Szczepienia dla dorosłych 2023 - kalendarz szczepień obowiązkowych i zalecanych

Istnieje mit, że szczepi się tylko dzieci i raz na całe życie. Tymczasem niektóre szczepienia w ramach profilaktyki zdrowotnej należy odbyć w wieku dorosłym. Są szczepienia uzupełniające (dla tych, którzy wcześniej mogli nie otrzymać pełnej liczby szczepionek) czy przypominające (dla wzmocnienia odporności). Co więcej, Program Szczepień Ochronnych (obowiązkowych i zalecanych) jest aktualizowany na podstawie bieżącej sytuacji epidemiologicznej oraz wiedzy medycznej.

Po co szczepimy dorosłych?

Faktem jest, że z wiekiem stajemy się bardziej podatni na infekcje bakteryjne i wirusowe, które często mają cięższy przebieg niż u dzieci i wiążą się też z dużym ryzykiem powikłań. Przykładem są: 

• zakażenia pneumokokowe,
• ospa wietrzna,
• grypa,
• odra,
• różyczka,
• czy COVID-19.

Niektóre szczepienia należy powtarzać, np. przeciw błonicy czy tężcowi co 10 lat, a na grypę – co roku, ponieważ wirus grypy mutuje. Dlatego skład szczepionki jest dostosowany do walki ze szczepami, jakie w danym sezonie wywołują chorobę.

Poza tym dorośli opiekujący się noworodkami, osobami niepełnosprawnymi, z zaburzeniami odporności czy w podeszłym wieku, przyjmują tzw. szczepienia kokonowe, by nie stwarzać dla podopiecznych ryzyka.

• Przeczytaj także: Szczepienia. Dlaczego są tak ważne?

Obowiązkowe szczepienia dla dorosłych

Większość szczepień przyjęliśmy, będąc dziećmi, ale niekiedy w ramach szczepień obowiązkowych, musimy też zaszczepić się jako dorośli. Program Szczepień Ochronnych opracowany przez Główny Inspektorat Sanitarny na 2023 rok obowiązek ten nakłada na osoby:

• szczególnie narażone na zakażenie, zgodnie z przesłankami klinicznymi lub epidemiologicznymi, obowiązkowym szczepieniom przeciwko WZW typu B powinny się poddać m.in. osoby dializowane, z zaawansowaną chorobą nerek, studenci szkół medycznych;
• po styczności z czynnikiem zakaźnym (mowa tu o szczepieniach przeciwko błonicy, tężcowi czy wściekliźnie), z podaniem szczepionki na wściekliznę można się wstrzymać do czasu potwierdzenia choroby u zwierzęcia, z którym mieliśmy kontakt, jednak decyzję tę podejmuje wyłącznie lekarz specjalista chorób zakaźnych.

Zalecane szczepienia 2023 dla dorosłych

W Programie Szczepień Ochronnych na 2023 rok rekomendowane są dorosłym szczepienia przeciw:

• grypie, ponieważ zachorować na nią może każdy i wirus łatwo się przenosi. Szczególnie niebezpieczne są powikłania grypy u osób starszych, z obniżoną odpornością, po transplantacji narządów czy chorych na nowotwory krwi. Warto więc zaszczepić się przed sezonem grypowym, którego szczyt w Polsce przypada na I kwartał roku;
• ospie wietrznej, to szczepienie rekomenduje się przede wszystkim dorosłym, którzy w dzieciństwie nie „przechorowali” ospy wietrznej, nie byli zaszczepieni w ramach programu szczepień obowiązkowych lub zalecanych oraz należą do grupy ryzyka;
• półpaścowi, w szczególności osobom po 50. roku życia, ponieważ wraz z wiekiem spada odporność organizmu, oraz osobom dorosłym z grypy zwiększonego ryzyka zachorowania na półpasiec, czyli o obniżonej odporności spowodowanej chorobami lub leczeniem;
• meningokokom grupy B oraz A, C, W, Y, zalecane są głównie osobom po 65. roku życia oraz narażonym na ryzyko inwazyjnej choroby meningokokowej z racji wykonywanego zawodu czy obniżonej odporności;
• pneumokokom, to szczepienie szczególnie rekomenduje się dorosłym z zaburzeniami odporności, cukrzycą, chorującym przewlekle na serce, marskość wątroby, choroby płuc czy nerek;
• kleszczowemu zapaleniu mózgu, zalecane przede wszystkim leśnikom, rolnikom, grzybiarzom, turystom spędzającym urlop w lesie i uczestnikom obozów i kolonii, a także biegaczom, spacerowiczom, właścicielom psów i innym osobom podejmującym aktywność na świeżym powietrzu, w szczególności turystom;
• WZW typu A, szczepienie rekomendowane jest m.in. osobom pracującym przy produkcji i dystrybucji żywności, usuwaniu nieczystości oraz odpadów komunalnych;
• odrze, śwince oraz różyczce, osobom nieuodpornionym i wcześniej nieszczepionym w ramach programu szczepień obowiązkowych, pracującym z dziećmi, młodym kobietom i mężczyznom (w celu zapobiegania różyczce wrodzonej);
• błonicy, tężcowi, krztuścowi, zaleca się m.in. osobom mającym kontakt z noworodkami i niemowlętami, czy też osobom starszym, które są narażone na zakażenie;
• RSV, dla osób dorosłych w wieku 60 lat i starszych w celu zapobiegania chorobie dolnych dróg oddechowych wywoływanej przez syncytialny wirus oddechowy (RSV).

