Tasiemiec uzbrojony i nieuzbrojony - objawy tasiemczyc

Tasiemczyce – informacje ogólne

Za nazwą tasiemczyce kryją się choroby wywołane przez robaki płaskie - tasiemce. Do najczęściej spotykanych chorób o tej etiologii należą:

• bąblowica,
• wągrzyca
• zwykłe tasiemczyce (zarażenie tasiemcem zarówno uzbrojonym jak i nieuzbrojonym, karłowatym oraz bruzdogłowcem szerokim). 

Wszystkie te choroby to parazytozy, czyli schorzenia, które spowodowane są przez pasożyty. Początkowo tasiemczyce często nie dają żadnych alarmujących symptomów. Ujawniają się dopiero po kilku/kilkunastu latach od chwili zarażenia. W całej Polsce corocznie zgłaszanych jest około 200 przypadków tasiemczyc. Większość jest wywoływana przez tasiemca nieuzbrojonego. Liczba zachorowań wywołanych przez uzbrojoną postać pasożyta oscyluje wokół 1 – 2 przypadków rocznie. Przypadków bąblowic rejestruje się rocznie około 40.

Przyczyny zachorowania na tasiemczycę

Występują różne rodzaje tasiemców, które by się rozwinąć potrzebują żywiciela pośredniego i ostatecznego. Człowiek jest żywicielem ostatecznym dla tasiemca uzbrojonego, nieuzbrojonego, karłowatego i bruzdogłowca szerokiego. Człowiek jest żywicielem pośrednim dla bąblowca. Termin „żywiciel ostateczny” oznacza, że to w nim tasiemiec wzrasta i nabiera dojrzałości płciowej, a żywicielem pośrednim jest organizm, w którym rozwijają się postacie larwalne. Znane są przypadki, że ludzie są żywicielami przypadkowymi dla tasiemców psich i szczurzych.
Poszczególne typy tasiemców różnią się między sobą. Różnice te są istotne zarówno z punktu widzenia profilaktyki jak i przebiegu zachorowania.

Kał - pasożyty. Tylko w marcu -15% na badania

KUP TERAZ

Rodzaje tasiemców

• Tasiemiec uzbrojony

Ten około trzymetrowy tasiemiec ma haczyki i ssawki, którymi przyczepia się do tkanek. Zarażenie nim wywołuje zwykłą i niegroźną tasiemczycę. W skrajnych przypadkach może prowadzić do rozwoju wągrzycy. Dochodzi do niej wskutek zjedzenia niedogotowanego lub surowego mięsa wieprzowego lub z dzika, w którym obecne były wągry tasiemca uzbrojonego. Tasiemiec uzbrojony powoduje zachorowania w większości krajów.

• Tasiemiec nieuzbrojony

Osiąga długość około 5 metrów długości. Do zarażenia tym rodzajem pasożyta dochodzi poprzez zjedzenie niedogotowanego lub surowego mięsa wołowego. Zachorowania występują powszechnie na całym świecie. W Polsce tasiemce nieuzbrojone odpowiadają za ich zdecydowaną większość zachorowań.

• Tasiemiec karłowaty

Osiąga długość około 3 – 4,5 cm. W organizmie człowieka mogą ich żerować nawet tysiące. Ten rodzaj pasożyta dostaje się do organizmu poprzez spożycie produktów, na których znajdują się jaja tasiemca wydalone przez drugą osobę. Do zakażenia dochodzi również drogą brudnych, zarażonych dłoni. Najczęściej do zarażenia dochodzi u dzieci i osób przebywających w akademikach, internatach, ośrodkach opiekuńczych. Zakażeniu sprzyja również przebywanie miejscach o niskim stanie higieny.

• Bruzdogłowiec szeroki

Gdy dojrzeje, osiąga imponującą długość, nawet kilkunastu metrów. Jest największym znanym pasożytem infestującym człowieka.  Bruzdogłowcem człowiek zaraża się spożywając surowe lub półsurowe ryby. Najczęściej wywołuje zachorowanie u ludzi zamieszkujących półkulę północną.

• Bąblowiec

Jego postać larwalna wywołuje u ludzi bąblowca, który występuje w trzech postaciach. Wyróżnia się postać jednokomorową, dwukomorową i policystyczną. Dwie pierwsze obecne są na całym świecie. Bąblowica policystyczna dotyka tylko populację zamieszkującą tereny Ameryki Południowej i Środkowej. W Polsce najczęściej spotyka się dorosłych, u których rozwinęła się postać jednokomorowa.

