Dyspareunia (ból podczas stosunku) – objawy, przyczyny i leczenie

Czym jest dyspareunia?

Dyspareunia to ostra lub nawracająca dolegliwość bólowa, mająca związek z aktywnością seksualną.

Na zaburzenie te cierpią głównie kobiety, chociaż zdarza się, także u mężczyzn (ból może dotyczyć prącia, jąder, krocza lub być odczuwalny głęboko w miednicy). Szacuje się, że cierpi na nie od 10 proc. do 20 proc. populacji żeńskiej i około 5 proc. męskiej. Liczby te mogą być wyższe, ponieważ wciąż wiele osób wstydzi się przyjść na konsultację do specjalisty z bólem w obrębie genitaliów czy miednicy.

Objawy dyspareunii

Dyspareunii oprócz bólu może towarzyszyć też pieczenie. Ból lokuje się w okolicy genitalnej lub miednicy. Symptomy bólowe mogą być odczuwane przy próbie penetracji, przez cały czas trwania stosunku, albo gdy dochodzi do głębokiej penetracji pochwy przez penisa.

Dysfunkcja ta może pojawić się za każdym razem, gdy dochodzi do współżycia lub w wybranych pozycjach seksualnych. Niekiedy jest ograniczona do konkretnych partnerów seksualnych.

Dolegliwości bólowe mogą występować od pierwszego kontaktu seksualnego, jest to tzw. dyspareunia pierwotna, bądź pojawiać się po kilku miesiącach, a nawet latach od rozpoczęcia współżycia, zaburzenie określa się wtedy jako dyspareunie wtórną. 

Przyczyny dyspareunii

U podłoża dyspareunii leżą czynniki zarówno natury fizjologicznej, psychicznej, jak i relacyjnej.

Przyczyny fizjologiczne:

• infekcje i stany zapalne w obrębie narządów płciowych, czy miednicy (infekcje grzybiczne, wirusowe i bakteryjne),
• endometrioza,
• nadżerki, torbiele, mięśniaki
• zaburzenia hormonalne np. w przebiegu menopauzy,
• suchość pochwy,
• zmiany nowotworowe w obrębie narządów płciowych czy miednicy,
• stany i powikłania po różnego rodzaju zabiegach chirurgicznych w obrębie układu rozrodczego, w tym również związane z porodem przez cesarskie cięcie,
•  stany po radio- czy chemioterapii,
• nieprawidłowości w budowie narządów płciowych,
• problemy naczyniowe, neurologiczne, dermatologiczne, urologiczne.

Przyczyny psychologiczne:

• doświadczenia urazowe, np. nadużycia seksualne,
• złe wspomnienia związane z inicjacją, czy wcześniejszą aktywnością seksualną,
• zaburzenia nastroju,
• zaburzenia lękowe, w tym lęk przed zajściem w nieplanowaną ciążę,
• inne zaburzenia psychiczne,
• wysoki poziom stresu,
• negatywne przekonania na temat seksualności,
• obniżone poczucie własnej wartości, kompleksy, nieprawidłowy obraz własnej osoby.

Przyczyny relacyjne:

• konflikty, kryzysy w relacji partnerskiej,
• brak bliskości emocjonalnej,
• brak pociągu seksualnego do partnera.

Jak zdiagnozować dyspareunię?

Z uwagi na zróżnicowane przyczyny powstawania dyspareunii, diagnostyka tej dysfunkcji seksualnej wymaga pogłębionego wywiadu (badania podmiotowego) połączonego z badaniem fizykalnym. Diagnostykę może przeprowadzić ginekolog lub seksuolog.

W trakcie wywiadu, który polega na rozmowie z pacjentem, specjalista zbierze informacje dotyczące zdrowia fizycznego, psychicznego, jak i seksualnego. Może zapytać o:

• przebyte choroby,
• przyjmowane leki,
• przebieg dotychczasowego leczenia,
• występowanie chorób w rodzinie,
• nałogi,
• poprzednie związki partnerskie,
• doświadczenia i przekonania związane ze sferą seksualną,
• źródło uświadomienia seksualnego, potrzeby, oczekiwania, preferencje itp.

W drugiej części lekarz przeprowadzi badanie przedmiotowe (fizykalne), czyli dokona oceny narządów płciowych. Jeśli uzna za konieczne, może zlecić dodatkowe badania (np. oznaczenie profilu hormonalnego), czy konsultacje u innych specjalistów m.in. psychologa. 

Leczenie dyspareunii

Leczenie dyspareunii zależy od jej przyczyny. Diagnoza różnicowa obejmuje mi.in.: pochwicę, niedostateczne nawilżenie, atrofię czy wulwodynię. W przypadku gdy dyspareunia jest spowodowana stanami zapalnymi czy infekcjami, konieczne jest zastosowanie odpowiedniej farmakoterapii np. leki przeciwgrzybiczne, przeciwwirusowe, antybiotyki.

W innej sytuacji lekarz może zalecić środki znieczulające miejscowo, żele nawilżające, leki rozluźniające mięśnie, leki przeciwlękowe, fizjoterapię dna miednicy lub interwencję chirurgiczną.

• Dowiedz się więcej o fizjoterapii uroginekologicznej. 

Z kolei, gdy u podłoża dyspareunii leżą czynniki psychologiczne lub relacyjne, leczenie tej dysfunkcji seksualnej będzie polegało na psychoterapii prowadzonej np. przez psychoterapeutę-seksuologa, lub terapii partnerskiej.

Kiedy pojawia się ból podczas stosunku, nie należy go bagatelizować ani zwlekać z konsultacją u specjalisty. Nieleczona dyspareunia może mieć wpływ na zdrowie psychiczne, fizyczne, jak również oddziaływać na relacje z partnerem. Warto spróbować pokonać uczucie wstydu i porozmawiać ze specjalistą o swoich problemach w obrębie sfery seksualnej. Takie działanie pozwoli prowadzić satysfakcjonujące życie intymne. 

Przeczytaj także:

Infekcje intymne - grzybica pochwy, waginoza, zakażenia bakteryjne

Rak szyjki macicy - objawy i leczenie, przyczyny

Rak jajnika - główne objawy, przyczyny i leczenie

Źródło:

• Seksuologia, red. Michał Lew-Starowicz, Violetta Skrzypulec-Plinta, Zbigniew Lew-Starowicz, PZWL Wydawnictwo Lekarskie, Warszawa 2017. 
• https://www.aafp.org/pubs/afp/issues/2014/1001/p465.html