Zez u dziecka - kiedy iść z dzieckiem do okulisty?

Spis treści:

Zez rodzaje
Zez przyczyny
Leniwe oko
Diagnoza zeza
Leczenie zeza

Czy zez u małego dziecka wymaga bezzwłocznych badań, czy też dziecko samo z zeza wyrośnie – to pytanie często stawiają pediatrom rodzice maluchów z podejrzeniem zeza. Przeświadczenie, że zez u małego dziecka jest „czymś normalnym” i nie ma potrzeby badać dzieci przed ukończeniem drugiego roku życia, jest powszechne. Czy zatem jest sens przeprowadzać badanie okulistyczne małego dziecka z podejrzeniem zeza? O czym rodzic powinien wiedzieć?

Objawy i leczenie zeza.

Spis treści:

Zez rodzaje
Zez przyczyny
Leniwe oko
Diagnoza zeza
Leczenie zeza

Mit o braku konieczności przeprowadzania badań okulistycznych u małego dziecka z podejrzeniem zeza mocno utrwalił się w świadomości społecznej. To jednak nie tylko mylna, ale wręcz szkodliwa opinia. Skąd takie przeświadczenie? W ciągu pierwszych trzech miesięcy życia dziecko może wadliwe ustawiać oczy. W tym okresie są to zazwyczaj nieprawidłowości fizjologiczne. Jednak później zez zawsze jest zjawiskiem wymagającym wnikliwego badania okulistycznego, ustalenia przyczyn i podjęcia leczenia.

Zez rodzaje

Co to jest zez?

Zez to po prostu nierównoległe ustawienie oczu. Kiedy oko ucieka do nosa, mówimy o zezie zbieżnym, kiedy zaś do skroni – o zezie rozbieżnym, ponadto istnieje zez ku górze, ku dołowi i zez skośny. Występuje również stan pozorujący zeza, czyli tzw. zez pozorny. Spowodowany jest pewną nieprawidłowością w budowie okolic oczu. Nie jest to prawdziwy defekt, ale wrażenie, że dziecko zezuje. Na takie postrzeganie wpływa budowa twarzy, a dokładnie szeroka, płaska nasada nosa w połączeniu ze zmarszczką nakątną, czyli pionowym fałdem skórnym, pokrywającym obydwa przynosowe kąty oka. Na szczęście, zeza pozornego ma wiele badanych dzieci z jego podejrzeniem. Rodzice tych pociech mogą odetchnąć z ulgą, ale w każdym przypadku badanie trzeba przeprowadzić, ponieważ zez może świadczyć o poważnych zaburzeniach.

Zez przyczyny

Ogromne znaczenie ma wykluczenie zmian organicznych w oku, które mogą wywoływać zeza. Stały zez świadczy zazwyczaj o osłabionymi widzeniu zezującego oka. A z czego wynika gorsze widzenie? Przyczyn może być wiele. Należą do nich m.in.:

wada wzroku,
wrodzona zaćma,
zmiany zapalne,
zaburzenia rozwojowe na dnie oka.

W skrajnych przypadkach zez może świadczyć o rozwijającym się siatkówczaku, czyli złośliwym nowotworze wewnątrzgałkowym wieku dziecięcego. Nieleczony siatkówczak może doprowadzić nawet do śmierci dziecka. Dlatego tak istotne jest wykluczenie zmian organicznych, które mogą ujawniać się jako zez.

Leniwe oko

Szkodliwa jest również odwrotna sytuacja – samo ustawienie oka w zezie prowadzi u małego dziecka do rozwoju niedowidzenia w tym oku. Niedowidzenia, zwane również leniwym okiem, to obniżenie ostrości wzroku bez organicznej przyczyny. Diagnozuje się je, gdy jedno oko słabo widzi z powodu braku współdziałania między okiem a mózgiem. Zazwyczaj niedowidzenie stwierdza się tylko w jednym oku. W przypadku zeza jedno oko skupione jest poza obiektem, który dana osoba próbuje zobaczyć. Mózg ma naturalną skłonność do ignorowania nieostrych obrazów, dlatego oko, w którym taki obraz powstaje, jest mniej eksploatowane i słabsze. Po pewnym czasie to słabsze oko może na stałe ustawić się w niewłaściwej pozycji i stać się okiem niedowidzącym.

Im wcześniej rozpozna się niedowidzenie, tym lepiej. U mniejszego dziecka jest większa szansa na odzyskanie pełnej ostrości widzenia w przyszłości.

Diagnoza zeza

Przeprowadzenie badań okulistycznych u dziecka i ich interpretacja zazwyczaj nie są łatwe. Dzieci rzadko współpracują, najczęściej protestują podczas zasłaniania oka, płaczą, trudno im skoncentrować się na dłużej. Istnieje jednak wiele testów, przeznaczonych stricte do badań dzieci, np.: test Hirschberga, test Krimskiego, test naprzemiennego zasłaniania oczu, test Muchy, Motyla, TNO czy Langa. Obserwacja reakcji małych pacjentów pozwala postawić prawidłową diagnozę.