Bąblowica jednokomorowa w około 60% przypadków rozpoczyna się od zajęcia wątroby przez larwy tasiemca. W niej larwy przekształcają się w torbiele bądź pęcherze. Finalnie taka torbiel ma wielkość od kilku do nawet 30 cm wielkości.  Rzadziej, bo w ok. 20 % zachorowań tasiemce zajmują płuca. Pozostałe 20% przypisuje się obecności torbieli w mózgu, gałce ocznej, śledzionie czy też w kościach. Do zarażenia bąblowcem jednojamowym dochodzi na skutek połknięcia jaj tasiemca, które wydalane są przez psy. Zwykle poprzez zjedzenie produktów, które są skażone jajami i zabrudzone zanieczyszczoną ziemią ręce. Czasem również na sierści psa znajdują się jaja tasiemca. Bąblowicą wielokomorową zazwyczaj zarażamy się mając kontakt z odchodami lisów i poprzez spożycie zanieczyszczonych owoców leśnych.

Objawy wywołane przez obecność tasiemca

Objawy zarażenia się tasiemcem są nieswoiste. Na początku można je mylnie przyporządkować do innych chorób układu pokarmowego. Same objawy przybierają na sile z czasem oraz mogą utrzymywać się latami.

Gdy dojdzie do zarażenia dorosłą postacią tasiemca uzbrojonego, to przebieg jest bezobjawowy. W niektórych przypadkach przypomina w objawach tasiemczycę spowodowaną tasiemcem nieuzbrojonym. Jednak, gdy do organizmu człowieka wniknie larwa tasiemca uzbrojonego, to istnieje duże ryzyko rozwoju wągrzycy. Wągrzyca w pierwszych miesiącach lub latach zarażenia ma zwykle przebieg bezobjawowy. Wystąpienie dolegliwości wiąże się z rozwojem czy też martwicą wągrów. Dlatego pierwsze objawy lub zaostrzenie możemy zaobserwować w późniejszych latach.

W zwykłej tasiemczycy pojawią się:

• nudności
• wymioty
• biegunka

Wągrzyca daje objawy w zależności od lokalizacji wągrów w organizmie. Wągry zazwyczaj zajmują takie części ciała jak mięśnie, oczy, tkankę podskórną i ośrodkowy układ nerwowy.

Objawy, jakie są obserwowane w wągrzycy to np.:

• napady padaczki,
• chroniczne bóle głowy,
• zawroty głowy,
• pogorszenie lub utrata wzroku,
• zaburzenia mowy,
• zespół wzmożonego ciśnienia wewnątrzczaszkowego,
• wodogłowie,  
• agresja, otępienie i apatia.

Występuje też zapalenie mózgu i/lub opon mózgowo-rdzeniowych. W związku z długotrwałą obecnością i szkodliwym wpływem wągrów na organizm może dojść do uszkodzenia wielu narządów. W efekcie tego może dojść do upośledzenia czynności całych układów.

Objawami najczęściej występującymi w przypadku tasiemczyc spowodowanych tasiemcem nieuzbrojonym są:

• bóle brzucha,
• nudności,
• biegunki lub zaparcia,
• chudnięcie,
• osłabienie,
• większy lub mniejszy niż zwykle apetyt.

Rzadziej występujące objawy to: wymioty, problemy ze snem, zmiany skórne, objawy ze strony układu nerwowego.

Zachorowanie na tasiemczycę wywołaną tasiemcem karłowatym zwykle przebiega bezobjawowo.  Jednak, gdy dojdzie do wystąpienia objawów, to pacjent skarży się na:

• swędzenie w okolicach odbytu,
• biegunkę,
• bóle brzucha
• lęk,
• niepokój,
• poirytowanie.

Zarażenie bruzdogłowcem szerokim daje najmniej objawów. Przeważającym symptomem jest widoczna obecność elementów pasożyta w kale. Maksymalnie 2% osób zarażonych bruzdogłowcem cierpi na niedokrwistość wynikającą z niedoboru kobalaminy, czyli witaminy B12.

Objawy bąblowicy:

Chorobą wywoływaną przez inny rodzaj tasiemca – bąblowca jest bąblowica (hydaditosis).
W postaci jednojamowej przez wiele lat od zarażenia pacjent nie wykazuje objawów. Dopiero później może zgłaszać bóle brzucha i dyskomfort w nadbrzuszu, wzdęcia i nudności.

Torbiele w kościach mogą doprowadzić do złamań, a ich obecność w droga żółciowych wywołuje żółtaczkę. Gdy torbiel wywiera nacisk na naczynia, u pacjenta zaobserwujemy nadciśnienie wrotne.

