiektywnie nie są niebezpieczne” [1]. 

Lęk przed m.in. powietrzem, wiatrem, przeciągiem czy opadaniem w trakcie lotu samolotem nazywamy aerofobią. Lęk przed lataniem samolotem z kolei to awiofobia. Jak go pokonać?

Klasyfikacja fobii i aerofobii

Zaburzenia lękowe w postaci fobii dzielimy na [2]:

  • agorafobię,
  • fobie społeczne,
  • specyficzne (izolowane) postacie fobii,
  • inne zaburzenia lękowe w postaci fobii,
  • zaburzenia lękowe w postaci fobii BNO.

Aerofobię zaliczamy do fobii specyficznych (izolowanych). Ta grupa zaburzeń ogranicza się do konkretnych sytuacji czy przedmiotów, których chory unika. W zależności od konkretnego stanu chorobowego dodajemy odpowiedni przedrostek. 

Fobie specyficzne jakie są przyczyny?

Przyczyny powstawania fobii specyficznych nie są do końca poznane [3]. Wśród możliwych czynników wymienia się przyczyny genetyczne, osobowościowe, ale również obserwowanie zachowań rodzica na dany przedmiot, sytuację czy straszenie dziecka np. złym psem.

Lęk a podróżowanie samolotem

Objawy mogą wystąpić, gdy dana osoba myśli o lataniu, wsiadaniu na pokład samolotu lub podczas lotu. Dyskomfort jest często tak silny, że unika ona kolejnej podniebnej podróży. Godząc się niejednokrotnie na mniej komfortowe środki transportu.

Znacznie więcej osób obawia się latania, które nie osiąga poziomu fobii, pomimo faktu, że ludzie latają obecnie dużo częściej niż kiedykolwiek wcześniej. Wiele danych pokazuje, że jest to niezawodnie bezpieczny sposób podróżowania.

Co wzbudza dyskomfort podczas lotu?

  • Brak kontroli, zdanie się na pilota - świadomość zamkniętej przestrzeni. 
  • Strach przed wysokością, awarią maszyny.
  • Turbulencje - niesprzyjające warunki pogodowe.
  • Terroryzm. 
  • Możliwość braku paliwa.

Objawy lęku przed lataniem

Objawy aerofobii są podobne do tych występujących w innych jej rodzajach. Osoby na nią cierpiące podczas podróży, lub nawet na myśl o niej, doświadczają ogromnego lęku. 

Do objawów fizycznych, można zaliczyć m.in.:

Jak ograniczyć stres związany z lataniem?

Dokładna liczba osób cierpiących z powodu aerofobii i awiofobii nie jest znana, ponieważ nie wszyscy zgłaszają się do psychologa. Szacuje się, że może być to nawet 30 proc. z nas.

Jak sobie radzić ze strachem przed lataniem?

W leczeniu ważne jest, aby osoba odczuwająca strach zadała sobie pytania dotyczące tego, czego się boi i co według niej wydarzy się podczas lotu. Może to pomóc w uświadomieniu sobie, że nie ma się czego bać. Pozwoli to zidentyfikować źródła dyskomfortu. Pierwszym krokiem w leczeniu aerofobii jest przyznanie, że lęk istnieje. Ponieważ latanie jest czymś, co robi wielu ludzi. Osoby często czują się zbyt zawstydzone, aby mówić o swojej aerofobii. Pamiętaj, że fobie mają wpływ na wielu ludzi, więc nie jesteś sam. Możesz być zaskoczony, jak wiele osób z twojego otoczenia może zmagać się z tymi samymi problemami.

W pokonaniu strachu przed lataniem istotna jest wiedza, która pomoże pozbyć się irracjonalnych myśli. Jeśli boisz się turbulencji, zgłębienie informacji na jej temat, może pomóc ci poczuć się spokojniej. Obejrzyj filmy na temat tego, jak bezpieczne może być latanie. Przeczytaj artykuł lub książkę, która wyjaśnia latanie.

W przezwyciężeniu strachu przed poruszaniem się samolotem mogą również pomóc ćwiczenia technik głębokiego oddychania i świadomego wyzwalania napięcia mięśni. Podstawowymi zabiegami, jakimi można się wspomagać w zaciszu domowym są techniki relaksacyjne, w odpowiedzi na pojawiający się u nas dyskomfort.

