Fosfor i fosforany to terminy często używane zamiennie, ale w badaniu oznacza się fosforan nieorganiczny we krwi. Fosfor jest bardzo ważnym pierwiastkiem dla zdrowia człowieka, dlatego jego stężenie powinno utrzymywać się określone przez wartości referencyjne stężenie. Zarówno niedobór, jak i zbyt wysokie stężenie fosforu, nie są korzystne dla pacjenta. Badanie jest pomocne m.in. w diagnostyce chorób kości i nerek.


Spis treści

  1. Rola fosforu w organizmie
  2. Kiedy robić badanie fosforu we krwi
  3. Niedobór fosforu
  4. Nadmiar fosforu
  5. Przygotowanie do badania fosforu we krwi
  6. Fosfor norma
  7. Stężenie fosforu surowica cena badania

Rola fosforu w organizmie

Fosfor w organizmie występuje w postaci fosforanów, kwasu ortofosforowego, a także w połączeniu z białkami, lipidami i kwasami nukleinowymi.

Fosforany jako fosfolipidy są jednym ze składników błon komórkowych. Obok wapnia fosfor wchodzi w skład hydroksyapatytów, stanowiąc mineralne rusztowanie tkanki łącznej i odpowiadając tym samym za wytrzymałość kości. Jest też składnikiem zębów.

Najwięcej fosforu (70-80 proc.) w związkach z wapniem wchodzi właśnie w skład kości i i zębów. Około 10 proc. ogólnej ilości tego pierwiastka znajduje się w mięśniach, a 1 proc. w tkance mięśniowej. Reszta fosforu występuje w komórkach całego organizmu, biorąc udział w magazynowaniu energii. W warunkach prawidłowych, w osoczu powinno się znajdować jedynie około 1 proc. ogólnej puli fosforu w organizmie.

Fosforany łącząc się z cząsteczkami białek biorą udział w regulacji aktywności niektórych enzymów, na przykład istotnej w metabolizmie węglowodanów fosforylazy glikogenowej. Fosfor jest jednym ze składników istotnych związków wysokoenergetycznych, jak ATP.

Rola fosforu w organizmie związana jest także z regulacją równowagi wodno-elektrolitowej, a także kwasowo-zasadowej.

W czym jest fosfor?

Fosfor dostarczany jest organizmowi wraz z dietą. Jego źródła to głównie czerwone mięso, ryby, produkty mleczne, jajka, fasola, groch, orzechy i produkty zbożowe.

Kiedy robić badanie fosforu we krwi

Badanie poziomu fosforu we krwi wykonywane jest na zlecenie lekarza, gdy zachodzi podejrzenie niedoboru lub nadmiaru pierwiastka w organizmie.

Wskazania do badania: objawy nadmiaru i niedoboru fosforu.

Niedobór fosforu

Gdy u pacjenta stwierdzony zostanie obniżony poziom fosforanu, wówczas mówi się o tzw. hipofosfatemii. Sytuacja taka nie zdarza się jednak zbyt często, a jeśli zostanie stwierdzona, to zazwyczaj przyczyną jest choroba alkoholowa, niedożywienie lub ciężkie poparzenia.

Zdarza się, że do przewlekłego niedoboru fosforu dochodzi w efekcie występujących zaburzeń wchłaniania zwrotnego fosforu w nerkach. U pacjentów dochodzi wówczas do nadmiernego wydalania tego pierwiastka wraz z moczem.

Niskie stężenie fosforantów we krwi może być efektem nadczynności przytarczyc, niedoborem witaminy D, a także zaburzeniami w obrębie gospodarki elektrolitowej, głównie związanej z nieprawidłowym poziomem wapnia i magnezu.

Objawy niskiego poziomu fosforu

Niedobór fosforu często jest utajony. Jeśli występują objawy (przy wysokiej hipofosfatemii), mogą być to:

  • osłabienie,
  • bóle mięśni i kości,
  • zaburzenia oddychania,
  • wymioty,
  • zaburzenia neurologiczne (porażenia, parestezje, dezorientacja, utrata świadomości, drgawki).