Kaszel, bóle w klatce piersiowej a także krwioplucie sugerują tasiemca w płucach.

Gdy pacjent ma torbiele w mózgu, szybko odczuje objawy związane z jego obecnością, będą to:

• bóle głowy
• nudności 
• wymioty

W bąblowicy wielokomorowej tworzy się wiele małych pęcherzyków. Pęcherze w 90% przypadków umiejscawiają się w jednym z płatów wątroby. Czasem bąblowiec wielojamowy znajdowany jest w układzie nerwowym i płucach. Podobnie jak w poprzednim przypadku zarażenie przez wiele lat jest bezobjawowe. Po kilku/kilkunastu latach obserwuje się bóle w prawym podżebrzu, powiększenie wątroby i żółtaczkę. Charakterystyczne są też zmiany podobne do rozrostu guza nowotworowego, często zajmującego sąsiadujące narządy i tkanki (tzw. naciekanie) tj. nerkę, płuco, przeponę, trzustkę. Gdy do tego dojdzie objawy są bardzo zróżnicowane.

Największym zagrożeniem jest uszkodzenie błon otaczających torbiele/pęcherze. W wyniku tego cała ich zawartość rozlewa się na okoliczne struktury w organizmie. Rozlanie treści sprzyja szerzeniu się pasożytów.

Rozpoznanie tasiemczycy

W diagnostyce zarażeń zwykłą tasiemczycą wywołaną przez tasiemca uzbrojonego, nieuzbrojonego, karłowatego i bruzdogłowca szerokiego najczęściej wykonywanymi są badania kału na pasożyty i krwi. Próbkę stolca należy pobrać trzykrotnie w zleconych przez lekarza odstępach czasu. Diagnosta laboratoryjny przebada próbkę pod kątem tego, co się w niej znajduje i będzie poszukiwał obecności członów lub jaj tasiemca.

Jeśli chodzi o krew, to wykonuje się morfologię z rozmazem. Najczęściej stwierdza się w niej eozynofilię, czyli podwyższony poziom eozynofilów, które są rodzajem białych krwinek.

W sytuacji, gdy zarażenie tasiemcem uzbrojonym prowadzi do wągrzycy, to przydatne okazują się zaawansowane metody diagnostyczne pozwalające na wykrycie zwapnień lub cyst.

Rozpoznanie bąblowicy

Do rozpoznania bąblowicy przydatne są badania obrazowe, badania z krwi oraz materiału pooperacyjnego. Badanie materiału pobranego w trakcie operacji pozwala potwierdzić bąblowicę. Choroba ta w wielu przypadkach jest wykrywana zupełnie przypadkowo. Ma to zwykle miejsce, gdy pacjent wykonuje zdjęcie rentgenowskie klatki piersiowej czy badanie USG jamy brzusznej, zlecone przez specjalistę z uwagi na inny problem zdrowotny.
Jeśli zachodzi podejrzenie bąblowca w mózgu, wykorzystuje się tomografię do określenia wielkości, liczby i dokładnej lokalizacji torbieli. Z kolei rezonans magnetyczny ma zastosowanie w przypadku, gdy bąblowica wielokomorowa nacieka na sąsiadujące narządy. Tym sposobem uda się ocenić, na jakie tkanki i w jakim stopniu bąblowiec nacieka. W wynikach badań laboratoryjnych wykonywanych z krwi nasze zaniepokojenie powinny wzbudzić zmiany w następujących parametrach: procentowy wzrost liczby eozynofilii, podwyższone wartości enzymów wątrobowych i bilirubiny a także spadek ilości białka.
Wszystkie opisane badania są przykładami zaawansowanej diagnostyki. Badania zawsze zleca lekarz biorąc pod uwagę informacje uzyskane w wywiadzie i wyniki innych badań.

Wiele objawów występujących w przebiegu tasiemczyc jest dla nich mało charakterystyczna. Dlatego też, w trakcie diagnostyki, należy przebadać pacjenta w kierunku zarażeń innymi pasożytami, choroby wrzodowej, zapalenia jelit, zapalenia trzustki i lambliozy.

Leczenie tasiemczyc

Wdrożona terapia zależy m. in. od rodzaju tasiemca, stanu ogólnego chorego i usytuowania zmian. Tasiemczyce można leczyć farmakologicznie (leki) lub chirurgicznie.

W przypadku zwykłej tasiemczycy wystarczy leczenie lekami przeciwpasożytniczymi.