Przede wszystkim musimy określić, w jakiej skali od 1 do 10 odczuwamy strach na myśl o możliwej podróży samolotem. Następnie zastosować jedną z wybranych metod odprężających. Ćwiczenie powtarzamy do momentu, gdy lęk znacznie się obniży. Następnie wyobrażamy sobie kolejną stresogenną sytuację, np. siedzenie w samolocie i czynność powtarzamy.

Ćwiczenia te nie zastąpią regularnych wizyt u specjalisty, ale mogą dodatkowo pomóc w zwalczeniu fobii.

Techniki relaksacyjne przykłady

1. Głębokie oddychanie

Najprostszym sposobem i chyba najbardziej znanym, który można zastosować w obliczu stresu jest głębokie oddychanie. Polega ono na wykonaniu powoli głębokich wdechów i wydechów przy jednoczesnej koncentracji na oddechu. Wdech powinien być spokojny, odbywać się nosem, aż do wypełnienia się powietrzem całych płuc. Wydech również powolny, wykonywany w taki sposób, aby było słychać dźwięk wydychanego powietrza. Między tymi czynnościami można zatrzymać powietrze na 1 lub 2 sekundy. Dodatkowo, podczas wykonywania tego ćwiczenia możemy wyobrazić sobie, że wdychamy spokój i opanowanie, a wydychamy napięcie, kojarząc te stany z odpowiednimi kolorami.

2. Krótki urlop w wyobraźni

Do kolejnej techniki przyda nam się własna wyobraźnia. Możemy jej użyć i przenieść się do znanego nam lub wymyślonego miejsca, gdzie chętnie byśmy odpoczęli. Następnie, za pomocą zmysłów wzroku, słuchu, dotyku, smaku, zapachu spróbujmy sobie wyobrazić doznania płynące z tych wszystkich zmysłów. Przykładowo, wyobraźmy sobie, że jesteśmy na plaży. Widok pięknego, lazurowego morza przed nami. Usłyszmy szum fal, poczujmy lekki wiatr, który łagodnie głaszcze naszą skórę. Chłońmy ten przyjemny moment, starając się jak najbardziej rozluźnić.

3. Trening relaksacyjny Jacobsona

Inaczej nazywany progresywną relaksacją mięśni. Polega na napinaniu i rozluźnianiu poszczególnych partii mięśniowych od głowy aż po palce stóp i. delektowaniu się, zapamiętywaniu tego stanu rozluźnienia, które należy starać się zachować w sytuacjach stresogennych.

Powyższe strategie mogą zadziałać w przypadku osoby z nieklinicznym lękiem przed poruszaniem się samolotem lub łagodną awiofobią. Ciężkie fobie często wymagają profesjonalnego leczenia.

Kto diagnozuje lęk przed lataniem?

Najczęściej tym problemem zajmuje się psycholog. W przypadku, gdy potrzebna jest farmakoterapia – psychiatra. Podczas spotkań specjalista na podstawie wywiadu, oraz odpowiednich testów ocenia stan pacjenta i wdraża odpowiednie działania. 

Jak uspokoić osobę, która boi się latać?

Leczenie lęku przed lataniem

Leczenie aerofobii przebiega zwykle kilkutorowo. Stosuje się m.in. psychoedukację pacjenta i czasami również jego rodziny. Polega ona na wyjaśnieniu przyczyn zaburzenia i sposobów, w jaki można je zniwelować. Nieodzowna w przypadku strachu jest również metoda systematycznej desensytyzacji. Polega na stopniowej konfrontacji pacjenta z bodźcem stresogennym. 

W leczeniu zazwyczaj stosuje się terapię, leki lub ich kombinację. Farmakologiczne środki przeciwlękowe mogą pomóc w opanowaniu objawów przed lotem i podczas niego.

Powszechnie stosowaną terapią w leczeniu aerofobii jest terapia poznawczo-behawioralna, w ramach której używa się m.in ekspozycji na bodźce (terapia ekspozycyjna). Pozwala to na stopniową aklimatyzację i ostatecznie akceptowanie źródła lęku. Dostosowanie się do myśli o lataniu i odczuciu latania. Celem terapii poznawczo-behawioralnej jest zmiana schematów myślenia i zachowania, które negatywnie wpływają na nasze życie.

