1. Czym jest próchnica?
  2. Czynniki sprzyjające powstawaniu próchnicy
  3. Ubytki próchnicowe
  4. Rodzaje ubytków próchnicowych
  5. Leczenie ubytków próchnicowych
  6. Rodzaje wypełnień
  7. Zalecenia po leczeniu ubytków próchnicowych

Czym jest próchnica?

Próchnica jest chorobą, którą wywołują bakterie bytujące w jamie ustnej m.in. L. acidophilus, S. mutans, S. salivarius, S. mitis, S. sanguinis, E. faecalis. Metabolizują one cukry, wytwarzając przy tym kwasy, które inicjują proces próchnicotwórczy.

W wyniku próchnicy dochodzi do demineralizacji twardych tkanek zęba. Początkowo zmiany próchnicowe atakują szkliwo zębów, następnie przedostają się do zębiny (wówczas możemy odczuwać ból), a ostatecznie docierają do miazgi (wtedy ból jest bardzo silny) niszcząc strukturę zęba od środka. Cały proces jest czasochłonny, dlatego regularne wizyty u dentysty pomagają wykryć zmiany próchnicowe na wczesnym etapie rozwoju, a im wcześniej próchnica zostanie wyleczona, tym lepiej. Ponadto koszt leczenia będzie tańszy.

Czynniki sprzyjające powstawaniu próchnicy:

  • Dieta bogata w produkty z dużą zawartością cukrów (słodycze, słone przekąski, słodkie napoje, bardzo przetworzone produkty),
  • Zaniedbywanie prawidłowej higieny jamy ustnej,
  • Nagromadzony kamień nazębny,
  • Przewlekła suchość w ustach,
  • Podatność zębów na procesy demineralizacyjne.

Ubytki próchnicowe

Ubytki, potocznie zwane dziurami w zębach, powstają w wyniku rozwijającej się próchnicy. Regularne wizyty u dentysty są niezbędne, by je wykryć. Ubytki często rozwijają się pod powierzchnią zęba, dlatego są niewidoczne i tylko wprawione oko lekarza jest wstanie ocenić czy w naszym uzębieniu doszło do wystąpienia zmian próchnicowych. Ubytki najczęściej pojawiają się w przestrzeniach międzyzębowych (do których włosie szczoteczki nie jest wstanie dotrzeć podczas mycia zębów), przy linii dziąseł i na powierzchniach żujących zębów trzonowych.

Wszyscy bez względu na wiek, jesteśmy narażeni na wystąpienie ubytków próchnicowych, zwłaszcza gdy zaniedbujemy prawidłową higienę jamy ustnej. Jednak osoby cierpiące na suchość w ustach są znacznie bardziej podatne na rozwój próchnicy. Ślina ma właściwości bakteriobójcze oraz przeciwpróchnicze i w pewnym stopniu oczyszcza powierzchnie zębów z drobnoustrojów. Dlatego osoby, których ślinianki przewlekle produkują jej za mało, powinny zwrócić szczególną uwagę na stan uzębienia.

Rodzaje ubytków próchnicowych

Wyróżniamy trzy rodzaje ubytków próchnicowych:

  • ubytek koronowy – zlokalizowany jest na powierzchni żującej zęba i w przestrzeniach międzyzębowych. Jest najczęstszym rodzajem ubytków występujących u osób dorosłych oraz dzieci.
  • ubytek korzeniowy – rozwija się na korzeniu zęba, którego nie chroni warstwa szkliwa, przez co jest bardziej narażony na atak próchnicy. Dzieje się tak, ponieważ z wiekiem dziąsła cofają się i odsłaniają fragment korzenia zębowego.
  • próchnica nawracająca – wokół wypełnień i koron płytka nazębna ma tendencję do nadmiernego gromadzenia się. Wówczas próchnica ma ułatwione zadanie i może zacząć rozwijać się wokół istniejącej plomby. Z czasem też wypełnienie może stracić szczelność, przez co bakterie mają otwartą drogę do wnętrza zęba i może dojść do tak zwanej próchnicy wtórnej.