W wągrzycy czasem kładzie się nacisk tylko na leczenie padaczki, obrzęków, nadciśnienia czy wodogłowia. W rzadkich przypadkach przeprowadzana jest operacja. U pacjentów z objawami i/lub wieloma cystami zalecane są leki przeciwpasożytnicze, np. prazykwantel, albendazol lub niklozamid.

Najlepszym sposobem leczenia bąblowicy jednokomorowej jest chirurgiczne wycięcie całej torbieli, czasem nakłucie z jednoczesnym podaniem leków przeciwpasożytniczych. Niestety istnieje ryzyko, że w trakcie zabiegu dojdzie do wstrząsu anafilaktycznego wskutek pęknięcia torbieli i rozlania się pasożytów na okoliczne tkanki. Również skuteczne jest wdrożenie chemioterapii, najczęściej albendazolu. Kuracja taka trwa 100 dni i jest podzielona przerwami na czterotygodniowe etapy. Na całkowite wyleczenie po lekach może liczyć 30% chorych, a u 60% torbiele się zmniejszają.

W bąblowicy wielokomorowej równocześnie stosowane jest wyżej już wymienione leczenie chirurgiczne połączone z przyjmowaniem albendazolu lub mebendazolu. Po zabiegu operacyjnym pacjenci zażywają leki, przez co najmniej 2 lata. Niestety zdarzają się też chorzy, którzy nie kwalifikują się do zabiegu operacyjnego i muszą stale przyjmować chemioterapeutyki oraz regularnie stawiać się na kontrole. Są też spotykane zachorowania, w których nie stosuje się leczenia, a tylko obserwuje i kontroluje stan zdrowia. Jednak należy mieć na uwadze, że niewykryta w porę i nieleczona bąblowica może prowadzić do zgonu.

Rokowania i powikłania tasiemczyc

Rokowania w tasiemczycy wywołanej postacią nieuzbrojoną, tasiemcem karłowatym czy bruzdogłowcem szerokim są z reguły pomyślne.

Prognoza nie jest najlepsza w przypadku choroby spowodowanej tasiemcem uzbrojonym, bowiem wzrasta ryzyko rozwoju wągrzycy. W wyniku postępu choroby dochodzi do uszkodzenia wielu narządów, co później prowadzi do zaburzeń funkcjonowania całych układów.  Zanim na rynku nie było albendazolu i mebendazolu pacjenci w przeciągu około 10 lat umierali z powodu bąblowicy. Obecnie w przypadku bąblowicy jednokomorowej rokowanie jest dobre. Szczególnie u młodych osób z torbielą nieprzekraczającą 6 centymetrów, rokowanie jest pomyślne. Prognoza jest zła w postaciach mózgowej. Niepewna w bąblowicy wielokomorowej.

Najczęstszymi powikłaniami bąblowicy są: wstrząs anafilaktyczny, nadkażenia bakteryjne, zapalenie objętych bąblowcem narządów i nawrotowa bąblowica oraz uogólniony proces chorobowy.

Zapobieganie tasiemczycom

Nie ma możliwości całkowitego ustrzeżenia się od zarażenia tasiemcami. To, co możemy zrobić to zmniejszyć ryzyko zarażenia poprzez przestrzeganie zasad sanitarno – higienicznych. Istotne jest zapobieganie nielegalnemu wywozowi ludzkich ekskrementów w miejsca upraw, a także rzetelne objęcie nadzorem weterynaryjnym hodowli i ubojni zwierząt.

Zalecane postępowanie:

• Myj pod bieżącą wodą ręce, warzywa i owoce.
• Nie spożywaj surowych lub półsurowych mięs i ryb.
• W trakcie podróży nie jedz mięs i ryb o nieznanym pochodzeniu. Staraj się powstrzymać od kupowania jedzenia od  lokalnych sprzedawców.
• Wołowinę i wieprzowinę gotuj dostatecznie długo i w odpowiedniej temperaturze, tak by mieć pewność, że mięso jest bezpieczne do spożycia. Zakup termometr gastronomiczny.
• Przeznacz oddzielną deskę do mięsa oraz ryb.
• Nie spożywaj wody z niesprawdzonych źródeł.
• W trakcie podróży pij wodę butelkowaną bądź kapslowaną. 
• Dbaj o regularne odrobaczanie oraz o higienę psa i jego legowiska.
• Zawsze dokładnie myj ręce po kontakcie ze zwierzętami.

Dowiedz się więcej:

Pasożyty przewodu pokarmowego

Wszawica - objawy, rozpoznanie, leczenie

Toksoplazmoza - objawy, przyczyny i skutki zakażenia w ciąży