W przypadku awiofobii uczymy się, jak zmienić nasze myślenie, aby podczas lotu zachować dobrostan psychofizyczny. Psycholog zwykle pyta pacjenta m.in. o przyczyny i racjonalizuje jego stresu. Pacjent i specjalista wspólnie starają się dotrzeć do źródła problemu i zmienić sposób myślenia pacjenta. Oprócz psychoterapii dostępne są różnego rodzaju szkolenia z zakresu wiedzy o samolocie jako bezpiecznym środku transportu, procedurach, statystykach, które również mogą być pomocne.

Stosowanie leków nasennych, alkoholu lub innych substancji nie są wskazane. Oprócz tego, że są szkodliwe dla naszego zdrowia, nie rozwiązują problemu a jedynie go maskują. My z kolei nie powinniśmy uciekać, a stawiać czoła trudnościom. Potraktujmy pokonanie strachu przed lataniem jako pewnego rodzaju wyzwanie. Niech będzie to kolejne zadanie do wykonania. Następnie bądźmy dumni ze swoich sukcesów, w pełni świadomi podczas lotu. Zamiast używania wyżej wymienionych środków, zastosujmy np. techniki relaksacyjne zaproponowane przez specjalistę.

Pamiętajmy również o tym, że jeżeli skupimy się maksymalnie na czymś co nas relaksuje, z dużym prawdopodobieństwem zapomnimy choć na chwilę, że się boimy. Warto więc przed lotem lub w trakcie czytać ulubioną książkę, rozwiązywać krzyżówki czy słuchać muzyki. Unikajmy z kolei kawy, alkoholu, które wzmagają dyskomfort w samolocie, związany ze zmianami ciśnienia. 

Aerofobia powikłania

Podstawowym problemem w przypadku tego rodzaju zaburzenia lękowego (nie wspominając oczywiście o cierpieniu psychicznym), utrudnione jest funkcjonowanie społeczne. Osoba cierpiąca na aerofobię nie czuje się zupełnie swobodna, ponieważ ogranicza ją lęk. Nie jest w stanie np. polecieć na wymarzone wakacje czy choćby w szybkim tempie, drogą powietrzną przemieścić się między miastami. Dodatkowo, w przypadku pracy związanej z koniecznością częstego latania samolotem, fobia ta może w skrajnych przypadkach spowodować utratę pracy i związane z tym kłopoty finansowe.

Przede wszystkim trzeba zaznaczyć, że lęk przed lotem samolotem występuje dość często i zwykle jest możliwy do pokonania, jeśli tylko pacjent naprawdę tego chce. Aerofobia jest uleczalna, więc nie wahaj się skontaktować z lekarzem psychiatrą, który może pomóc. 

Pamiętaj:

  1. Każdy ma prawo się czegoś bać.
  2. Strach jest uczuciem naturalnym.
  3. Jeśli przemieszczanie się samolotem sprawia Ci dyskomfort, skontaktuj się ze specjalistą.

Jeśli uważasz, że ty lub ktoś, na kim ci zależy, może cierpieć na ataki aerofobii, lęku lub jakiegokolwiek innego stanu zdrowia psychicznego. Szukaj pomocy u specjalisty zdrowia psychicznego, aby uzyskać właściwą diagnozę i wsparcie.

Źródła:

[1] Wolańczyk T., Komender J., Zaburzenia emocjonalne i behawioralne u dzieci, PZWL, Warszawa 2005 s. 154.

[2] Klasyfikacja zaburzeń psychicznych i zaburzeń zachowania w ICD 10, Vesalius, Warszawa 2000.

[3] Grzywa Anna (red.) Ebert M.,H. I in., Psychiatria – Aktualności w rozpoznawaniu i leczeniu, Czelej, Lublin 2011, t2.

http://www.psychologodnowa.pl/pl/czytelnia/8-czytelnia/55-awiofobia-lek-przed-lataniem-samolotem

Prezentowanych informacji o charakterze medycznym nie należy traktować jako wytycznych postępowania medycznego w stosunku do każdego pacjenta. O postępowaniu medycznym, w tym o zakresie i częstotliwości badań diagnostycznych i/lub procedur terapeutycznych decyduje lekarz indywidualnie, zgodnie ze wskazaniami medycznymi, które ustala po zapoznaniu się ze stanem pacjenta. Lekarz podejmuje decyzję w porozumieniu z pacjentem. W przypadku chęci realizacji badań nieobjętych wskazaniami lekarskimi, pacjent ma możliwość ich odpłatnego wykonania. Należy potwierdzić przy zakupie badania szczegóły do jego przygotowania.
Data dodania 19.07.2019
Data ostatniej aktualizacji 12.05.2023