Zaburzenia błędnika. Gdy szwankuje równowaga

Błędnik co to jest 

Błędnik pełni ważną rolę w odbieraniu wrażeń słuchowych i zachowaniu równowagi. Regulacja równowagi człowieka odbywa się automatycznie i nieświadomie.

Przy pełnym zdrowiu, w spoczynku, impulsy zakończeń nerwowych lewego i prawego błędnika są zrównoważone. Podczas wykonywania ruchu w przedsionku (ośrodku koordynacyjnym) powstaje stan nierównowagi. Gdy nierównowagę wywoła rzeczywisty bodziec, powstające odruchy są prawidłowe.

Ale w przypadku jednostronnego, częściowego lub całkowitego uszkodzenia błędnika w układzie przedsionkowym powstaje stan nierównowagi, który chory odczuwa jako ruch, ale niewynikający z rzeczywistej stymulacji. Taki stan jest odczuwany jako zawrót głowy.

Błędnik a równowaga

Błędnik, znajdujący się w uchu wewnętrznym, wraz z móżdżkiem, oczami i zakończeniami nerwowymi w różnych mięśniach odpowiada za utrzymanie równowagi, reaguje na zmiany pozycji ciała.

Specjalne otolity zbudowane z węglanu wapnia (wchodzą w skład narządu zmysłów słuchu i równowagi) znajdują się w galaretowatej substancji. Podczas przemieszczania ciała dotykają do jednej ze ścianek błędnika.

Powodując wysłanie do mózgu sygnału o aktualnym położeniu ciała. Jeżeli te sygnały zostaną zaburzone lub błędnik przestanie działać prawidłowo, wówczas mózg nie jest w stanie ustalić położenia ciała i reaguje zawrotami głowy, nudnościami i wymiotami.

Błędnik objawy

Zaburzenia błędnika pierwsze objawy

Jednym z pierwszych objawów problemów z błędnikiem są zwykle zawroty głowy. Nagłe i silne, ale szybko przemijające. Chorzy opisują je jako wirowanie świata dookoła, jakby świat obok żył własnym życiem.

Zawroty głowy mogą pojawiać się zarówno przy otwartych, jak i przy zamkniętych oczach, w różnych pozycjach – podczas wstawania, schylania się, a nawet siedzenia czy leżenia. Towarzyszą im nierzadko nieskoordynowane ruchy, zataczanie się, trudności z zachowaniem właściwej postawy ciała. Innym typowym symptomem jest kołysanie, które w odczuciu chorych przypomina zapadanie się ziemi pod nogami.

Błędnik a oczopląs

Sygnałem problemów z błędnikiem może być też oczopląs, czyli niezależne od naszej woli ruchy gałek ocznych, które są następstwem nagłego ruchu, zmiany pozycji, na przykład, gdy chory wstaje.  Konsekwencją oczopląsu związanego z chorobą błędnika może być światłowstręt. Szumy uszne to kolejny, potencjalny dowód problemów z błędnikiem.

Objawy zaburzeń błędnika są do siebie bardzo podobne we wszystkich schorzeniach i tylko szczegółowe badania, zlecone przez laryngologa czy neurologa pozwalają na ostateczną diagnozę. Diagnostyka zawrotów głowy często wymaga przeprowadzenia nie tylko wnikliwego wywiadu i badania laryngologicznego, ale również badania układu równowagi.

Diagnozowanie problemów z błędnikiem

W diagnostyce układu równowagi wykonuje się:

• próby błędnikowe, polegające na ocenie narządu równowagi,
• badanie audiometryczne, czyli badanie słuchu,
• ENG i VNG, (elektronystagmografia i videonystagmografia), czyli badanie potencjałów elektrycznych w czasie oczopląsu.

Błędnik choroby

Zaburzenia błędnika mogą wynikać z jego urazu, wstrząśnienia lub zapalenia. Nieprawidłowe funkcjonowanie błędnika może być także spowodowane zapaleniem nerwu przedsionkowego, zespołem położeniowych zawrotów głowy, chorobą Meniere’a.

Spośród zaburzeń błędnika najbardziej znana jest kinetoza – niegroźna, lecz uprzykrzająca życie choroba lokomocyjna. Warto jednak wiedzieć, że zaburzenia błędnika są przyczyną poważnych schorzeń stanowiących bezpośrednie zagrożenie życia. Nieleczone schorzenia błędnika mogą prowadzić nawet do częściowej lub całkowitej utraty słuchu.

Choroba Meniere’a

Spowodowana gromadzeniem się i wzrostem ciśnienia płynu w błędniku – rzadka, ale nieprzyjemna i dokuczliwa przyczyna mogących trwać od kilku minut nawet do kilkunastu godzin dolegliwości, manifestująca się nawracającymi napadami szumów w uchu, upośledzeniem słuchu, zawrotami głowy, wymiotami, oczopląsem.

Charakterystyczne dla choroby Meniere’a są nagłe objawy. Po ich ustąpieniu chory może mieć poczucie zaburzonej równowagi nawet przez kilka dni. Z czasem pogarsza się słuch.

Zapalenie błędnika

Inaczej ostre zapalenie ucha wewnętrznego. Stan zapalny obejmuje ucho wewnętrzne. Zapalenie błędnika obarczone jest ryzykiem poważnych komplikacji, ponieważ stan zapalny, oprócz struktur ucha wewnętrznego, może objąć także wnętrze jamy czaszki.

Przyczyna zapalenia błędnika to osłabienie systemu obronnego organizmu – gdy z ucha środkowego do wewnętrznego dostaną się drobnoustroje – bakterie lub wirusy. Może być wywołane choćby przewianiem czy przemarznięciem, wyjściem na mróz bez ochrony głowy i uszu.