Leczenie ubytków próchnicowych

Sposób leczenia próchnicy jest uzależniony od stopnia zaawansowania choroby. Z tego względu dentysta najpierw dokładnie ogląda zęby i ocenia ich stan. Jeśli stwierdzi obecność zmian próchnicowych, może wykonać zdjęcie rentgenowskie, by sprawdzić rozległość ubytku i czy dotarł on do miazgi. Następnie planowany jest przebieg leczenia.

Gdy zmiana próchnicowa dopiero zaczęła być widoczna w postaci niewielkich plamek na powierzchni zęba, wystarczy remineralizacja. To prosty zabieg, który nie wymaga nawet wiercenia i wypełniania ubytku. Na zakażone miejsce nakłada się środek bogaty we fluor w postaci lakieru bądź żelu. Dzięki czemu uszkodzone miejsce może zostać odbudowane, a rozwój próchnicy zostaje zahamowany. Jednak preparat należy nałożyć przynajmniej kilka razy, by kuracja przyniosła odpowiednie rezultaty. Poza remineralizacją można użyć ozonowania. Ozon działa silnie bakteriobójczo, co zdecydowanie spowalnia rozwój próchnicy, a sam zabieg jest bezbolesny i krótki, trwa zaledwie 20 sekund.

Gdy ubytek próchnicowy jest większy i zmiana dotarła do zębiny, niezbędne jest mechaniczne usunięcie chorej tkanki. W tym celu dentysta nawierca ząb specjalnym wiertłem. Zabieg ten dla większości pacjentów jest nieprzyjemny i bolesny, zwłaszcza gdy ubytek jest spory. Z tego względu dentysta może podać znieczulenie miejscowe, które zaczyna działać już w kilkanaście sekund po podaniu. Wtedy leczenie przebiega bezboleśnie.

Mechaniczne opracowanie jest niezbędnym etapem leczenia ubytku. Zmianę próchnicową należy usunąć w całości dokładnie i precyzyjnie. Pozostawienie nawet niewielkiej ilości próchnicy w zębinie sprawi, że będzie ona się dalej rozwijała i niszczyła jego strukturę, aż dotrze do miazgi. Po usunięciu całej zmiany próchnicowej dentysta wypełnia powstałą dziurę szczelnym wypełnieniem, które zapobiega przedostaniu się drobnoustrojów w głąb zęba.

Jeśli próchnica nie zostanie wykryta odpowiednio wcześnie, dotrze do miazgi, zakażając jedyną żywą tkankę zęba. W takim przypadku niezbędne jest leczenie kanałowe, podczas którego miazga jest usuwana, a kanały zębowe zostają oczyszczone, zdezynfekowane i szczelnie wypełnione. Następnie w zależności od stanu korony zębowej dentysta odbudowuje ją kompozytem, a jeśli jest bardzo zniszczona należy założyć koronę protetyczną.

Rodzaje wypełnień

W stomatologii korzysta się z wielu materiałów, które mogą służyć jako wypełnienie wykorzystywane w leczeniu ubytków próchnicowych. Dostępne są plomby światło- i chemoutwardzalne, glassjomerowe, porcelanowe i amalgamatowe.

Wypełnienia światło- i chemoutwardzalne

Z wypełnień światłoutwardzalnych korzysta się najczęściej. Gwarantują wysoką estetykę wypełnienia. Kolor można dobrać do odcienia zębów pacjenta, tak że plomba jest niemal niewidoczna, dlatego można je używać do wypełniania ubytków również w zębach przednich.

Kompozyt światłoutrwardzalny ma konsystencję plasteliny i może być modelowany już po zaaplikowaniu. Stwardnienie materiału następuje pod wpływem światła lampy polimeryzacyjnej. Poza estetycznym wyglądem są też bardzo wytrzymałe, ponieważ wypełnienie łączy się z zębem za pomocą specjalnych systemów wiążących.

Bardzo podobnym rodzajem wypełnienia są kompozyty chemoutwardzalne, które również stosuje się do leczenia zarówno zębów przednich oraz tylnych. Niestety są zdecydowanie mniej wytrzymałe, a ich estetyka także zostawia wiele do życzenia w porównaniu z kompozytem światłoutwardzalnym. W przypadku wypełnienia chemoutrwardzalnego miesza się płyn i proszek, który jest nakładany w miejscu ubytku. W wyniku reakcji chemicznej dochodzi do utwardzenia mieszaniny, wtedy można plombę wygładzić i dopasować do zgryzu pacjenta.

