Wirus RSV – objawy, leczenie zakażenia RSV

Czym jest wirus RSV?

Wirus RS (RSV, ang. Respiratory Syncytial Virus), syncytialny wirus oddechowy to wirus RNA o wielkości 150–300 nm.

Na całym świecie zachorowania na RSV mają charakter sezonowy. Na półkuli północnej występują one zwykle od października‒listopada do kwietnia‒maja, ze szczytem w styczniu‒lutym. Na półkuli południowej od maja do września, ze szczytem w maju, czerwcu lub lipcu. Obserwuje się różną częstość występowania choroby w poszczególnych latach. W klimacie tropikalnym i półtropikalnym ogniska sezonowe są zwykle związane z porą deszczową.

RSV może powodować ostre choroby układu oddechowego u osób w każdym wieku. Możliwe są reinfekcje, będące stosunkowo częstym zjawiskiem. Większość zakażeń u dzieci występuje przed ukończeniem 2. roku życia. RSV jest najczęstszą przyczyną infekcji dolnych dróg oddechowych u dzieci poniżej 1. roku życia. Stanowi przyczynę około 90 proc. przypadków zapalenia oskrzelików i 50 proc. przypadków zapalenia płuc w okresie niemowlęcym.

Globalny roczny wskaźnik hospitalizacji z powodu RSV wśród dzieci poniżej 5 lat wynosił 4,4 na 1000. Wskaźniki hospitalizacji RSV były najwyższe wśród dzieci w wieku poniżej 6 miesięcy (20,0 na 1000) i wcześniaków <1. roku (63,9 na 1000).

Zakażenie RSV u niemowląt i dzieci

Ryzyko ciężkiego przebiegu zakażenia RSV dotyczy najczęściej określonych grup dzieci:

• dzieci urodzonych przedwcześnie;
• dzieci w wieku poniżej 2 lat, które urodziły się z chorobą serca lub płuc;
• niemowląt i małych dzieci, których układ odpornościowy jest osłabiony z powodu choroby lub leczenia;
• dzieci poniżej 10. tygodnia życia.

Bardzo ciężkie, przedłużające się i nierzadko kończące się zgonem infekcje spowodowane RSV występują u dzieci z wrodzonymi niedoborami odporności, zwłaszcza dotyczącymi:

• limfocytów T i B,
• zakażonych wirusem HIV,
• leczonych chemioterapią,
• przyjmujących leki immunosupresyjne np. po zabiegu transplantacji.

Wirus RSV – objawy kliniczne

Objawy kliniczne różnią się w zależności od wieku, ogólnego stanu zdrowia pacjenta i tego, czy infekcja jest pierwotna czy wtórna.

Infekcja pierwotna

Pierwotna infekcja (pierwszorazowa) u dzieci od 6. tygodnia życia do 2. roku życia jest zwykle objawowa i obejmuje dolne drogi oddechowe pod postacią zapalenia oskrzelików i zapalenia płuc. Charakterystycznym objawem zarażenia u wcześniaków są bezdechy (przerwy w oddychaniu trwające dłużej niż 15 lub 20 sekund).

Infekcja wtórna

Wtórne zakażenia (kolejne) u dzieci starszych cechują się zwykle łagodniejszym przebiegiem i zróżnicowaną manifestacją, od łagodnych objawów nieżytowych górnych dróg oddechowych, zapalenia ucha środkowego i ostrego zapalenia krtani aż po zapalenie oskrzeli.

Objawy zakażenia wirusem RSV

Objawy choroby najczęściej pojawiają się około 4 do 6 dni po ekspozycji na wirusa. U osób dorosłych i starszych dzieci RSV zwykle powoduje łagodne objawy przypominające przeziębienie. Obejmują one:

• zatkany nos lub katar,
• suchy kaszel,
• niską gorączkę,
• ból gardła,
• łagodny ból głowy.

W ciężkich przypadkach choroba może rozprzestrzenić się na dolne drogi oddechowe, powodując zapalenie oskrzelików lub zapalenie płuc.

Rozprzestrzenianie się wirusa do oskrzeli i oskrzelików manifestuje się pojawieniem napadowego kaszlu, duszności i świszczącego oddechu po 1-3 dniach trwania objawów nieżytowych w obrębie górnych dróg oddechowych.