Do zapalenia błędnika może doprowadzić infekcja ucha środkowego, ale też takie choroby wirusowe, jak:

• półpasiec,
• odra,
• ospa wietrzna,
• różyczka,
• grypa,
• świnka,
• toksoplazmoza.

Dlatego każdy ból ucha, zwłaszcza połączony z wysoką temperaturą, wymaga jak najszybszej konsultacji lekarskiej, bowiem przebyty stan zapalny może pozostawić trwałe następstwa.

Inne zaburzenia błędnika mogą być skutkiem uszkodzenia błędnika w wyniku np. urazów głowy, związane z wiekiem – tzw. zmiany zanikowe w błędniku, a także spowodowane przez stres, zmęczenie, wirusy.

Starcze zanikowe zmiany w błędniku

Starcze zanikowe zmiany w błędniku są przyczyną najczęstszych przypadłości wieku starczego, czyli zaburzeń równowagi, zawrotów głowy i w konsekwencji upadków, nierzadko kończących się urazami i złamaniami.

Z wiekiem pogarsza się sprawność układu równowagi oraz układów czuciowych. Te procesy sprawiają, że osoby starsze są bardziej narażone na zaburzenia równowagi. Jest to proces, na który nie mamy większego wpływu.

Pacjentom w podeszłym wieku zawroty głowy dokuczają najczęściej rano, przy wstawaniu, obracaniu się na łóżku czy odchylaniu głowy do tyłu. Zaburzenia równowagi i chwiejny chód mogą się utrzymywać jeszcze przez kilka godzin po ustąpieniu epizodów zawrotów głowy. Leczenie polega na stosowaniu odpowiednich ćwiczeń przywracających równowagę.

Przyczyny zmian w błędniku u osób starszych są podobne do zmian starczych w uchu wewnętrznym, prowadzących do niedosłuchu, i spowodowane zanikiem komórek.

Leczenie farmakologiczne stosuje się tylko w ostrych stanach. Jego celem jest poprawa metabolizmu komórkowego. W łagodzeniu objawów zawrotów głowy pomocne są odpowiednie ćwiczenia.

Błędnik leczenie

Leczenie zależy od charakteru dolegliwości i obejmuje leczenie zachowawcze (dieta, zmiana stylu życia, adaptacja, zmiana dotychczas stosowanych leków), leczenie farmakologiczne oraz rehabilitację.

Leczenie zawrotów głowy zależy przede wszystkim od ich przyczyny. W ostrej fazie stosowana jest głównie farmakoterapia, z wykorzystaniem przede wszystkim działania zmniejszającego zawroty głowy, przeciwwymiotnego i uspokajającego leków, czyli leczenie objawowe.

W niektórych przypadkach włączane są leki przyczynowe – naczyniowe, przeciwzapalne, poprawiające metabolizm komórek nerwowych. W uzasadnionych przypadkach chorzy kierowani są na leczenie operacyjne, otochirurgiczne, neurochirurgiczne czy zabieg z zakresu chirurgii naczyniowej.

Nie wszystkim objawom zaburzeń błędnika da się zapobiec, ale można je łagodzić. W przypadku dolegliwości wywołanych starzeniem dobre efekty daje rehabilitacja i regularne wykonywanie zaleconych przez terapeutę ćwiczeń.

W chorobie Méniere’a w czasie ataku pacjentom zaleca się odpoczynek, natomiast w przypadku wyjątkowo silnych zawrotów głowy podaje się leki przeciwwymiotne i uspokajające. Dla zapobiegania kolejnym atakom zalecana jest też zmiana dotychczasowego trybu życia, m.in.:

• unikanie sytuacji stresogennych,
• ograniczenie ilości kawy i zmiana diety na bogatą w białko i ubogą w sól.

Zmiana diety i leczenie farmakologiczne przynoszą dobre rezultaty u większości pacjentów.

Ponieważ przyczyny zaburzeń błędnika są różnorodne i nie są do końca poznane, trudno też dawać uniwersalne recepty na zapobieganie dolegliwościom z jego strony. Spośród zaburzeń błędnika jedynie choroba lokomocyjna nie wymaga nadzwyczajnej troski, ale już pozostałe niepokojące objawy powinny wzbudzić naszą czujność.

Dlatego nie oceniajmy każdego, kto się zatacza, wymiotuje, jako potencjalnego pijanego, ponieważ może to być osoba chora. Problem z błędnikiem może spotkać każdego, nawet jeśli wcześniej nigdy go ta dolegliwość nie dotyczyła.

Choroba lokomocyjna sposoby

• siadaj przodem do kierunku jazdy,
• przed podróżą nie jedz obfitych, ciężkostrawnych posiłków i nie pij gazowanych napojów,
• na wypadek wymiotów miej worki foliowe,
• wybieraj środkowe części pojazdów, jak najdalej od osi kół,
• podczas lotu samolotem siadaj przy oknie i patrz na zewnątrz,
• podczas podróży statkiem obserwuj ruch na horyzoncie,
• w czasie jazdy nie czytaj książek i nie korzystaj z komputera.

Techniki pomocne w łagodzeniu objawów zawrotów głowy

1. Unikaj gwałtownych zmian pozycji i gwałtownych ruchów.
2. Wstawaj powoli z pozycji leżącej lub siedzącej.
3. Podczas ataku zawrotów głowy siedź nieruchomo.
4. Podczas ataku zawrotów głowy unikaj jasnego i migającego światła oraz zrezygnuj z oglądania telewizji czy korzystania z komputera.
5. Unikaj braku oświetlenia i silnego światła. Podczas ataków zawrotów głowy najkorzystniejsze jest słabe oświetlenie.
6. Opanuj techniki poprawiające równowagę.