Nadmiar fosforu

Zbyt duże stężenie fosforu w organizmie pacjenta nosi nazwę hiperfosfatemii. Taki stan najczęściej obserwowany jest u pacjentów, u których zdiagnozowano nieprawidłowe funkcjonowanie nerek, polegające na upośledzeniu funkcji wydalniczej fosforu. Ponadto nadmierne ilości fosforu towarzyszyć mogą wybranym chorobom, takim jak kwasica ketonowa czy zakażenia ogólnoustrojowe.

Po czym poznać nadmiar fosforanów?

Nadmiar fosforu w organizmie może objawiać się:

  • biegunką,
  • zwapnieniami tkanek miękkich,
  • zaburzeniami wchłaniania innych pierwiastków (żelaza, cynku, wapnia czy magnezu).

Co wykrywa badanie fosforu?

Znaczenie diagnostyczne badanie zyskuje w przypadku:

  • diagnozowania oraz leczenia wybranych chorób nerek,
  • podejrzenia, że u pacjenta występują zaburzenia prawidłowego funkcjonowania gruczołu przytarczyc,
  • występowania zaburzeń metabolizmu kości,
  • występowania nieprawidłowości związanych z poziomem witaminy D w organizmie (niedobór lub zespoły złego wchłaniania).

Ocena stężenia fosforu wykonywana jest również u osób zmagających się z chorobą alkoholową. Pomaga też monitorować stan pacjentów, którzy w związku z chorobami nerek poddawani są dializowaniu. Stężenie fosforu w surowicy jest pomocne w monitorowaniu osób po operacji tarczycy.

Poziom fosforu bada się m.in. przy niewydolności nerek.

Przygotowanie do badania fosforu we krwi

Do badania stężenia fosforu we krwi należy przygotować się zgodnie z zaleceniami laboratorium. Już ok. 2-3 dni przed pobraniem próbki konieczne jest zrezygnowanie z alkoholu, a w okresie ok. 12 godzin poprzedzających badanie należy zrezygnować również z kawy i herbaty oraz ograniczyć stres.

W dniu badania do laboratorium należy zgłosić się na czczo, a tuż przed pobraniem próbki krwi zaleca się odpoczynek w pozycji siedzącej przez ok. 10-15 minut. Krew powinna zostać pobrana w godzinach porannych.

Fosfor norma

Zakres referencyjny oznaczający wynik prawidłowy podawany jest w zależności od wieku i płci pacjenta, wartości mogą też różnić się w zależności od zakresów referencyjnych danego laboratorium. Wynik badania poziomu fosforanów zawsze powinien zinterpretować lekarz.

Wyniki badania fosforanów we krwi*

Przyjmuje się, że u mężczyzn wynik mieszczący się w normie to:

  • 3,9-6,9 mg/dl u noworodków do 30 dnia życia,
  • 3,7-6,5 mg/dl od ukończenia 1 miesiąca życia do roku,
  • 3,4-6,0 mg/dl od 1 do 3 lat,
  • 2-5,5 mg/dl od 3 do 6 lat,
  • 3,0-5,4 mg/dl od 6 do 9 lat,
  • 3,3-5,3 mg/dl, od 9 do 12 lat,
  • 2,9-5,1 mg/dl od 12 do 15 lat,
  • 2,7-4,9 mg/dl od 15 do 18 lat
  • 2,5-4,5 mg/dl u mężczyzn powyżej 18 roku życia.

W przypadku kobiet wartości referencyjne określone zostały w odniesieniu do wieku w sposób następujący:

  • 4,3-7,7 mg/dl u noworodków do momentu ukończenia 1 miesiąca życia,
  • 3,7-6,5 mg/dl u dzieci powyżej miesiąca, do ukończenia 1 roku życia,
  • 3,4-6,0 mg/dl, między 1 a 3 rokiem życia,
  • 2-5,5 mg/dl w wieku 3-6 lat,
  • 3,1-5,5 mg/dl, w wieku 6-9 lat,
  • 3,3-5,3 mg/dl między 9-12 rokiem życia,
  • 2,8-4,8 mg/dl w wieku 12-15 lat,
  • 2,5-4,8 mg/dl, między 15 a 18 rokiem życia,
  • 2,5-4,5 mg/dl u kobiet powyżej 18 roku życia.

 

Powiązane badania elektrolitów, wskazania, przygotowanie i normy:

Przeczytaj także

* Są to przykładowe wartości referencyjne. Należy pamiętać, że w zależności od laboratorium, mogą się od siebie różnić.