Warto pamiętać, że przed podróżą do niektórych krajów Trzeciego Świata trzeba zaszczepić się na:

• cholerę,
• dur brzuszny,
• malarię,
• czy żółtą gorączkę.

Informacje o wymaganych w nich szczepieniach można uzyskać na stronie Ministerstwa Spraw Zagranicznych i na naszej stronie szczepieniapodrozne.medicover.pl.

• Przeczytaj także: Szczepienia przed wyjazdem

Jakie szczepienia po 40. roku życia?

W pakiecie szczepień zalecanych osobom po 40. roku życia znajdują się szczepienia na:

• grypę, przyjmowane każdego roku przed sezonem zachorowań;
• błonicę i tężec, pamiętając o systematyczności szczepień co 10 lat;
• odrę, świnkę i różyczkę, jeśli wcześniej to szczepienie nie było wykonane w ramach programu szczepień obowiązkowych czy zalecanych;
• ospę wietrzną, np. w ramach szczepienia kokonowego;
• COVID-19, żeby uniknąć ciężkich powikłań po zachorowaniu.

Jakie szczepienia po 50. roku życia?

Osoby z tej grupy wiekowej mogą profilaktycznie przyjąć szczepionkę przeciw:

• wirusowi ospy wietrznej w ramach profilaktyki półpaśca, którego wywołuje ten sam wirus dla osób, które nie chorowały na ospę wietrzną oraz jeśli takie szczepienie nie było wcześniej wykonane;
• półpaścowi – po 50. roku życia i przy obniżonej odporności jest duże ryzyko wystąpienia i ciężkiego przebiegu tej choroby;
• pneumokokom – w celu zapobiegania inwazyjnej chorobie pneumokokowej i zapaleniu płuc wywoływanym przez bakterie Streptococcus pneumoniae;
• WZW typu A, szczególnie jeśli wykonywany zawód związany jest z produkcją żywności, usuwaniem odpadów komunalnych lub częstymi podróżami do krajów, gdzie statystyki zachorowań są wysokie;
• grypie i COVID-19, przed sezonem zachorowań w grupach ryzyka.

Jakie szczepienia po 65. roku życia?

Osoby starsze należy zachęcać do profilaktyki chorób zakaźnych, tym bardziej że ryzyko ciężkiego przebiegu infekcji wzrasta po upływie 65. roku życia. To dobry moment na zaszczepienie się przeciw:

• meningokokom i pneumokokom, jeśli wcześniej nie miało to miejsca;
• tężcowi i błonicy, jeśli upłynęło 10 lat od poprzedniego szczepienia;
• grypie czy COVID-19, profilaktycznie przed sezonem zachorowań.

Szczepienia przypominające

Większość szczepień zapewnia nam odporność przez całe życie, ale w niektórych przypadkach mówimy o słabnącej odporności. Dawka przypominająca (booster dose) ma ponownie zmobilizować układ immunologiczny do ochrony przed drobnoustrojami. Wykonywana jest po przyjęciu podstawowego schematu szczepienia, jak w przypadku COVID-19.

Przeciwwskazania do szczepienia dorosłych 

Przede wszystkim przeciwskazaniem jest ryzyko wystąpienia wstrząsu anafilaktycznego i silna nadwrażliwość na dany składnik szczepionki. Inne przeciwskazania to m.in. zaostrzenie choroby przewlekłej, o ciężkim przebiegu oraz gorączka. Natomiast samo przeziębienie z łagodnymi objawami, nie przekreśla możliwości szczepienia.

Szczepionki żywej (np. przeciw odrze, śwince, różyczce) nie można przyjąć np.:

• w ciąży,
• po przeszczepie szpiku czy narządów,
• przy ciężkich niedoborach odporności,
• w trakcie leczenia onkologicznego.

Do szczepienia kwalifikuje lekarz, który podejmuje decyzję o szczepieniu bądź rezygnacji z niego.  

Dowiedz się więcej:

Szczepienia przeciwko pneumokokom u dorosłych — obudzić świadomość

https://web.s.ebscohost.com/abstract?direct=true&profile=ehost&scope=site&authtype=crawler&jrnl=24503517

Szczepienia ochronne u chorych dorosłych po przeszczepieniu komórek krwiotwórczych

https://www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/S0001581416301025

Źródła:

https://dziennikmz.mz.gov.pl/DUM_MZ/2022/113/oryginal/akt.pdf (dostęp: 08.10.2023 r.)

https://szczepienia.pzh.gov.pl/szczepionki/polpasiec/ (dostęp: 08.10.2023 r.)

https://www.gov.pl/web/gis/szczepienia-dla-osob-starszych (dostęp: 08.10.2023 r.)

https://szczepienia.pzh.gov.pl/faq/jakie-sa-przeciwwskazania-do-szczepien-doroslych/ (dostęp: 08.10.2023 r.)

https://szczepienia.pzh.gov.pl/wszystko-o-szczepieniach/po-co-szczepimy-doroslych/ (dostęp: 08.10.2023 r.)