Objawy zakażenia dolnych dróg oddechowych mogą obejmować:

• gorączkę,
• silny kaszel,
• świszczący oddech ‒ wysoki dźwięk, który zwykle słychać podczas wydechu,
• szybki oddech lub trudności w oddychaniu ‒ dziecko woli siedzieć niż leżeć,
• niebieskawe zabarwienie skóry z powodu braku tlenu (sinica).

Stan zapalny wywoływany przez wirusa częściowo lub całkowicie blokuje drogi oddechowe, czego objawem jest świszczący oddech (świszczący dźwięk słyszalny podczas wydechu dziecka). Oznacza to, że mniej tlenu dostaje się do płuc, potencjalnie powodując spadek jego stężenia we krwi. Stan większości dzieci poprawia się w ciągu dwóch do pięciu dni po wystąpieniu pierwszych trudności w oddychaniu, ale świszczący oddech może trwać tydzień lub dłużej.

Ciężki przebieg RSV. Kiedy do szpitala?

Wirus RSV najbardziej niebezpieczny jest dla niemowląt. Objawy świadczące o ciężkim przebiegu RSV u tak małych dzieci obejmują:

• krótki, płytki i szybki oddech,
• kaszel,
• odmowę karmienia piersią lub butelką, karmienie przerywane,
• nietypowe zmęczenie,
• drażliwość,
• oznaki odwodnienia: brak łez podczas płaczu, niewielka ilość moczu lub jego brak w pieluszce przez 6 godzin oraz chłodna, sucha skóra.

Ciężka lub zagrażająca życiu infekcja wymagająca pobytu w szpitalu może wystąpić u wcześniaków lub niemowląt oraz dorosłych z przewlekłymi problemami z sercem lub płucami.

Kiedy wezwać pomoc?

Wezwij natychmiast pogotowie ratunkowe, jeśli twoje dziecko lub ktokolwiek zagrożony ciężką infekcją RSV ma trudności z oddychaniem, wysoką gorączkę lub niebieski kolor skóry, zwłaszcza na ustach i paznokciach.

Infekcja RSV u starszych dzieci i dorosłych

Powtarzające się infekcje RSV występują często u dzieci i młodych dorosłych i na ogół dają objawy ze strony górnych dróg oddechowych. Występuje kaszel, katar i zapalenie spojówek. W porównaniu z innymi wirusami układu oddechowego RSV częściej powoduje zajęcie zatok i ucha. Nasilenie choroby zwykle zmniejsza się po trzecim przechorowaniu.

Powtarzające się zakażenia RSV u starszych dzieci i dorosłych mogą również spowodować infekcje dolnych dróg oddechowych (zapalenie tchawicy, oskrzeli, czy płuc) oraz zaostrzenie astmy lub przewlekłej obturacyjnej choroby płuc, szczególnie u osób starszych.

Jak zaraża wirus RSV? Przyczyny

Rozprzestrzenia się drogą kropelkową, w trakcie kaszlu lub kichania oraz przez bezpośredni kontakt, czyli np. dotykanie powierzchni skażonych wirusem. Okres inkubacji wirusa (od zakażenia do wystąpienia objawów) trwa około 5 dni, wirus namnaża się w komórkach nabłonka oddechowego nosogardła, a następnie migruje do dolnych dróg oddechowych. Zainfekowane komórki ulegają fuzji i tworzą charakterystyczne syncytia.

Diagnostyka RSV

W celu zdiagnozowania RSV lekarz przeprowadza wywiad oraz badanie fizykalne. Może też zlecić wykonanie badań laboratoryjnych, np. badania krwi i moczu oraz RTG klatki piersiowej, chociaż zwykle nie ma takiej potrzeby.

Istnieją także badania ukierunkowane wyłącznie w celu wykrycia choroby, np. test antygenowy w kierunku RSV.

RSV – leczenie

RSV najczęściej ustępuje samoistnie w ciągu tygodnia lub dwóch. Większość niemowląt i małych dzieci może być leczona objawowo w domu. Podaje się im dostępne bez recepty leki przeciwgorączkowe i przeciwbólowe, takie jak paracetamol lub ibuprofen.

