Ropień zęba – czym jest, jak powstaje, jak go skutecznie wyleczyć?

Czym jest ropień zęba?

Ropień zęba to mało precyzyjna nazwa, określająca potocznie stan zapalny w okolicy tkanek, otaczających wierzchołek korzenia, czyli tej części zęba, która zakotwiczona jest w kości szczęki lub żuchwy. Z medycznego punktu widzenia ropień definiuje się jako ograniczony zbiornik powstały w wyniku uszkodzenia i zniszczenia okolicznych tkanek. Wnętrze ropnia wypełnia ropa - gęsty płyn, zawierający resztki obumarłych komórek oraz bakterie.

Podział zapalenia tkanek wokół wierzchołka korzenia opiera się najczęściej na obrazie klinicznym pacjenta. Wyróżniamy zapalenie ostre oraz przewlekłe.

Ostre zapalenie tkanek okołowierzchołkowych charakteryzuje się nagłym początkiem i bardzo nasilonymi objawami, które w krótkim czasie skłaniają pacjenta do wizyty w gabinecie stomatologicznym. W zależności od obecności na zdjęciu RTG zębów zmian patologicznych w obrębie kości wokół zęba, zapalenie możemy podzielić na pierwotne (brak zmian w pantomogramie) lub wtórne (widoczna w badaniach destrukcja kości).

Ropień zęba objawy

Pojawienie się i intensywne namnażanie bakterii w kanale korzeniowym to najczęstsza przyczyna rozwoju ropnia zęba. Na inwazję drobnoustrojów, organizm reaguje miejscowym stanem zapalnym. Ze względu na stopień zaawansowania zmian oraz prezentowane objawy, wyróżnia się:

• ropień okołowierzchołkowy,
• ropień podokostnowy,
• ropień podśluzówkowy.

Przy ropniu okołowierzchołowym na pierwszy plan wysuwa się silny ból zęba. Ma on często charakter samoistny, stały lub nasilający się podczas ucisku czy gryzienia. Ciepło oraz pozioma pozycja ciała wzmagają nieprzyjemne dolegliwości. Obecny obrzęk okolicznych tkanek czasowo deformuje rysy twarzy. Zwiększa się przepływ krwi nad zajętym patologią obszarem, czemu towarzyszy miejscowe uczucie gorąca. Chory ząb reaguje bólowo na próbę opukiwania, może także prezentować liczne zmiany próchnicowe i przebarwienia.

Ropień podokostnowy charakteryzuje się podobnymi, ale bardziej nasilonymi objawami. Często dołączają się dolegliwości ogólne, takie jak gorączka, dreszcze czy bardzo złe samopoczucie.

Ostatnie stadium cechuje się przebiciem ropnia zęba do tkanek miękkich, co skutkuje zmniejszeniem dolegliwości bólowych, ale prowadzi jednocześnie do powiększenia się obrzęku okolicznych tkanek.

Ropień zęba może rozwijać się bezobjawowo lub dawać dolegliwości o niewielkim nasileniu. Stan taki określa się jako przewlekłe zapalenie tkanek okołowierzchołkowych. W takim przypadku, bardzo ważna jest wnikliwa diagnostyka i wdrożenie właściwej terapii. Nieleczone zakażenie zębów może skutkować nie tylko rozprzestrzenianiem się drobnoustrojów przez ciągłość na inne tkanki jamy ustnej. Wysiew bakterii do krwiobiegu stanowi punkt wyjścia poważnych schorzeń, takich jak infekcyjne zapalenie wsierdzia, zapalenie płuc, stawów czy posocznica.

Jak powstają ropnie?

Zapalenie tkanek okołowierzchołkowych z następowym tworzeniem się ropnia zęba może mieć wiele przyczyn, które dla ułatwienia podzielono na dwie grupy: zakaźne i niezakaźne.

Zakażenia bakteryjne stanowią najczęstsze źródło patologii w obrębie tkanek wokół wierzchołka korzenia. Są przyczyną zarówno ostrych, jak i przewlekłych stanów zapalnych.

Zdarza się, że miazga, czyli żywa, silne ukrwiona i unerwiona wewnętrzna część zęba, obumiera. Martwa tkanka jest silnie podatna na nadkażenia bakteryjne, w wyniku czego dochodzi do martwicy zgorzelinowej. Po dostaniu się do zniszczonej miazgi, drobnoustroje (szczególnie bakterie beztlenowe) intensywnie się namnażają i produkują liczne toksyny. Organizm broni się przed infekcją, wywołując miejscowy stan zapalny. Chorobotwórcze mikroorganizmy przedostają się przez ciągłość z miazgi, poprzez kanał korzenia, do tkanek okołowierzchołkowych. Napływ komórek układu odpornościowego powoduje początkowo naciek zapalny, który po pewnym czasie przekształca się w ropień zęba.

Bakterie dostają się do miazgi głównie przez zmiany próchnicowe, które torują drogę do wnętrza zęba. Aby nie dopuścić do zakażenia, należy pamiętać, żeby zaopatrywać w gabinecie stomatologicznym nawet niewielkie ubytki.