Konieczne jest też zbadanie wady refrakcji. Tradycyjną metodą obiektywnego badania wady wzroku jest skiaskopia. Okulista oświetla źrenicę z odległości 1 m i obserwuje w jej obrębie ruch cienia. Dzięki badaniu przez soczewki okularowe różnej mocy, możliwe jest dokładne zmierzenie wady refrakcji. Badanie to przeprowadza się u dzieci po uprzednim farmakologicznym porażeniu akomodacji za pomocą specjalnych kropli.

Po zakropieniu oczu dziecka trzeba odczekać ok. 30 minut. Przeprowadzenie zestawu badań może zająć sporo czasu, dlatego na wizytę u okulisty warto zarezerwować nawet 2 godziny. Tradycyjna metoda badania jest coraz częściej wypierana przez badania za pomocą różnego rodzaju autorefraktometrów, czyli przez tzw. komputerowe badanie wzroku.

Leczenie zeza

– Leczenie zeza rozpoczyna się natychmiast po jego wykryciu, bez względu na wiek dziecka. Pierwszym etapem leczenia jest wyrównanie wady wzroku i leczenie niedowidzenia. Bardzo ważne jest wczesne zapisanie i stałe noszenie szkieł korekcyjnych, jeżeli tylko zostanie stwierdzona wada wzroku. W niektórych przypadkach samo noszenie okularów może okazać się wystarczającym leczeniem – wyjaśnia dr Beata Orawiec, okulista dziecięcy w Medicover.

Jeśli u dziecka występuje zez rozbieżny i nadwzroczność, prawdopodobnie zalecane będą najsłabsze szkła plusowe, które zapewnią dobre widzenie. W przypadku zeza rozbieżnego i krótkowzroczności – szkła minusowe. Połączenie zeza zbieżnego i krótkowzroczności korygować będą prawdopodobnie najsłabsze szkła minusowe, a zeza zbieżnego i nadwzroczność – najmocniejsze szkła plusowe.

Wybierając oprawki okularowe dla dziecka koniecznie należy zwrócić uwagę na ich dopasowanie. Po pierwsze, niewygodnych, uciskających oprawek dziecko po prostu nie będzie chciało nosić. Poza tym w leczeniu ważne jest, aby wyeliminować patrzenie „nad okularami”.

Leczenie niedowidzenia

Niedowidzenie leczy się natomiast zazwyczaj obturacją, czyli przez zasłonięcie silniejszego oka specjalnym plastrem lub obturatorem, przyklejonym do skóry. Metoda ta zmusza słabsze oko do intensywniejszego wysiłku i w sposób naturalny poprawia jego ostrość wzroku.

– Wczesne rozpoczęcie leczenia niedowidzenia u bardzo małego dziecka znacznie poprawia rokowanie i skraca czas leczenia zeza. Im starsze dziecko, tym mniejsza skuteczność zasłaniania w niedowidzeniu – dodaje dr Beata Orawiec. – Kolejnym etapem jest uzyskanie równoległego ustawienia oczu za pomocą jednej z możliwych metod. Mamy do wyboru leczenie operacyjne, zastosowanie okularów pryzmatycznych według metody lokalizacyjnej leczenia zeza lub wstrzyknięcie botuliny A do mięśnia nadczynnego.

Najbardziej rozpowszechnione leczenie operacyjne polega na odpowiednim osłabieniu lub wzmocnieniu mięśni okoruchowych. Osłabienie mięśnia uzyskuje się zwykle przez odcięcie i ponowne przyszycie mięśnia kilka milimetrów do tyłu od jego pierwotnego przyczepu. Wzmocnienie mięśnia uzyskuje się zwykle przez jego skrócenie. U dzieci leczenie operacyjne często przeprowadzane jest wieloetapowo, a reoperacja bywa niezbędna. Wiek, w którym przeprowadzana jest operacja, zależy od rodzaju i kąta zeza oraz współistniejącej wady wzroku i niedowidzenia. W niektórych postaciach zeza, np. w zezie niemowlęcym, zalecane jest bardzo wczesne przeprowadzenie chirurgicznej korekty zeza, nawet w pierwszym roku życia dziecka. W zezie rozbieżnym, o zmiennym kącie, leczenie operacyjne przeprowadza się u znacznie starszych dzieci.

Jeśli więc rodzic dostrzega u dziecka symptomy, które mogą świadczyć o istniejącej bądź rozwijającej się wadzie wzroku, niezwłocznie powinien skonsultować się z okulistą dziecięcym. Najlepiej udać się do specjalisty zajmującego się właśnie małymi pacjentami, ponieważ, po pierwsze, okulista dziecięcy stosuje specjalne, opracowane do diagnozowania wad wzroku u najmłodszych, metody badań, a po drugie, dziecięcy gabinet okulistyczny wyposażony jest w specjalistyczny sprzęt, przeznaczony i dostosowany do potrzeb małych pacjentów. Wczesne rozpoczęcie leczenia okulistycznego przekłada się na większą skuteczność i krótszy czas leczenia.