Porozmawiaj jednak z lekarzem lub farmaceutą przed podaniem dziecku leków bez recepty, ponieważ niektóre preparaty mogą zawierać składniki, które nie są zalecane dla dzieci. Nie ma leku zwalczającego samego wirusa.

Maluchom należy usuwać wydzielinę z nosa i często podawać płyny w niewielkich ilościach, aby zapobiec odwodnieniu. W celu ułatwienia im oddychania warto utrzymywać odpowiednią wilgotność powietrza w pomieszczeniu.

Poważniejsze przypadki, zwłaszcza dzieci w wieku poniżej 6 miesięcy i osoby starsze, jeśli mają problemy z oddychaniem lub są odwodnione, mogą wymagać hospitalizacji. Ich leczenie może obejmować: tlenoterapię, podawanie leków rozszerzających drogi oddechowe i płynów dożylnie.

U noworodków z małą masą urodzeniową przebieg choroby bywa na tyle ciężki, że wymaga leczenia na oddziale intensywnej terapii. Objawia się zapaleniem oskrzelików i płuc, rzadziej tchawicy i oskrzeli. Częstym powikłaniem jest zapalenie ucha środkowego, niekiedy nawet zapalenie mięśnia sercowego.

Jakie są powikłania RSV

Zakażenie wirusem RSV jest zwykle samoograniczającym się procesem, który nie powoduje widocznych odległych następstw płucnych. Może jednak powodować utrzymujące się upośledzenie czynności płuc i przewlekłą obturacyjną chorobą płuc w wieku dorosłym. Ponadto zakażenie RSV w okresie niemowlęcym może wiązać się z nawracającymi świszczącym oddechem u niektórych pacjentów.

Wirus RSV zapobieganie

Jeśli masz objawy przeziębienia:

• unikaj całowania dziecka,
• pamiętaj o higienie kaszlu i kichania,
• czyść i dezynfekuj powierzchnie,
• często myj ręce,
• jeśli to możliwe, unikaj kontaktów z osobami z objawami przeziębienia,
• unikaj tłumów,
• nie zabieraj w miejsca publiczne niemowląt i małych dzieci z grupy wysokiego ryzyka, zwłaszcza w okresie od późnej jesieni do wczesnej wiosny, kiedy wirus RS występuje najczęściej,
• unikaj ekspozycji na dym tytoniowy.

Szczepionka przeciwko RSV

Nie ma szczepionki przeciwko RSV. W określonych sytuacjach stosowany jest jednak lek paliwizumab (przeciwciało monoklonalne), który może zapobiegać zachorowaniu i chronić dzieci z grupy wysokiego ryzyka przed poważnymi powikłaniami związanymi z zakażeniem RSV.

W ostatnim czasie w Polsce wprowadzono program profilaktyki zakażeń dla dzieci urodzonych przed 33. tygodniem ciąży. Jeśli Twoje dziecko jest w grupie wysokiego ryzyka, lekarz może w szczycie sezonu infekcyjnego RSV zalecić immunizację w postaci zastrzyku (z gotowymi przeciwciałami) przyjmowanego raz w miesiącu od października do końca kwietnia.

Od 1 marca 2023 r. bezpłatną ochroną przed zakażeniem wirusem RS (RSV) są objęte wcześniaki urodzone do 35. tygodnia ciąży włącznie oraz z małą masą urodzeniową – mniejszą lub równą 1500 gramów, dzieci z dysplazją oskrzelowo-płucną do 24. miesiąca życia i dzieci z wybranymi wrodzonymi wadami serca, spełniające kryteria wejścia do programu.

Źródła:

cdc.gov/rsv/index.html

uptodate.com/contents/respiratory-syncytial-virus-infection-treatment

uptodate.com/contents/respiratory-syncytial-virus-infection-clinical-features-and-diagnosis

uptodate.com/contents/respiratory-syncytial-virus-infection-prevention-in-infants-and-children

termedia.pl/mz/Eksperci-podczas-Priorytetow-2020-Wczesniaki-to-pacjenci-szczegolnej-uwagi,36776.html