Do pozostałych miejsc, które stanowią wrota wniknięcia bakterii do komory zęba, zaliczymy:

• pęknięcia szkliwa,
• starte powierzchnie zębów,
• kieszonki patologiczne,
• przerwanie ciągłości tkanek w wyniku nieumiejętnie przeprowadzonych zabiegów stomatologicznych.

Wśród przyczyn niezakaźnych zapalenia okołowierzchołkowego, wymienia się urazy mechaniczne, chemiczne, termiczne, autoimmunologiczne oraz zapalenie miazgi.

Dużą część z nich stanowią zdarzenia niepożądane po niewłaściwie lub nieumiejętnie przeprowadzonych zabiegach stomatologicznych. Powikłania, mające źródło w kontaktach z ochroną zdrowia, noszą nazwę jatrogennych. Zapalenia niezakaźne mogą być związane z nakłuwaniem tkanek okolicy wierzchołka korzenia, zbyt gwałtownymi manipulacjami przy leczeniu ortodontycznym lub zabiegiem kanałowym. Używane niegdyś substancje, służące do niszczenia miazgi, były przyczyną zapaleń chemicznych. Warto pamiętać, że po nadkażeniu chorobotwórczymi drobnoustrojami, zapalenie niezakaźne może przejść w bakteryjne, a stąd już tylko krok do tworzenia się ropnia zęba.

Jak leczyć ropień zęba?

Wybór terapii ropnia zęba zależy od umiejscowienia patologii, stanu ogólnego pacjenta, rokowania, co do funkcji oraz stanu zaawansowania schorzenia.

Loża ropnia, wypełniająca się cały czas ropą, naciska na okoliczne tkanki, powodując silny ból. Częściową ulgę w dolegliwościach przynosi pacjentom nacięcie ropnia i usunięcie patologicznej treści z jego wnętrza. Zabieg wykonywany jest w znieczuleniu miejscowym.

W przypadku, gdy ząb jest poważnie uszkodzony, a zakażenie wyraźnie rozwinięte, stomatolog decyduje się na usunięcie zęba. Kiedy pacjent nie wykazuje żadnych chorób współistniejących, a ząb w ocenie klinicznej i na podstawie badań dodatkowych rokuje na odzyskanie funkcji, lekarz może pokusić się o leczenie kanałowe (endodontyczne).

W leczeniu zapaleń bakteryjnych ważną rolę przypisuje się antybiotykom. Stosowanie leków nie zawsze jest koniecznie, ale gdy pacjent wykazuje nasilone objawy ogólne (gorączkę, dreszcze, złe samopoczucie) lub cierpi z powodu chorób współistniejących, obniżających odporność (np. cukrzycy), stomatolog zdecyduje się wypisać receptę.

Tkanki budujące ząb należą do najtwardszych w organizmie. Komórki układu odpornościowego mają problem z przebyciem takiej bariery, więc stan zapalny i procesy niszczenia bakterii działają w tym obszarze ciała wyjątkowo mało efektywnie. Dlatego tak ważna jest wizyta u stomatologa i szybkie podjęcie leczenia, zanim dojdzie do destrukcji tkanek otaczających czy wysiewu bakterii w głąb organizmu.

Ropień zęba domowe sposoby

Podstawową rolę w terapii ropnia zęba odgrywa leczenie stomatologiczne, jednak pacjent może ulżyć sobie w dolegliwościach domowymi sposobami. Uznaniem cieszą się własnoręcznie wykonane płukanki o właściwościach antyseptycznych na bazie wody utlenionej lub olejku z drzewa herbacianego. Ulgę w bólu przyniosą chłodne okłady. Wyjęty z zamrażarki lód albo mrożonki wystarczy okryć szmatką lub ręcznikiem i przyłożyć w miejscu odczuwania dolegliwości.

Ropień zęba - co robić?

Ropień zęba to ograniczony zbiornik ropy, który najczęściej powstaje w wyniku zakażenia bakteryjnego martwej miazgi. Charakteryzuje się nagłym, ostrym wystąpieniem objawów bólowych, obrzękiem, niekiedy także objawami ogólnymi. Może rozwijać się bezobjawowo lub dawać skąpe dolegliwości, jeśli rozwija się jako zapalenie przewlekłe. W leczeniu, niezbędna będzie wizyta w gabinecie stomatologicznym i w zależności od różnych czynników dentysta usunie ząb lub przeprowadzi leczenie kanałowe. Poza profesjonalną terapią, ulgę w dolegliwościach mogą przynieść domowe sposoby, takie jak zimny okład lub antybakteryjne płukanki.

Bibliografia:

• Jańczuk Z., Kaczmarek U., Lipski M..: Stomatologia zachowawcza z endodoncją. Zarys kliniczny, Warszawa, 2014;
• Chirurgia szczękowo - twarzowa, Kryst L. (red.), Warszawa, 2011;
• Piekoszewska-Ziętek P., Anna Turska-Szybka A., Olczak-Kowalczyk D., Infekcje zębopochodne – przegląd piśmiennictwa, Nowa Stomatologia 2016; 21(2): 120-134.