Wypełnienia amalgamatowe

Amalgamaty składają się m.in. ze srebra, cynku, rtęci i miedzi. Aktualnie już się od nich odchodzi, ponieważ zawierają toksyczną rtęć i są nieestetyczne. Poza tym przebarwiają tkanki zęba i przewodzą wysoką oraz niską temperaturę. Ich jedyną zaletą jest wytrzymałość oraz niska cena.

Wypełnienia glassjomerowe

Z tego rodzaju wypełnień korzysta się głównie w przypadku zębów mlecznych. Składają się ze specjalnych cementów oraz są mniej estetyczne i wytrzymałe od kompozytów. Mogą się ścierać i kruszyć. Jednak bardzo dobrze łącza się z tkankami zęba oraz uwalniają jony fluorowe, które regenerują szkliwo oraz zębinę i zapobiegają rozwojowi próchnicy w przyszłości.

Do leczenia zębów mlecznych wykorzystuje się także połączenie cementu glassjomerowego i kompozytu (wypełnienia kompomerowe). Posiadają one zalety wypełnień glassjomerowych i są od nich bardziej wytrzymałe. Niestety, nie są one zbyt estetyczne.

Wypełnienia porcelanowe

Wypełniania porcelanowe znane są także jako onlay i inlay. Wykorzystuje się je, gdy doszło do rozległego ubytku zęba, ale całkowita korona protetyczna nie jest potrzebna. Przed założeniem wypełnienia porcelanowego ząb należy opracować w odpowiedni sposób, a samo wypełnienie przygotowywane jest na zamówienie w specjalistycznym laboratorium. Wypełnienia onlay i inay są bardzo estetyczne, ich kolor można dopasować do kolorystyki zębów pacjenta.

Wypełnienie onlay odtwarza powierzchnię żującą oraz szczyty guzków zębowych. Natomiast inlay stosuje się na dużych powierzchniach żujących i stokach guzków.
Ich zaletą jest duża wytrzymałość i odporność na przebarwienie (występujące np. w wyniku picia kawy i herbaty).

Zalecenia po leczeniu ubytków próchnicowych

  1. Leczenie zachowawcze najczęściej przeprowadzane jest w znieczuleniu miejscowym. Ze względu na podane znieczulenie może być odczuwalne odrętwienie, brak czucia na twarzy po stronie zabiegu, a czasami zdarzają się trudności w mówieniu czy przełykaniu. 
  2. Do czasu odzyskania pełnego czucia zaleca się powstrzymać się od posiłków. Należy także zachować ostrożność przy piciu napojów. Objawy znieczulenia ustępują stopniowo w ciągu godziny.
  3. Stosowane obecnie materiały odtwarzające twarde tkanki zębów (plomby), dzięki technice ich utwardzania przy użyciu lampy UV, natychmiast po ich założeniu są odporne na czynniki zewnętrzne i nie wymagają suszenia ani ograniczeń w nagryzaniu na nie, w związku z tym można od razu po wizycie jeść.
  4. W przypadku leczenia ubytków w zębach, w których już brakuje co najmniej jednej ścianki, dentysta zakłada na ząb metalowy lub foliowy pierścień (formówkę), której brzeg umieszcza się w szczelinie między zębem a dziąsłem. Stąd w niektórych przypadkach po ustąpieniu znieczulenia, można odczuwać nieznaczne dolegliwości bólowe okolicy leczonego zęba. Dolegliwości te znikają po 1-3 dni po wizycie.
  5. Po wizycie stomatologicznej, na której jest zakładane wypełnienia, można przeprowadzić normalne/standardowe zabiegi higieny jamy ustnej, czyli myć zęby szczotką i pastą, używać nici dentystycznej i irygatora, czy płynu do płukania. 6. Bardzo ważne jest skrupulatne przestrzeganie harmonogramu wizyt i ustaleń planu leczenia stomatologicznego.